RAPOR SİSTEMATİĞİ

1/100.000 ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı raporu dokuz bölümden oluşmaktadır.

Birinci Bölüm’de, plan yaklaşımına yönelik gerekli açıklamaların yapılması ve sistem bileşenleri arasındaki ilişkilerin ve bağlantıların ortaya koymasıdır.

Sisteme ve sektörlere ilişkin açıklamaları takip eden İkinci Bölüm’de Marmara Bölgesi ölçeğinde yapılan araştırma sonuçlarına yer verilmiştir.

Ükinci Bölüm’de, İstanbul İli’nin sosyo-ekonomik yapısına açıklık getiren ve mekansal vurgulamalar yapan sektörel araştırma çalışmaları ile İstanbul’un doğal çevresini ve yaşam destek sistemlerini inceleyen doğal yapı araştırma çalışmalarında elde edilen araştırma bulguları yer almaktadır.

Üçüncü Bölüm kapsamında yer alan doğal yapı ve sektörel araştırma bulgularında ilk önce İstanbul’un küresel, ülkesel ve bölgesel konumu tanımlanmakta ve akabinde İl’in tarihsel gelişimine ve mevcut makroformuna ilişkin bilgiler verilmektedir. Orman alanları, ekolojik ve biyolojik değerler, tarım alanları, su kaynakları ve iklim gibi İstanbul’un sahip olduğu yaşam destek sistemlerine ilişkin veriler de Üçüncü Bölüm’de yer almaktadır. İnsanların üretim, ulaşım ve tüketim faaliyetleri bazında gerçekleştirdikleri olumsuz çevre etkileri ise çevre sorunları başlığı altında analiz edilmektedir.

İstanbul’un demografik özellikleri ile nüfus büyüklüklerine, artışına ve hareketlerine ilişkin bilgiler demografik yapı bölümde; kentin ekonomik yapısına ve faaliyetlerine yönelik bilgiler ise tarım ve hayvancılık, sanayi, ticaret ve hizmetler, turizm ve kültür endüstrilerinin açıklandığı ekonomik yapı bölümünde sunulmaktadır.

İstanbul’da insanların ve faaliyet sektörlerinin fiziki mekanda birbirileriyle buluşmalarının nasıl gerçekleştirildiğini ve işlevsel erişimlerin nasıl yönlendirildiği işlevsel bağlantılar başlığı altındaki ulaşım sektörünü ve lojistik hizmetleri inceleyen bölümler ele almaktadır. Söz konusu bölümlerde yolcu ve yük taşımacılığı hizmet düzeyi değerlendirilmekte ve akışlarda yaşanan sorunlar dile getirilmektedir.

İstanbul İli’nin toplumsal yapısı ve faaliyetlerinin yanı sıra yaşam niteliklerini de yansıtan sosyo-kültürel bilgiler ve değerlendirmeler sosyal yapı ve yaşam kalitesi, tarihi ve kültürel varlıklar bölümlerinde yer almaktadır.

Kentin arazi kullanım ve mülkiyetine ilişkin değerlendirmeler de raporun İkinci Bölümü kapsamındadır. İkinci Bölümde son olarak, kentin karşı karşıya olduğu riskler açıklanmaktadır.

Sektör ve doğal yapı araştırmaların sunulduğu Üçüncü Bölüm’ü takip eden Dördüncü Bölüm’de doğal yapı, ekonomik yapı, sanayi, ticaret-hizmet, turizm, teknolojik gelişim, demografik ve sosyal yapı, kültürel varlıklar, konut, sosyal donatı, teknik altyapı, ulaşım, lojistik, kentsel yaşam kalitesi, kimlik konularında yapılan SWOT analizi çalışmasının sonuçları yer almaktadır.

Beşinci Bölüm’de, yapılan analizlerin sentezlenmesi gerçekleştirilmiştir. Sentezler kapsamında, bir yandan sorunların çözümlerine ve alınması gereken önlemlere yer verilmekte diğer yandan da stratejik değerlendirmelerde bulunulmakta ve yerleşim dışı kalması gereken koruma alanları ile yerleşilebilecek alanlara işaret edilmektedir.

Koruma ve risk alanlarıyla ilgili olarak nasıl bir yönetim modelinin izlenmesi gerektiği ortaya konulurken; yerleşilebilecek alanlarla ilgili olarak da bu alanların hangi koşullarda yerleşime açılabileceği belirtilmektedir.

Altıncı Bölüm’de, İstanbul İli’nin güçlü ve rekabetçi bir ekonomik büyüme sürecini yakalayabilmesi, sosyal adaleti ve kentsel bütünleşmeyi sağlayabilmesi, mekansal gelişmeyi sürdürülebilir çevre ilkelerine göre yönlendirebilmesi için izlenmesi gereken esaslar ve stratejiler açıklanmaktadır. Bu bölüm, planlama yaklaşımında ortaya konan ana hedeflere odaklanmakta ve İstanbul’un geleceği için başvurulacak bir kılavuz niteliği taşımaktadır.

Altıncı Bölümde ilk olarak Marmara Bölgesi ölçeğinde, daha sonra da İstanbul ölçeğinde sürdürülebilirlik açısından stratejik değerlendirmeler yapılmış ve doğal çevre ile mekansal gelişme olasılıkları bir araya getirilerek, gelişme alternatifleri ortaya konulmuştur. Bu bölümde, doğal eşiklerin bütüncül bir yaklaşımla değerlendirilerek, yerleşilebilir alanlar uygunluk sıralamasına göre tanımlanmakta ve böylelikle İstanbul’un ilerde bu alanlara doğru gelişerek alabileceği alternatif makroformlar belirlenmektedir.

Şematik modellerle gösterilen alternatif makroformların aralarında bir tercih yapmak üzere değerlendirilmesi; nüfus artış tahminlerine dayandırılmış her bir alternatif makroformun uygulanması halinde ‘doğal sistem-yerleşim sistemi’ arasındaki dengenin

ne oranda kurulabileceğine göre yapılmaktadır. Dolayısıyla; hangi alternatif makroformun, hangi koşullar altında, hangi sorunlara çözüm olanakları yaratacağı ve yakalayacağı kentsel performans düzeyi için bünyesindeki ilişkilerin yanı sıra dış çevresi ile olan ilişkilerinin nasıl yapılanacağı sorgulanmakta ve alternatifler arası karşılaştırmalar yapılmaktadır. Böylelikle, her alternatif makroformun olumlu ve olumsuz, yeterli ve yetersiz tarafları açıklık kazanmaktadır.

İstanbul için belirlenen nüfus ve sektörel öngörüler de Altıncı Bölüm’de yer almaktadır.

Alternatif makroformlar arasında yapılacak bir seçimin açılımı ve mekansal boyutlarda ayrıntılı hale getirilmesi Yedinci Bölüm’de gerçekleştirilmektedir. Anılan bölümde nazım plan aşamasına geçiş için altyapı oluşturulmakta ve yeni yerleşim alanlarında arazi kullanımı ile işlevsel öngörülere yer verilirken, mevcut yerleşim alanlarına ilişkin yeni oluşumlar ve gelişimler de 1/100.000 ölçekli plan tekniğiyle gösterilmiştir. Bu çerçevede; mevcut yerleşim sisteminde gerekli düzenlemeler yapılarak, bunların öngörülen ulaşım sistemleri üzerinden yeni yerleşim alanları ile işlevsel ve mekansal bütünlüğü kurulmakta ve İstanbul’un fiziki gelişme ilkeleri yansıtılmaktadır. Altıncı Bölüm’de açıklanan ilkeler doğrultusunda; üretim, hizmet, konut ve ulaşım odaklı işlevlere, tesislere ve donatılara mekansal konumlandırma yapılmakta ve yoğunluklar belirlenmektedir.

Sekizinci Bölüm’de, 1/100.000 ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı uygulama hükümleri yer almaktadır.

Geliştirilen planlama yaklaşımlarının uygulanmasına yönelik araçlar ile uygulama adımları Dokuzuncu Bölüm’de yer almaktadır.

BÖLÜM 2. BÖLGESEL ARAŞTIRMA