Öğrenme Yönetim Sistemleri (ÖYS)

Öğrenme yönetim sistemi (ÖYS), uzaktan eğitim sisteminin yönetim işlemleri, dokümantasyon ve raporlama işlemleri, öğretmen-öğrenci ve öğrenci-öğrenci iletişimini, ders içeriğinin yayınlanmasını ve ölçme değerlendirme işlemlerinin yapılmasını sağlayan; genellikle internet üzerinden hizmet sağlayan web yazılımlarıdır (İşman, 2011, s.244).

Yaprakdal (2006, s.8) tarafından yapılan tanımlamaya göre ÖYS, dünya genelinde eş zamanlı veya eş zamansız bir şekilde ders içeriklerini paylaşabilme, öğrencilerin önbilgisi ve ihtiyaçlarına göre ders içeriklerini düzenleyebilme, dersin içeriğine uygun sınav hazırlayıp sonuçları çok yönlü analiz edebilme, sisteme ilişkin verileri raporlayıp arşivleme, tartışma ortamları aracılığı ile bilgi paylaşımı sağlayan ve içerisinde birçok modül barındıran büyük ölçekli yazılımlardır.

Öğrenme yönetim sistemlerinde, öğrencilerin içeriğe erişmesi ya da dersin öğrencilere ulaştırılması; öğrenci ve eğitmen arasındaki etkileşimlerin yönetilmesi, izlenmesi, raporlandırılması ve yayınlanmasını sağlayan yazılım bileşenleri bulunur. Başka bir deyişle, Öğrenim Yönetim Sistemi, öğrenci kayıtlarının yapılması, depolanması, öğrencilerin derse katılımı ve gelişiminin izlenmesi, sınav sonuçlarının kaydedilmesi ve dersin tamamlanmasının sağlanması ile eğiticilerinin öğrenci performansını izlemesi ve değerlendirmesini sağlayan işlevlere sahiptirler (Bayram ve diğerleri, 2009, s.288-289).

ÖYS’lerde kullanılan içeriklerin herkes tarafından ve tekrarlı olarak kullanılması, anlaşılması ve aynı standartlarda geliştirilmesi için, Paylaşılabilir İçerik Modeli (SCORM, Sharable Content Object Reference Model) geliştirilmiştir. ÖYS’ler genelde içerik hazırlama modülünü içermediği için, SCORM tabanlı Öğrenim İçerik Yönetim Sistemleri (Learning Content Management System) ile entegre olabilirler veya içerik geliştirici araçlar sağlarlar (Duran ve diğerleri, 2006, s.3).

45

Günümüzde uzaktan eğitim sağlayan eğitim kurumları kendi ihtiyaçlarını karşılayacak ÖYS’yi ürettikleri ya da e-öğrenme yazılımları üreten firmalardan talep ettikleri görülmektedir. ÖYS’lerin ticari ve açık kaynak kodlu olmak üzere iki çeşidinin olduğu söylenebilir. Yazılım firmalarının ticari amaçla geliştirdiği ÖYS’lerden en bilinir olanları ANGEL_Learning, Blackboard, Desire2Learn, eCollege, Webct,, it’s learning, eLeaP olarak sıralayabiliriz. Ticari yazılımların yanı sıra açık kaynak kodlu pek çok ÖYS de bulunmaktadır. Bunlardan en sık kullanılanları; Moodle, ATutor, Claroline, Dokeos, ILIAS (İşman, 2011, s.245), eFront, Fle3, LON-CAPA, OLAT, Sakai, Bodington, Drupal, eStudy, LAMS, Docebo, DotLRN, eLedge, Openelms olarak sıralanabilir (Ozan, 2008, s.62). Ancak uzaktan eğitim kurumları tarafından bunlar içerisinde en çok tercih edilenin ve kullanımı kolay olanın Moodle olduğu söylenebilir. Uzaktan eğitim uygulamalarında genellikle açık kaynak kodlu yazılımlar tercih edilerek uzaktan eğitimin maliyeti düşürülmeye çalışılır (Gürgan, 2012. s.46).

Uzaktan eğitim uygulamaları için açık kaynak kodlu ya da ticari ÖYS’ler kullanılabilir. Sistemden gereken verimin alınabilmesi için ÖYS’lerde bulunması gereken temel özellikler bulunmaktadır. Bu özellikler şu şekilde sıralanmıştır (Aslantürk, 2002, s.11-13; Martin, Quiley ve Rogers, 2005, s.125):

 Çevrimiçi ders yayınlama imkânı sağlamalı,

 Öğrenciyle ilgili tüm işlemler sistem üzerinden gerçekleştirilmeli,  Çevrimiçi ölçme ve değerlendirme işlemleri yapılabilmeli,

 Öğrencilerin çevrimiçi tartışma yapabilecekleri platformlar içermeli,  Ders içeriği, raporlar ve sınavlara kolay erişim sağlanmalı,

 Dersler ve çalışma alanları profesyonel bir şekilde geliştirilmiş olmalı,  Öğretmen ve öğrenci arasında hızlı bir iletişim sağlayan araçlar içermeli,  Öğretmen tüm dersleri, değerlendirmeleri ve raporları kolay bir şekilde

kontrol edebilmelidir.

Yukarıda sıralanan tüm bu özellikleri içeren bütün öğrenme yönetim sistemlerinde, kullanıcıların ve rollerinin tanımlandığı bir modül yer alır. Bu modül içerisinde standart olarak aşağıdaki kullanıcılar yer almaktadır (Güyer ve Üstündağ, 2008, s.236-237):

46

Sistem Yöneticisi: Sistemde en fazla yetkiye sahip olan, kullanıcılara ilişkin rolleri ve yetkileri tanımlayan kullanıcıdır. Sistemin düzgün bir şekilde işlemesi için her türlü sorumluluk sistem yöneticisindedir.

İdareci: Derslere öğretmenlerin atanması, ödev ve sınav gibi etkinliklerin takvimlerinin belirlenmesi, sanal sınıf ortamlarında yapılan derslerin izleme kayıtlarının takibi gibi işlemlerden sorumlu kullanıcıdır.

Öğretmen: Etkileşimli ortamlarda dersi yürütme, ölçme ve değerlendirme yapma, ödev/proje gibi etkinlikleri tanımlama ve takip etme, derse ait içeriği hazırlanma ve geliştirme, öğrencilere rehberlik yapma gibi öğretimsel faaliyetlerden sorumlu kullanıcıdır.

Öğrenci: Aldığı ders için hazırlanan ortamdan dersi izlemek, sınava girmek, proje/ödev hazırlamak ve sistem üzerinden göndermek gibi sorumluluklara sahip kullanıcıdır.

Misafir (Anonim) Kullanıcı: Misafir ya da konuk kullanıcı olarak da adlandırılan bu kullanıcılar, çoğunlukla sistemi deneme amaçlı olarak kullanmak ve tanımak için sınırlı yetkiye sahip kullanıcılardır.

ÖYS, uzaktan eğitim sunan eğitim kurumlarının hem yönetim hem de eğitim süreçleri açısından can damarı olarak nitelendirilebilir. İçerisinde birçok işlevi gerçekleştiren bileşenleri içeren tek bir yazılımdan oluşmaktadır (İşman 2011, s.244).

Şekil 4. Öğrenme Yönetim Sistemi Bileşenleri (İşman, 2011, s.244’den geliştirilmiştir)

ÖYS

Yönetim Modülü Ders Modülü İletişim Modülü Ölçme Değerlendirme Modülü

Takvim Modülü Raporlama Modülü

47

Yönetim Modülü: Yeni derslerin oluşturulduğu, yeni modüllerin eklendiği, öğrencilere ait bilgilerin sisteme kayıt edildiği, dersleri alan öğrenci ve grupların tanımlandığı modüldür. Öğrencilerin kayıt bilgilerini görme ve değiştirme işlemleri, sistemin gizlilik ve güvenlik ayarları, sınav ve rapor ekleme işlemleri de bu modülde gerçekleştirilir.

Ders Modülü: Derslere ait bilgiler ve tanımlamalar yapılarak dersin süresi haftalık olarak ya da konu temelli olarak ayarlanır. Derslere ilişkin içeriklerin yayınlanması, sanal sınıf, forum/tartışma, proje/ödev oluşturulması ve bunların başlangıç bitiş tarihleri, ders için belirlenen süreler bu modülde gerçekleştirilir. Öğrencilerin ders içeriklerini hangi düzeyde tamamladıklarına ilişkin raporlar bu modül içerisinde görülebilir. Bu modül üzerinde farklı türden ders içerikleri yayınlanabilir. Bu ders içeriklerinin kullanılması, gösterilmesi ve dağıtımını gerçekleştirir.

İletişim Modülü: Öğretmen-öğrenci ve öğrenci-öğrenci iletişimi, tartışma platformu ve duyurular ile toplu ve bireysel mesaj gönderimi sağlayan araçları içermektedir. Öğretmenlerin öğrencilerle birebir yada sınıfla iletişim kurmalarını, dersle ilgili duyurular yapmalarını sağlayan araçlar bu modül içerisinde yer alır. Modülün içerdiği tartışma ortamlarında öğrencilerin derse ilişkin her türlü konuyu tartışmalarını ve görüşlerini bildirmelerini sağlar.

Ölçme Değerlendirme Modülü: Öğrenme yönetim sistemi üzerinden verilen derslere ilişkin ölçme ve değerlendirme faaliyetlerini gerçekleştiren modüldür. Yapılan öğrenme faaliyetlerinin amacına ulaşıp ulaşmadığı belirlenmiş olur. Uzaktan eğitimde verilen eğitimin türüne göre (ders, kurs, sertifika, vb.) bazı eğitim kurumları ölçme değerlendirme işlemlerini sistem üzerinden gerçekleştirirken, bazıları da yüz yüze ortamı tercih etmektedir. Özellikle üniversiteler her iki ortamı kullanarak ölçme değerlendirme işlemlerinden birini sistem üzerinden diğerini ise yüz yüze ortamda gözetmen eşliğinde gerçekleştirmektedirler.

Takvim Modülü: Derse ilişkin tüm faaliyetlerin takvim üzerinde gösterildiği bir modüldür. Öğrencilerin yaklaşan sanal sınıf derslerini, ödev/proje gönderme zamanlarını ve diğer çevrimiçi uygulamaları takvim üzerinde görmesini sağlar.

Raporlama Modülü: Öğrenme yönetim sistemi içerisinde tüm kullanıcıların yapmış olduğu faaliyetleri kayıt altına alan modüldür. Öğrencilerin sistemi hangi sıklıkla kullandıkları, giriş-çıkış tarihleri, dersleri hangi düzeyde tamamladıkları ve dokümanları

48

kaç kez görüntülediklerini tarihleri ile birlikte kayıt altına almaktadır. Bu modül sayesinde sistemin etkililiği ve sorunları hakkında bilgi elde edilebilir.

Yukarıda belirtilen modüller uzaktan eğitim-öğretim faaliyetlerinin etkili bir şekilde yürütülmesine olanak sağlamaktadır. Açık kaynak kodlu ÖYS’lerde yönetim panelinden ihtiyaç duyulan modüller eklenerek sistem geliştirilebilmektedir. Ticari olarak geliştirilen ÖYS’lerde ise yazılımı geliştiren firmalardan talep edilerek sistem içerisinde bu modüllere yer verilmelidir.