Sanal Sınıflar

Sanal sınıf bilgisayar aracılı bir iletişim sistemi içinde yer alan öğretim ortamıdır Bu sınıflar çelik ve betondan inşa edilmek yerine grup iletişimini ve çalışmasını sağlayan yazılımdan oluşur. Böylece sınıf üyeleri arasında etkileşimi sağlayan fiziksel alandan ziyade sanal bir ortamdır (Hiltz, 1995, s.3).

Clark ve Kwinn (2007, s.6) sanal sınıfları, farklı mekânlarda bulunan öğrencilerin aynı zamanda bir öğretmen rehberliğinde bir araya geldikleri eşzamanlı çevrimiçi ortamlar olarak tanımlamaktadır. Bunun yanı sıra görüntülü, sesli ve metinsel olarak çift yönlü iletişimi sağlayan farklı iletişim araçları ile desteklenen sanal sınıflardaki derslerin kayıt altına alınabilmesi ve sonrasında eşzamansız olarak da izlenebilmesinin sanal sınıfların tercih edilmesinde etkili olduğunu ifade etmiştir.

Von Horn, (1997, s.482), sanal sınıfların da yüz yüze sınıflar gibi programa, öğrencilere, yöneticilere ve benzer imkânlara sahip olduğunu ifade etmiştir. Ancak sanal sınıflar; duvarlarının ve koridorlarının olmaması; özürlü bireylerin de rahatlıkla faydalanabilmesi; mesafe sorunu olmaksızın her coğrafyadan öğrencinin istediği zaman çalışabilmesi ve kendi öğrenme alanlarını kontrol edebilmeleri gibi birçok özellik bakımından yüz yüze sınıflardan ayrılmaktadırlar (Noden ve Moss, 1993, s.166, Akt. Kaya, 2011, s.4).

Sanal sınıflar ortak alan olarak yer alan elektronik tahtalar ve çevrimiçi sohbet alanları ile öğretmenin öğrencilerle gerçek-zamanlı olarak etkileşime girmesine olanak sağlayan içerik türüdür. Genellikle ÖYS’lerden ayrı bir yazılım olmakla birlikte son yıllarda ÖYS’lerinin önemli bileşenlerinden biri olarak görülmektedir (Güyer ve Üstündağ, 2008, s.236-237).

49

Sesli ve görüntülü iletişim, beyaz tahta uygulaması, çeşitli türde doküman ve resim dosyası yükleme ve paylaşma, ekran paylaşımı, uygulama paylaşımı sanal sınıflarda sunum esnasında kullanılabilecek özelliklerdir. Sanal sınıflar uygulamalarında en önemli konu paylaşılan ders materyalini öğrencilerin eşzamanlı bir şekilde takip edebilmesidir (Çınar ve diğerleri, 2011, s.453). Bunu sağlayan uygulamadaki paylaşılan ekran özelliği sayesinde öğretmenin ekranının öğrenciler tarafından görülebilmesidir. Bu sayede öğrenciler hem materyallerle hem de sanal sınıfta bulunan öğretmen ve öğrencilerle yüz yüze öğrenme ortama yakın bir etkileşim sağlayabilmektedirler. Öğrenci dünyanın herhangi bir yerinden sanal sınıfa katılarak dersi dinleyebilmektedir.

Çevrimiçi ortamlarda kullanılan sanal sınıf yazılımları açık kaynak kodlu veya lisanslı olarak elde edilebilir. Uzaktan eğitim alanında kullanılan birçok sanal sınıf yazılımı vardır. Bunlardan en yaygın olanları Adobe Connect, Perculus,Big Blue Button, Openmeetings, WizIQ, Dimdim, Blackboard, Elluminate, SAKAI, Microsoft Live Meeting, Saba Centra, Citrix GoToMeeting, iLinc LearnLinc, Interwise Connect gibi yazılımlardır. Bu yazılımların tümünde aynı işlevi gören bileşenler yer almaktadır. Bu işlevler; sohbet, uygulama paylaşımı, ekran görüntüsü paylaşımı, sanal tahta, anket, dosya paylaşımı, anlık mesajlaşma, video ve ses aktarımı vb. şeklinde sıralanabilir. Bu işlevler sayesinde yüz yüze sınıf ortamında yapılabilecek birçok etkinlik sanal ortama taşınarak çevrimiçi öğrenmenin olumsuzluklarını gidermeye yardımcı olabilmektedir. Örnek bir sanal sınıf yazılımı ekranı Şekil 5’te görüldüğü gibidir.

50

Sanal sınıfta ders başladığı anda hem öğretmen hem de öğrenci ekranına bir takım bileşenleri içeren bir uygulama penceresi gelir. Birçok sanal sınıf yazılımında yer alan bu bileşenler, ortak alan, ses ve görüntü, katılımcı listesi, sohbet, notlar ve ankettir.

Ortak Alan (Paylaşılan Ekran): Öğretmen tarafından çeşitli türde doküman (doc, pdf, ppt, xls, vb.) ve resim dosyalarından oluşan ders materyalleri yüklenerek etkileşimli bir tahta olarak kullanılabilmektedir. Aynı zamanda materyaller eş zamanlı olarak öğrenci ekranında görülebilmektedir. Ortak alana materyal yüklendikten sonra ekran araçları sayesinde dokümanlar üzerinde yazma, işaretleme, vurgulama, silme gibi işlemler rahatlıkla yapılabilmektedir.

Ses ve Görüntü: Dersin başlangıcından bitimine kadar olan sürede öğretmenin sesini ve görüntüsünü öğrencilere aktarır. Öğretmen istediği anda ya da derse ara verdiği sırada sesi ve görüntüyü kapatabilmektedir. Sanal sınıflarda aynı anda hem öğretmen hem de öğrencilere ait görüntüler yer almamaktadır. Önümüzdeki yıllarda internet teknolojilerinin daha da ilerlemesiyle bununda gerçekleşeceği ve aynı anda hem öğretmen ve derse katılan tüm öğrencilerin birbirini görebileceği düşünülmektedir. Ancak bazı sanal sınıf uygulamalarında öğretmenin izniyle öğrencilerde derse görüntülü bir şekilde katılım sağlayabiliyor.

Katılımcı Listesi: Öğrenciler sanal sınıf dersine girdikleri anda çevrimiçi olarak katılımcı listesinde isimleri ile birlikte yer alırlar. Ders devam ederken sistemden çıktıkları zaman listeden düşerler. Liste sadece o an derse canlı katılım sağlayan öğretmen ve öğrencileri gösterir. Ayrıca listede bulunan kullanıcılarla bireysel olarak da sohbet edilebilir.

Sohbet: Sohbet alanı hem öğretmen hem de öğrenciler tarafından kullanılan genel bir yazışma alanıdır. Ders süresi boyunca kullanılabilir ve yazılan mesajlar tüm katılımcılar tarafından görülür. Birçok sanal sınıf yazılımında sadece öğretmene ait ses ve görüntü yayınlandığı için öğrenciler ders esnasında iletişim kurmak için bu alanı yoğun olarak kullanırlar. Katılımcılar ders ve içeriği hakkındaki sorularını, yorumlarını ve görüşlerini bu alandan yazabilmektedirler.

Notlar: Öğretmen tarafından yazılan derse ilişkin duyuru ve notlar bu alana yazılarak tüm öğrencilerin ders esnasında uygulama penceresinde görmesi sağlanır.

Anket: Öğretmen tarafından hazırlanan dersle ilgili soru ve anketler bu alanda görünür ve öğrencilerin yanıtlaması için öğrenci ekranında görüntülenir.

51

Sanal sınıf yazılımlarının en önemli özelliklerinden biri de derse katılamayan öğrencilerin daha sonra dersi kayıttan izleyebilmelerine olanak sağlamasıdır. Ders esnasında sanal sınıf yazılımı tarafından ders kayıt altına alınmaktadır. Dersin öğretmen tarafından sonlandırılması ile kayıt altına alınan dersin videosu ÖYS üzerinde ders materyali olarak görüntülenir. Öğrenci istediği zaman ve istediği tekrarla dersi kayıttan izleyebilmektedir.

Sanal sınıfların kullanımı için iyi bir teknolojik alt yapıya ihtiyaç duyulmaktadır. Sanal sınıf işlevini sağlayacak yazılımın iyi bir donanıma sahip sunucularda bulunması, hızlı bir internet teknolojisinin olması ve sanal sınıf yazılımının öğrenci sayısı doğrultusunda lisanslanması gerekmektedir. Sanal sınıflarda çevrimiçi ders anlatımı esnasında ses ve görüntü kalitesinin yüksek olması için söz edilen teknolojik unsurların yerine getirilmesi şarttır. Ancak bu alt yapıyı sağlamak çoğu kez eğitim kurumlarını düşündürmekte ve maliyet açısından zora sokmaktadır. Bugün dünya genelinde birçok eğitim kurumu uzaktan eğitim uygulamalarını sanal sınıflarla yüz yüze öğrenme ortamına yakın etkileşimli bir şekilde gerçekleştirmektedir. Özellikle bilgisayar ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerle bu yazılımın daha etkileşimle yapıya dönüştürüleceğine inanılmaktadır.

2.3. Yüz Yüze Öğrenme Ortamından Sanal Sınıf Ortamına Sınıf Yönetiminin