Sahip Olmuş Oldukları Varlık Miktarına Göre Karşılaştırılması:

UVF’leri karşılaştırırken kullanacağımız en önemli gösterge ise yönetmiş oldukları varlık miktarıdır. Şuanda dünya genelinde kurulan UVF’ler içerisinde en büyük varlık miktarını yöneten fon Norveç’e ait olan Norveç Devlet Emeklilik Fonudur. Son verilere göre bu fonun yönetmiş olduğu varlık miktarı 1.07 trilyon doları geçmiştir (SWFI, https://www.swfinstitute.org/fund-rankings/sovereign-wealth-fund , Erişim

Tarihi (01.07.2019).

SWFI’nın yapmış olduğu varlık fonu sıralamasında ise Norveç’ten sonra en büyük varlık miktarına sahip UVF, Çin’e ait olan Çin Yatırım Şirketidir. Son verilere göre şirket 941.4 milyar dolarlık bir varlığa sahiptir (SWFI,

https://www.swfinstitute.org/fund-rankings/sovereign-wealth-fund , Erişim Tarihi

(01.07.2019).

Körfez ülkeleri arasında önemli bir yere sahip olan BAE’nin kurmuş olduğu varlık fonu Abu Dabi Yatırım Otoritesi ise 696.6 milyar dolarlık varlık miktarı ile dünya sıralamasında 3’nci sıradadır. Ayrıca söz konusu fon BAE içerisinde bulunan 6

153

varlık fonu içerisinde en büyük varlık miktarına sahip fon olma özelliğine de sahiptir (SWFI, https://www.swfinstitute.org/fund-rankings/sovereign-wealth-fund , Erişim

Tarihi (01.07.2019).

Araştırmamıza konu olan ülkelerden Singapur’un ise iki adet varlık fonu bulunmaktadır. Çalışmamızda ele aldığımız fon olan Temasek Holding ise SWFI’nın yapmış olduğu sıralamada 374.8 milyar dolarlık varlığı ile dünya genelinde 9’ncu sıradadır (SWFI, https://www.swfinstitute.org/fund-rankings/sovereign-wealth-fund , Erişim Tarihi (01.07.2019).

Ülkemizde ise 2016 yılında kurulan Türkiye Varlık Fonu ise bünyesinde barındırdığı kamu kurum ve şirketlerin hisse payları, özelleştirme gelirleri ve gayrimenkullerin katkısı ile 40 milyar doları aşkın varlık miktarı ile dünya genelinde ki varlık fonu sıralamasında 27’nci sıradadır (SWFI, https://www.swfinstitute.org/fund- rankings/sovereign-wealth-fund , Özgül, Hüseyin Burak, T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Ana Bilim Dalı Maliye Teorisi Ana Bilim Dalı, İstanbul 2018, Erişim Tarihi (01.07.2019).

Yukarıda verilen bilgiler doğrultusunda Tablo 41’de TVF’nin ve diğer ülkelerin varlık fonlarının varlık miktarları detaylı bir şekilde gösterilmiştir.

Tablo 41:TVF ve Diğer Ülkelerin Varlık Fonlarının Varlık Miktarlarına Göre Sıralanışı

Ülke Varlık Fonu Varlık Miktarı Dünya

Sıralamasında ki Yeri

Norveç Norveç Devlet

Emeklilik Fonu

1.07 Trilyon Dolar 1

Çin Çin Yatırım Şirketi 941.4 Milyar Dolar 2 BAE Abu Dabi Yatırım

Otoritesi

696.6 Milyar Dolar 3

Singapur Temasek Holding 374.8 Milyar Dolar 9 Türkiye Türkiye Varlık

Fonu

40 Milyar Dolar 27

Kaynak: SWFI, https://www.swfinstitute.org/fund-rankings/sovereign-wealth-fund , Erişim Tarihi (01.07.2019).

154

3.3.3. Yönetim ve Organizasyon Yapısı Olarak Karşılaştırılması:

UVF’lerin işleyişi açısından son derece önemli bir konu olan yönetim ve organizasyon yapısı ülkelere göre değişiklikler göstermektedir. Bu doğrultuda varlık fonlarının kuruluş ve amaçlarının yerine getirilmesi için UVF’lerin yönetim ve organizasyon yapıları önemli bir konudur. Dünya genelindeki UVF’lere baktığımız zaman yönetim organlarının başında Maliye Bakanlığı, Merkez Bankaları ve Parlamento gelmektedir.

Varlık bakımından dünyanın en büyük UVF’si olan Norveç Devlet Emeklilik Fonunun yönetim yapısı Hükümet Emekli Sandığı Yasasındaki Storting - Norveç parlamentosu tarafından belirlenmiştir. Parlamentodan başlamak üzere yönetim kademeleri tek tek oluşturulmuştur. Maliye Bakanlığı fon yönetiminin tüm sorumluluğuna sahiptir.

Yönetim organlarının işleyişi Norges Bank Yönetim Kurulunun belirlediği Genel Müdür’e ve Genel Müdür’ün belirlemiş olduğu alt kademelerden oluşmaktadır.

Fonun yönetim ve organizasyon yapısının en üstünde parlamento bulunmaktadır ayrıca Norveç Devlet Emeklilik Fonu, parlamento tarafından kabul edilen Devlet Emeklilik Fonu Yasasına dayanmaktadır.

Çin Yatırım Şirketi’nin yönetim ve organizasyon yapısı ise "Çin Halk Cumhuriyeti Şirket Hukuku" uyarınca oluşturulmuştur. Devlet Konseyi, şirketin hisselerini devlet adına kullanabilmektedir. Çin Yatırım Şirketi kendi kurumsal yönetim anlayışını ve kurumsal yönetimin nasıl olması gerektiğini şirketin resmi internet sitesinde yer alan şu ifadelerle anlatmıştır.” İyi kurumsal yönetim, işletmelerin verimli

işleyişinin teşvik edilmesinde ve kurumsal hedeflere ulaşılmasında belirleyici bir rol oynar ve aynı zamanda işletmelerin sürdürülebilir kalkınması için temel teşkil eder.”

Şirketin faaliyetlerini, denetimini ve yatırım stratejilerini düzenleyen bir yönetim kurulu bulunmaktadır. Yönetim kuruluna yardımcı komiteler ve yan kuruluşlarda şirketi desteklemektedir.

BAE’ye ait Abu Dabi Yatırım Otoritesi ise yönetim yapısı olarak araştırmaya konu olan diğer ülkelerle benzer özellikler göstermekle birlikte kendine özgü bir yönetim anlayışına da sahiptir. ADIA, 1976 yılında Abu Dabi Hükümeti tarafından

155

bağımsız bir kurum olarak kurulmuştur. ADIA’nın yapacağı tüm faaliyetlerden ise yönetim kurulu birincil dereceden sorumludur.

Diğer UVF’lerde olduğu gibi ADIA’nın yönetim kurulunu da destek sağlayacak kilit komiteler bulunmaktadır. Bu komiteler; Denetimden Sorumlu Komite, Yatırım Komitesi, Risk Yönetimi Komitesi, Yatırım Rehberi Komitesi ve Yönetim Komitesinden oluşmaktadır. Çalışmamızın ikinci bölümünde yer alan Şekil’de ise ADIA’nın yönetim kurulu ve komiteleri detaylı bir şekilde gösterilmiştir (Şekil 4).

Singapur’da kurulan Temasek Holding’in ise yönetim ve organizasyon yapısı Singapur Anayasasına dayanmaktadır. Şirketin yönetim kurulu ve CEO’su şirketin geçmişteki rezervlerini korumakla sorumludur.

Şirketin amaç ve faaliyetlerini gerçekleştiren yönetim kurulu bu görevini yerine getirirken farklı komiteler tarafından desteklenmektedir. Bu komiteler Yürütme Komitesi, Denetim Komitesi ve Liderlik Geliştirme ve Ücretlendirme Komitesi olarak belirlenmiştir.

Türkiye Varlık Fonu ise “Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketinin

Kurulması İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” başlığıyla

yürürlüğe girmiştir. Söz konusu kanun 2016 yılında Bakanlar Kurulu tarafından kararlaştırılıp TBMM’ye gönderilmiştir.

TVF, ilk kurulduğu zamanlarda kuruluş kanununda belirtildiği üzere Başbakanlığa bağlı idi. 16 Nisan 2017 yılında gerçekleşen referandum sonuçları doğrultusunda Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçilmesiyle başbakanlık makamı kalkmıştır. 10.07.2018 tarihli Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname Numarası 1) madde 37’ye göre de Türkiye Varlık Fonu Cumhurbaşkanlığı’na bağlanmıştır (Özgül, 2018, s. 96).

Çalışmamızın önceki bölümlerinde bahsettiğimiz gibi TVF’nin yönetim ve organizasyon yapısının en üst biriminde Cumhurbaşkanı ve hemen alt birimlerinde ise Yönetim Kurulu ve şirketin faaliyetlerini ve tüm operasyonel işlemlerini yerine getirmede yardımcı olacak komiteler bulunmaktadır. Bu komiteler Kurumsal Yönetim Komitesi, Denetim Komitesi ve Riskin Erken Saptanması Komitesidir.

156

Sonuç olarak araştırmamıza konu olan ülkelerin kurulmuş varlık fonlarının yönetim ve organizasyon yapılarına baktığımızda birbirine benzer ve farklı yönler bulunmaktadır. Ülkemizde kurulan Türkiye Varlık Fonu Anonim Şirketinin yönetim yapısında bulunan komitelerin varlığı diğer ülkelerde de mevcuttur. Ama bu komitelerin amaç ve faaliyetleri değişiklik gösterebilmektedir.

Varlık fonlarının yönetim yapısında ki en üst birimlere baktığımız zaman ise Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı makamı bulunmaktadır. Araştırmamıza konu olan diğer ülkelerde ise bu durum değişiklik göstermektedir. Norveç Devlet Emeklilik Fonu yönetim yapısında en üst birim Parlamento ve Maliye Bakanlığıdır. Çin Yatırım Şirketinde ise yönetimin en üst birimi Devlet Konseyi, BAE’de kurulan Abu Dabi Yatırım Otoritesinin yönetim ve organizasyon yapısının en üstünde ise Abu Dabi Hükümeti bulunmaktadır.

Singapur’da kurulan Temasek Holding ise 1974 yılında Maliye Bakanlığı tarafından kurulmuştur. Fonun yönetim kurulu ise iş dünyasında önemli bir yere sahip olan 14 kişilik bir ekipten oluşmaktadır. Yönetim, organizasyon ve rezerv işlemlerinde fon Başkanı’nın onayı alınmak zorundadır.

Yukarıda verilen bilgiler doğrultusunda TVF ve diğer varlık fonlarının yönetim ve organizasyon yapılarının benzer ve farklı yönlerini Tablo 42’de detaylı bir şekilde gösterebiliriz.

157

Tablo 42: Türkiye Varlık Fonu Anonim Şirketi ve Diğer Varlık Fonlarının Yönetim ve Organizasyon Yapıları

Ülke Varlık Fonu Yönetim Yapısı Üst Birim Yönetim Yapısı Alt Birim

Fonun Dayandığı Kanun, Yasa, Belge ve Sözleşmeler Norveç Norveç Devlet Emeklilik Fonu Parlamento ve

Maliye Bakanlığı Yürütme Kurulu İlkeleri, Genel Müdür, Norges Bank Yatırım Yönetimi

Genel Müdürü ve Komiteler

Devlet Emeklilik Fonu Yasası

Çin Çin Yatırım

Şirketi Devlet Konseyi Yönetim Kurulu, İcra Komitesi, Ücret Komitesi, Uluslararası Danışma Komitesi, Denetim Kurulu, Yatırım

Şirketi

Çin Halk Cumhuriyeti Şirket Hukuku

BAE Abu Dabi Yatırım Otoritesi

Abu Dabi

Hükümeti Yönetim Kurulu, Yatırım Komitesi, Risk Yönetimi Komitesi, Denetimden Sorumlu Komiteler Abu Dhabi Yatırım İdaresi'nin ("Kanun (5)") Yeniden Düzenlenmesi Hakkında 1981 tarihli (5) sayılı Kanun Singapur Temasek Holding

Maliye Bakanlığı Yönetim Kurulu, Yürütme Komitesi, Denetim Komitesi, Liderlik Gelişim ve Ücretlendirme Komitesi Singapur Anayasası Türkiye Türkiye

Varlık Fonu Cumhurbaşkanlığı Kurumsal Yönetim Yönetim Kurulu, Komitesi, Denetim Komitesi, Riskin Erken

Saptanması Komitesi Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketinin Kurulması İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Kaynak: Tabloda geçen bilgiler çalışmanın 2 ve 3’ncü bölümlerinden ve araştırmaya konu olan ülkelerin

158