Sermaye Piyasası Kurulu

Sermaye Piyasası Kurulu, Sermaye Piyasası Kanunu’nun verdiği görevleri yapmak üzere kurulmuş, tüzel kişiliğe haiz, idari bir kurumdur270. Kurum, idari ve mali özerkliğe sahiptir ve yetkilerini her hangi bir merciiden onaya ihtiyaç duymadan kullanır271. Kurulun ilgili olduğu bakanlık, başbakan tarafından görevlendirilen devlet bakanlığıdır. Bakanlık, kurulun yıllık hesaplarıyla her türlü işlemlerini denetlemeye ve gerekli gördüğü tedbirleri almaya yetkilidir. Denetim sonuçlarıyla bunlara ilişkin işlemler ve alınan tedbirleri gösteren rapor, kurulun yıllık sonuçlarıyla bunlara ilişkin işlemler ve alınan tedbirleri gösteren rapor, kurulun yıllık faaliyet raporu ile birlikte ilgili bakanlık tarafından Bakanlar Kurulu’na sunulur272. Ancak, ilgili Bakan, kuruma görev ve yetkilerinin kullanılmasıyla ilgili emir veremez.

Kurul, 13 Aralık 1987 tarih ve 19663 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan yönetmeliğe göre “şeffaflık” ilkesi gereğince kamunun aydınlatılmasını, sermaye piyasasına güven, açıklık ve kararlılık içinde çalışmasını, tasarruf sahiplerinin hak ve

270

Cevat Sarıkamış, Sermaye Pazarları, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1995, s.122

271

Serdar Karababa, Hisse Senedi Yatırımcısının Korunması, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2001, s.166

272 _{Cemil Alver, Şirketler Muhasebesi ve Şirketler Hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 1994,}

çıkarlarının gözetilmesini temel amaç edinmiştir273.

Sermaye piyasalarının ekonomik öneminin anlaşılmasından sonra, 1962 yılında ilk defa Sermaye Piyasası Etüdü hazırlanmıştır. Bu etüdün başlıca amacı; sermaye piyasasının kurulması ve gelişmesi için gerekli olan düzenlemeleri saptamak ve ortaya koymaktı. 1964 yılında bu çalışmaların sonucu olarak “Sermaye Piyasasının Teşviki ve Tanzimi Hakkında Kanun Tasarısı” hazırlanmıştır. Söz konusu tasarı iki yıl alt komisyonlarda tartışıldıktan sonra gündemden düşmüş ve 1970 yılında 2. bir tasarı daha hazırlanmıştır. Bu ikinci tasarıda yapılan bazı değişiklikler sonrasında 28.07.1980 tarihinde 2499 sayılı yasa ile Milli Güvenlik Konseyi tarafından kabul edilerek yasallaşmıştır274.

Sermaye Piyasası Kanunu yürürlüğe girdikten yaklaşık bir yıl sonra, 1982 Anayasası’nın 167. maddesiyle devlete sermaye piyasalarını düzenleme, denetleme ve geliştirme yetkisi verilmiş böylelikle mevcut yasal düzenlemeye Anayasal güvence getirilmiştir275.

2. Kurul ve Kurum Kavramları Üzerine

Sermaye Piyasası Kanunu ile oluşturulan SPK için yine aynı kanunda “kurul” kavramı kullanılmıştır. Kurul; daha çok kurum, kuruluş, Tüzel kişilik gibi oluşumlar içerisinde yer alan bir organı ifade eder276. Disiplin Kurulu, Yönetim Kurulu, Danışma Kurulu,…vs gibi yedi üyeden oluşan Kurul da bir kurumun karar organı niteliğindedir. Ancak, Sermaye Piyasası Kanununda, bu tür kavramlar konusunda hassaslık göstermeyen kanun koyucu tarafından Sermaye Piyasası Kurumu kurul olarak kaleme alınmış ilgili yönetmeliklerde de Başkan ve yedi üyeden oluşan kurulu, “kurulun karar organı” şeklinde ifade etmiştir277.

Bir başka ifadeyle; Rekabet Kurumundaki gibi kurum kurul ayrımına gidilmemiş, Sermaye Piyasası Kurumu olarak nitelendirilmesi gereken kuruma,

273

Süleyman Yükçü, Finansal Yönetim, İzmir: Türkiye Bankalar Birliği Yayını, 1999, s.59

274

Sermaye Piyasası Kurlu, Tarihçe, http://www.spk.gov.tr, erişim tarihi 27.06.2006; Yasin, s.56

275 _{Yasin, a.g.e., s.55, 56} 276 _{Yasin, a.g.e., s.59} 277 _{Yasin, a.g.e., s.59}

kurum organı için kullanılan kurul denilmiş, kurulun yönetim organı ise “karar organı” olarak tanımlanmıştır.

3. Sermaye Piyasası Kurulunun Amacı

Kurulun öncelikli amacı; ekonomideki önemi tartışılmaz olan sermaye piyasasının gelişmesini, ülke ekonomisine ve yatırımcılara zarar vermeden işlemesini sağlamaktır. Sermaye Piyasası Kurulu’nun amacı SerPK 1. maddesinde düzenlenmiştir. Bu hükme göre kurulun amacı; “tasarrufların menkul kıymetlere yatırılarak halkın iktisadi kalkınmaya etkin ve yaygın bir şekilde katılmasını sağlamak, ve bu nedenle sermaye piyasasının güven, açıklık ve kararlılık içinde çalışmasını, tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarının korunmasını düzenlemek ve denetlemektir.”(serPK madde 1)

Genel olarak Kurulun amaçları ise; Sermaye piyasasının güven açıklık ve kararlılık içinde çalışmasını ve tasarruf sahiplerinin yani yatırımcıların hak ve yararlarının korunmasını sağlamak, sermaye piyasalarının işleyiş kurallarını belirlemek, piyasadan fon kullanan şirketlerin belli kurallara uygun olarak en iyi şekilde yararlanmalarını sağlamak, sermaye piyasasına yatırım yapan tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarını korumak, piyasaların adil ve etkin çalışmasını sağlamaktır.

4. Sermaye Piyasası Kurulunun Özellikleri

Sermaye Piyasası Kanunu’nun konusunu; tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarının korunması oluşturmaktadır. Kanun, bir yandan getirdiği çeşitli tedbir ve hükümlerle sermaye piyasasının güven, açıklık ve kararlılık içinde çalışmasını sağlamakta, diğer yandan da piyasaya yönelenlerin en geniş anlamda sermaye piyasası ile ilgili menfaatlerini gözetmekte ve korumaktadır.

2499 sayılı Kanun’un 17. maddesine göre yetkilerini kendi sorumluluğu altında kullanan SPK, idari ve mali özerkliğe sahiptir. Mali özerkliği olan Kurulun, bütün giderleri özel bir fondan karşılanmaktadır. Menkul kıymet ihraççıları (şirketler, yatırım fonları, yatırım ortaklıkları) bu fona ihraç ettikleri menkul kıymetlerin binde

ikisi tutarında ücret öderler. Fon gelirleri, Kurul giderlerini karşılayamayacak durumda ise açık, bütçeden alınan yardımla kapatılır278. Fonun gelir kaynakları, özerkliği güçlendirici yapıdadır.

Kurul, genel bütçeye tabi değildir; özerk bütçesi vardır. Zira kurul gelirlerini kendi sunduğu hizmet karşılığında ve diğer faaliyetlerden elde ettiği gelirlerden oluşturmaktadır279. Bütçesinin hazırlanması ve kabulünde merkezi idarenin herhangi

bir etkisi yoktur280.

Kurul SerPK’da belirtilen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak üzere kamu tüzel kişiliğine haiz, idari ve mali özerkliğe sahip hizmet bakımından yerinden yönetim kuruluşu olan bir kamu kurumudur.

Sermaye Piyasası Kurulu sermaye piyasalarına ilişkin düzenleme, gözetim ve denetim uygulamalarını yapmak üzere kurulmuş bir kamu kurumu olup sermaye piyasalarının güven ve istikrar içerisinde faaliyetlerini sürdürmesini sağlamakla görevlidir. Kısaca Sermaye Piyasası ekonomik alanda kolluk yetkileriyle donatılmış, hizmet yerinden yönetim kuruluşudur.

Bireysel ve kurumsal düzeydeki tasarrufların menkul değerlere yatırılarak, iktisadi kalkınmaya etkin ve yaygın bir şekilde katılmasını sağlamayı amaçlayan düzenlemeler, devletin ekonomik kamu düzenini güvence altına alma yükümlüğünün yerine getirmesi olarak anlaşılmaktadır. Bu nedenle sermaye piyasasının düzgün işleyişinin sağlanabilmesi için SPK’ya özerk yapılı, tarafsız bir kimlik verme zorunluluğu, kamu düzeni ve kamu yararının doğal bir gereği olarak ortaya çıkmaktadır281.

5. Sermaye Piyasası Kurulunun Organları

Sermaye Piyasası Kurulu, Kurul başkanı ve üyeleri ile başkana bağlı olarak Kurul faaliyetlerini yürüten teşkilattan oluşur. Kurul çalışmaları Kurul başkanına bağlı başkan yardımcılıkları altında çalışan hizmet birimleri tarafından

278 _{Sermaye Piyasası Kurulu, Mali Özerklik, http://www.spk.gov.tr, erişim tarihi, 27.06.2006} 279 _{Yasin, a.g.e., s.162}

280 _{Yasin, a.g.e., s.162}

hazırlanmaktadır.

Teşkilatın en üst kademesinde Kurul karar organı yer almaktadır. Karar organın altında Başkanlık ve Başkanlığa bağlı idari hizmet birimleri yer almaktadır.