Seyahat İşletmeleri

İnsanoğlunun tarih boyunca yaptığı seyahatlerle ile günümüzdeki seyahatlerin anlamı ve amaçları arasında önemli farklılıklar görülmektedir. Günümüzde seyahat kelimesi ve zevk kelimesi benzer faaliyetler için kullanılmaktadır. Daha önceleri seyahat kelimesi “zorluk ve sıkıntı” anlamına gelmektedir. Travel’ in (seyahat) kökenini oluşturan sözcük olan “travail’in” karşılığı “acı çekme” idi. 18. yüzyılda Kuzey Amerika’da batıya doğru göç eden öncülerin seyahati ile 21. yüzyılda bir otomobil seyahati farklılıklar bulunmaktadır (İçöz, 2011: 1; Deniz, 2014: 5).

Seyahat acentesi: “Kâr amacı ile turistlere, turizmle ilgili bilgiler vermeye, paket turları ve turları oluşturmaya, turizm amaçlı konaklama, ulaştırma, gezi, spor ve eğlence sağlayan hizmetleri sağlamaya yetkili olan, oluşturduğu ürünü kendi veya diğer seyahat acenteleri vasıtasıyla pazarlayabilen ticarî kuruluştur” (www.tursab.org.tr, 2016).

Seyahat acenteleri, turizm endüstrisinde üretim ve dağıtımı gerçekleştiren, turizm işletmelerinin ürettiği ürünlerin pazarlaması görevi yerine getiren tur operatörleri ile bu işletmelerin yararlandığı ulaştırma işletmelerini kapsamaktadır (Arıca, 2014: 448– 449). Seyahat acenteleri turistlerin seyahat ihtiyaçlarını gidermeye yönelik hizmet veren ticari kuruluşlardır (Holloway, 1994: 58–59). Aynı zamanda, seyahat acenteleri, geniş bir alana dağılan turizm pazarlarına ulaşabilmek için en etkili aracı işletmelerdir (İçöz, 2003: 48).

92

Seyahat acentelerinin tarihçesi çok eskiye dayanmaktadır. Geçmişten günümüze insanların seyahat amaçları farklılık arz etse de insanlar sürekli olarak sağlık, din, ticaret, zevk ve eğlence vb. amaçlarla seyahat etmişlerdir. Milattan önce düzenlenen Yunan olimpiyat oyunları, Romalılar döneminde şifalı sulara yapılan ziyaretler, Müslümanların Hac vazifeleri, Yahudilerin Kudüs’ü ziyaretleri seyahat sektörüne örnek olarak gösterilebilmektedir. İlk çağlardan itibaren yapılan seyahat hareketleri endüstri devrimi, buharın ulaştırma araçlarında kullanılması ve yapılan keşifler sayesinde önem kazanmıştır (Buzcu ve Oğuz, 2015: 79).

Thomas Cook’un düzenlediği ve belirli bir grubu alıp, konaklama ve taşıma hizmetleri de sunarak, gezdirmesi bugünkü anlamda organize turların başlangıcı olarak kabul edilir (Hacıoğlu, 1989: 3).

Seyahat acentelerinin gelişmesi ve bugünkü seviyede olabilmesi açısından 2. Dünya Savaşı dönüm noktası olmuştur. Bu dönemden önce seyahatlerde ulaşım araçları olarak sıklıkla gemi ve tren kullanılmıştır. Savaştan sonra kara ve havayolu ulaşımında görülen gelişmeler ve seyahat endüstrisine sunduğu yeni olanaklar tur düzenleme organizasyonlarının önemini arttırmıştır (Çolakoğlu ve Çolakoğlu, 2007: 6; Mısırlı, 2008: 9).

Türkiye tarihinde seyahat acenteliğin başlangıcı sayılacak “Türk Seyyahin Cemiyeti,” 29 Eylül 1923’de, Mustafa Kemal Atatürk’ün talimatları üzerine, Avrupa’daki örnekleri gibi olmak koşuluyla İstanbul’da kurulmuştur. “Kurum ilk önce Türk Seyyahin Cemiyeti, 1926 yılında Türkiye Turing Klubü, 1930 yılından itibaren ise Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu” adlarını kullanılmıştır (Şahin, 2014: 142).

Seyahat acenteleri 1972 yılında çıkarılıp resmi gazetede yayınlanan “1618 sayılı Seyahat Acenteleri ve Seyahat Acenteleri Birliği Kanunu’na” göre; kar amacıyla turistlere ulaştırma, konaklama, gezi, spor ve eğlence imkânları sağlayan onlara enformasyon hizmeti veren konuya ilişkin tüm hizmetleri gören ve turizm ekonomisine katkıda bulunan ticari kuruluşlar şeklinde tanımlanmaktadır (Yavuz, 2007: 14; Akat, 2008: 88-89).

93

Türk turizm mevzuatında seyahat acenteleri ile ilgili tanımların ortak özellikleri şu şekilde sıralanmaktadır (İçöz, 2003: 69):

 Seyahat acenteleri turistlere kar amacı ile hizmet vermektedir.

 Kara, deniz ve hava ulaşım araçları ile turistlere ulaşım olanakları sağlamaktadır.

 Turistlere gereken ve ihtiyaç duydukları bilgileri vermektedir.  Turizm ekonomisine ve ödemeler dengesine katkıda bulunmaktadır.  Seyahat acenteleri ticari kuruluşlardır.

Seyahat acenteleri müşteri ile turistik mal ve hizmetlerin sahipleri arasında aracı rolü oynayan, gerçekleştirdikleri satışlar üzerinden komisyon alan işletmelerdir (Evliyaoğlu, 1989: 115).

Seyahat acenteleri, seyahatle ile ilgili işleri hazırlayan koordine eden, aynı zamanda seyahat üretimin pazarlamasını yapan kuruluşlardır (Yıldız, 1995: 6). “Seyahat acenteleri kar amacıyla turistlere ulaştırma, konaklama, gezi, spor ve eğlence sağlayan, onlara turizm ile ilgili bilgiler veren, bu konuya ilişkin tüm hizmetleri gören ve turizm ekonomisine ve genellikle ödemeler dengesine katkıda bulunan ticari kuruluşlardır” (Küçükaslan, 2007: 106).

Seyahat acenteleri, günümüz ekonomisinin güncel ve gelişme yeteneği olan, sürekli gelişim içinde olan turizm ve seyahat endüstrisinin ürettiği mal ve hizmetleri çağa uygun teknikleri ve gelişmiş pazarlama yöntemlerini uygulayarak satan ticari kuruluşlardır (Mısırlı, 2008: 37). Başka bir tanımda, “seyahat eden kişilerin beslenme ihtiyaçlarını olabildiğince karşılamak ve belirli bir kar sağlamak amacıyla kurulan ticari işletmelerdir” şeklinde ifade edilmektedir (Kurnaz, 2011: 5).

Seyahat acenteleri, turistlere ulaştırma, konaklama, yeme-içme hizmetleri yanında yine turistlerin ihtiyaç duydukları diğer yan hizmetleri sunan işletmeler olarak tanımlanabilmektedir. Yan hizmetler olarak da ifade edilen bu hizmetler içerisinde; enformasyon sağlama, kısa süreli gezi ve turlar düzenleme, ulaşım araçları temini, seyahat sigortası gibi hizmetler yer almaktadır (Deniz, 2014: 24). Nevşehir Kültür ve

94

Turizm Bakanlığı’nın derlemiş olduğu verilere göre il genelinde 130 adet işletme belgeli seyahat acentesi bulunmaktadır (www.nevsehir.gov.tr, 2016).

Tur Operatörleri: Tur operatörlüğünün gelişmesinde, seyahat acentelerinin faaliyet

alanlarını ve kapasitelerini artırmaları sonucunda işletme yapılarının geliştirmesi ve büyümesi etkilidir (İçöz, 2003: 197–198).

Tur operatörleri, hukuk statülerine göre seyahate çıkacak kişilerin, başlangıçtan dönüşe kadar geçen süre içerisinde ihtiyaçlarını karşılamak üzere (yeme-içme, eğlence, rehberlik hizmetleri, şehir turları vb.) gezi plan ve programları hazırlayan ve direkt ya da seyahat acenteleri aracılığıyla ile hizmet veren kuruluşlardır (Evliyaoğlu, 1989: 115–116).

Tur operatörü, “turizm sektöründe konaklama, ulaştırma, catering, rehberlik, transferler, eğlence vb. gibi birbirinden bağımsız işletmelerin ürettikleri hizmetleri en ufak ayrıntılarına kadar bir araya getirerek bir gezinin başından sonuna kadar tüm gerekli faaliyetlerle toplam bir turizm ürününü, yani paket turu oluşturan ve turizm pazarına sunan işletmelerdir” (Küçükaslan, 2007: 109).

Tur operatörü, işletmelerin genel çalışma prensipleri doğrultusunda araç, gereç ve ekipmanları etkin şekilde kullanarak, işçi sağlığı, iş güvenliği ve çevre koruma düzenlemelerine ve mesleğin verimlilik ve kalite gerekliliklerine uygun olarak, görev ve işlemleri yerine getirir (Mısırlı, 2008: 163).

Farklı turizm işletmeleri tarafından üretilen (ulaştırma, transfer, geceleme, yeme- içme, animasyon, rehberlik vb.) hizmetleri paket tur adı altında bir araya getirerek yeni bir ürün oluşturan ve bu ürünü kendi satış büroları veya seyahat acenteleriyle sunan işletmelerdir (Akat, 2008: 88). Aynı zamanda sağladıkları hizmetler yaygın olarak değişse bile o kadar çeşitlidir ki; çoğunlukla hayal gücüne bağlı olarak sınırlı olabilmektedirler (Lundberg, 1990: 129).

Tur operatörleri genellikle bir destinasyon ile ilgilenen ve o bölgeye yönelik paket tur düzenleyen işletmeler olarak (Tepelus, 2005: 102), farklı sınıflandırmalar vardır.

95

Bunlar; “kitle turizmi tur operatörleri, uzmanlaşmış tur operatörleri, yurt içi tur düzenleyen tur operatörleri ve dışarıdan getirici (karşılayıcı) tur operatörleri şeklinde sıralanabilir” (Aleaddinoğlu ve Can, 2007: 53).