Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun Görev ve Yetkileri

Ekonomik alanda özel idari kolluk, diğer bir ifadeyle ekonomik kolluk hatta daha somut olarak “banka kolluğu” görevini yerine getiren BDDK bankalar ve bankacılık sektörü ile ilgili kuralları belirlemek için düzenlemeler yapmak, bu alandaki düzenin korunması ve bozulmaması için denetlemeler yapmak ve önlemler almak ve gerektiğinde yaptırım uygulamak gibi geniş kolluk yetkileriyle donatılmıştır244. Dolayısıyla BDDK; ekonomik kolluk, yani, banka kolluğu olarak bankacılık alanı ile sınırlı olmak üzere, ekonomik kamu düzenini sağlamak korumak ve bozulduğunda eski durumuna getirmek üzere önleyici ve batırıcı fonksiyonlara sahiptir.

Bankalar Kanunu’nun 3. maddesinin 1. fıkrasında; Bankacılık Düzenleme ve

243 _{Taşdelen, a.g.e., s.121}

244 _{Meltem Kutlu Gürsel, “İdari Yargının Görev Alanı ve Borsa Uyuşmazlıkları”, Ankara: 2000}

Denetleme Kurumu’nun temel görev ve yetkileri genel olarak belirtilmektedir. Bu temel görev ve yetkiler, bankacılık alanında kolluk faaliyetleri yürüten BDDK’nın fonksiyonel özelliklerini de ortaya koymaktadır. Bu özellikler, devletin üç erki olan yasama, yürütme ve yargının belli ölçüdeki niteliklerini yansıtmaktadır. Buna göre ekonomik kolluk olan BDDK’nın başlıca görev ve yetkileri; bankacılık alanında düzenleme, denetleme yapmak ve gerektiğinde yaptırım uygulamaktır.

Bankalar Kanunu’nun 3. maddesinde belirtildiği üzere, BDDK’nın görev ve yetkileri genel olarak şöyledir:

- Bankalar Kanunu’nun ve bankacılıkla ilgili diğer mevzuatın uygulanmasını sağlamak,

- Bankalar Kanunu’nda belirtilen yetkilerle sınırlı olmak üzere, bankacılık alanında düzenlemeler yapmak,

- Uygulamayı denetlemek ve denetleme sonucunda, Bankalar Kanunu’nun verdiği yetkiler çerçevesinde gerektiğinde yaptırım uygulamak.

- Tasarrufların güvence altına alınmasını sağlamak, kredi sisteminin etkin bir şekilde işlemesini sağlamak ve bunun için gerekli karar ve tedbirleri almak ve uygulamak,

- Bankacılığın etkin ve sağlıklı bir şekilde işlenmesine ve bankalara güven duyulmasına ve dolayısıyla ekonominin istikrarlı bir şekilde ilerlemesine engel olacak her türlü işlem ve uygulamayı önlemeye çalışmak ve bunun için yetkisi çerçevesinde olmak koşuluyla gerekli olan her türlü karar ve tedbiri almak.

- Bankalar Kanunu ile verilen diğer görevleri yapmak,

Ayrıca BDDK, ekonomik kolluk olarak; bankacılık alanındaki görev ve yetkileriyle sınırlı olmak üzere, “izin” ve “bildirim” usullerini de kullanma yetkisine sahiptir. Örneğin; önceden başvurmak suretiyle, bir bankanın kurulmasına (kuruluş izni, mevduat kabul etmesine ve bankacılık işlemleri yapmasına (faaliyet izni) izin verme yetkisi, BDDK’ya ait olduğu gibi, verilen bu izinleri kaldırılma yetkisi de BDDK’ya aittir. BDDK’nın verdiği izin, idarenin tek yanlı bir işlemi olarak, maddi bakımdan birel işlemlerden koşul işlem olup, kolluk işlemi niteliğindedir İradenin açıklanması bakımından ise; izin, kurul kararıyla verildiği için kollektif bir işlemdir.

Bildirim usulünde ise; bankanın bir faaliyet için önceden izin alması söz konusu olmayıp, sadece belli konularda BDDK’ya önceden bilgi vermesi gerekmektedir. Böylelikle, ciddi sorunlar ortaya çıkmadan, önceden alınması gereken tedbirler varsa, bu tedbirlerin alınması mümkün olmaktadır. Örneğin; BDDK, bankaların denetlenmesi sonucunda, Bankalar Kanunu’na ve bu kanuna dayanılarak alınan kararlara ve yapılan düzenlemelere, bankacılık ilke ve teamüllerine aykırı ve bankanın güvenilir bir şekilde çalışmasını tehlikeye düşürecek nitelikte işlemlerle karşılaşılırsa, ilgili bankayı uyarmakla yükümlüdür. BDDK, uyarı üzerine vereceği süre içerisinde, bu işlemlerin düzeltilmesi ve tekrarlanmaması için gerekli tedbirlerin alınmasını isteyecektir. Banka, verilen süre içerisinde BDDK tarafından istenen tedbirleri almak ve aldığı tedbirleri BDDK’ya bildirmek zorundadır (Bank k. m. 14/1).

Görüldüğü üzere, izin ve bildirim, bankaların kuruluş aşamasında ve faaliyetleri sırasında ortaya çıkabilecek sorunların önceden fark edilmesi açısından etkin yöntemlerdir. Böylelikle, bankaların tasarruf sahiplerine ve ekonomiye ciddi zararlar vermesi ve ekonomik kamu düzeninin bozulması engellenmektedir. Kısacası izin ve bildirim; BDDK’ya verilen “önleyici” kolluk yetkilerinin bir gereği olarak ortaya çıkan kolluk işlemleridir.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun tüm bu sayılanlar dışında da bazı görev ve yetkileri bulunmaktadır. Örneğin Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Teşkilat Yönetmeliğinin245 7. maddesinde bunlardan bazıları sayılmıştır.246

245 _{RG;22.06.2000, Sayı: 24087}

246 _{a) Düzenlemek ve denetlemekle görevli olduğu sektör veya alanla ilgili uluslararası ilke ve}

standartlarla uyumlu ikincil düzenlemeleri yapmak ve kararlar almak,

b) Kurumun stratejik planını, performans ölçütlerini, amaç ve hedeflerini, hizmet kalite standartlarını belirlemek, insan kaynakları ve çalışma politikalarını oluşturmak,

c) Kurumun stratejik planı ile amaç ve hedeflerine uygun olarak hazırlanan bütçe teklifini görüşmek ve karara bağlamak,

d) Kurumun performansını ve malî durumunu gösteren raporları onaylamak, e) Başkanın önerisi üzerine, başkan yardımcıları ve daire başkanlarını atamak,

f) İkinci Başkanın da bulunmadığı hallerde Kuruma ve Kurul görüşmelerine başkanlık edecek üyeyi seçmek,

Bunlar dışında BDDK, görevleri ile ilgili konularda bakanlıklardan, ilgili resmi ve özel kuruluşlardan ve kişilerden, gizli bile olsa her türlü bilgi ve belgeyi istemeye yetkilidir(Teşkilat Yönetmeliği m.34). Dolayısıyla, kendilerinden bilgi istenenler bu bilgi ve belgeleri vermekle yükümlüdürler; vermekten hiçbir şekilde kaçınamazlar. Ancak, banka sırrı oluşturacak durumlarda, bu zorunluluk önemli sakıncalar doğurabilecek niteliktedir. Dolayısıyla BDDK’nın bu bilgi ve belge isteme yetkisi sınırsız olmaması, bu yetkinin hangi esas ve usullere göre kullanılacağının, “oranlılık” ilkesine göre açıkça belirlenmesi gerekmektedir247. Diğer bir değişle çatışan menfaatler arasında bir denge olmalıdır. Sır niteliği taşıyan bilgi ve belgelerin verilmesinden doğacak fayda ile sır niteliğindeki bilgi ve belgelerin verilmemesini gerektiren menfaat arasında bir oran bulunmalıdır248.

Kısacası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, amaçlarını gerçekleştirmek için “düzenleme, koruma, önlem alma, önlem alınması isteme, izleme, denetleme, bilgi alma, bilgi verme, izin verme, iptal etme, gerektiğinde yaptırım uygulama, kovuşturma açılmasını isteme, diğer kurumlarla işbirliği yapma, mevzuat değişiklikleri hakkında önerilerde bulunma” gibi görev ve yetkilerle diğer kamu kurumlarından çok daha ağır bir sorumluluk üstlenmiş olmaktadır.

g) Taşınmaz alımı, satımı, kiralanması konularındaki önerileri görüşüp karara bağlamak,

h) Kanun ve ilgili diğer mevzuat uyarınca Kanun kapsamındaki kuruluşların mensupları hakkında adlî ceza uygulanması için suç duyurusunda bulunulmasına ve/veya bu kuruluşlar hakkında Kanunda öngörülen idarî para cezalarının uygulanmasına karar vermek,

i) Kanunun ekinde yer alan (I) sayılı cetveldeki toplam kadro sayısı geçilmemek ve unvan değişikliklerinde meslek personeli dışında kalan Kurum personelinin unvan değişikliklerinin 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararname eki cetvellerde yer alan kadro unvanlarıyla sınırlı olmak üzere, kadro unvan ve derecelerinin değiştirilmesi ile kadroların kullanılmasına ilişkin esas ve usûlleri belirlemek,

j) Kurumun kadro karşılığı sözleşmeli personelinin ücretleri, diğer malî ve sosyal hakları ile Kurum personeline verilecek fazla mesai ücreti ve performansa dayalı ödüle ilişkin usûl ve esasları belirlemek,

k) Kurum içi denetim ve soruşturma işlemlerini yürütecek hizmet birimini veya personeli belirlemek, l) Kanunla ve ilgili mevzuatla verilen diğer görevleri yapmak, ile görevli ve yetkilidir.

247 _{Çolak, BDDK, s.107} 248 _{Sancaktar, s.114}