TVF’nin Denetimi ve Şeffaflık İlkesi:

Dünya genelinde kurulan tüm ulusal varlık fonlarının en önemli ilkesi denetim ve şeffaflık ilkesidir. Bir varlık fonunun uluslararası camiada güven verebilmesi ve kendi bünyesine yatırım çekebilmesi için denetim ve şeffaflık ilkelerine büyük önem vermek zorundadır.

Bu doğrultuda Norveç, Çin, Singapur, BAE, ABD, Avustralya vb gibi ülkelerin kurmuş oldukları UVF’ler kendilerini denetim ve şeffaflık anlamında ispatlamış ve SWFI’nın şeffaflık ile ilgili yapmış olduğu Linaburg-Maduell Şeffaflık Endeksi Derecelendirmesinden tam puan almışlardır.

145

Türkiye’de daha 3 yıllık bir tecrübeye sahip olan Türkiye Varlık Fonu Anonim Şirketi, kendi denetim yapısı ile ilgili olarak şirketi oluşturan Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi Esas Sözleşmesinde şu ifadelere yer vermiştir.

Sözleşmeye göre; ”Şirket, Şirket tarafından kurulacak diğer şirketler, Türkiye

Varlık Fonu ve Türkiye Varlık Fonu bünyesinde kurulacak alt fonlar bağımsız denetime tabidir (Madde 20/1).

Şirketin finansal tabloları bağımsız denetçi tarafından, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunca yayımlanan uluslararası denetim standartlarıyla uyumlu Türkiye Denetim Standartlarına göre denetlenir. Yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu içinde yer alan finansal bilgilerin, denetlenen finansal tablolar ile tutarlı olup olmadığı ve gerçeği yansıtıp yansıtmadığı da denetim kapsamı içindedir (Madde 20/2).

Şirket, Şirket tarafından kurulacak diğer şirketler, Türkiye Varlık Fonu ve Türkiye Varlık Fonu bünyesinde kurulacak alt fonların bağımsız denetimden geçmiş yıllık mali tabloları ile faaliyetleri, Başbakan tarafından görevlendirilecek sermaye piyasaları, finans, ekonomi, maliye, bankacılık, kalkınma alanlarında uzman en az üç merkezi denetim elemanı tarafından bağımsız denetim standartları çerçevesinde denetlenir. Denetim sonucunda hazırlanacak rapor her yıl Haziran ayı sonuna kadar Bakanlar Kuruluna sunulur (Madde 20/3).

Şirket, Şirket tarafindan kurulacak diğer şirketler, Türkiye Varlık Fonu ve Türkiye Varlık Fonu bünyesinde kurulacak alt fonların bir önceki yıla ait mali tabloları ile faaliyetleri her yıl Ekim ayında Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonu tarafından işbu 20. madde kapsamında hazırlanan ve Başbakanlık tarafından gönderilen denetim raporları üzerinden görüşülerek denetlenir (Madde 20/4).”şeklinde ifade edilmiştir. (Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi Esas

Sözleşmesi, Madde 20/ 1-2-3-4 http://turkiyevarlikfonu.com.tr/content/files/Sirket-ana- sozlesmesi.pdf, Erişim Tarihi (29.06.2019).

Türkiye Varlık Fonu Anonim Şirketinin yönetim kuruluna bağlı en önemli komitelerinden biri ise Denetim Komitesidir. Denetim Komitesi ile ilgili olarak şirketin sözleşmesinde şu açıklamalara yer verilmiştir.

146

Şirket sözleşmesinin 16/3 maddesine göre; “Denetim Komitesi, Şirketin ve

iştiraklerinin finansal tablolarının niteliği ve doğruluğu konusunda yönetim kurulu tarafından gerçekleştirilen gözetime yardımcı olmak, muhasebe sisteminin uygulanmasını ve verimliliğini izlemek, bağımsız dış denetim şirketinin atamasının ve bu şirketçe verilecek hizmetlerin ön onayını vermek, bağımsız denetçi ile Şirket arasındaki sözlesmeyi hazırlamak ve denetlemek, Şirketin bağımsız denetim sistemini, kontrol ve iç denetim mekanizmalarının işleyişini ve verimliliğini gözetmek konularında görev yapar.

Ayrıca Şirketin, bağımsız denetimden geçmiş yıllık mali tablolar ile faaliyetler üzerinde, Başbakan tarafından görevlendirilecek denetim elemanlarının hazırlayacağı denetim raporlarının her yıl Haziran ayı sonuna kadar Bakanlar Kuruluna sunulması işlemlerini, bir önceki yıla ait mali tablolar ile faaliyetlerin her yıl Ekim ayında Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonuna sunulması işlemlerini takip eder.”

şeklinde belirtilmiştir (Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi Esas Sözleşmesi, Madde 16/3 http://turkiyevarlikfonu.com.tr/content/files/Sirket-ana-sozlesmesi.pdf, Erişim Tarihi (29.06.2019).

Yukarıda verilen bilgiler doğrultusunda TVF’nin denetim komitesi ve aşamalarını Şekil.7’de detaylı bir şekilde gösterebiliriz.

147

Şekil 7: Türkiye Varlık Fonu Anonim Şirketinin Denetim Organları

Kaynak: “Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi Esas Sözleşmesi” ve Uysal, Soner, “Ulusal

Varlık Fonları ve Türkiye Varlık Fonu” , s 49, Nobel Yayınları, İstanbul 2018 kaynaklarından yararlanılarak oluşturulmuştur.

TVF’nin denetim organları şirketin ve şirkete yatırım yapan iştiraklerin mali durumlarını, finansal raporlarını ve muhasebe sistemlerini incelemektedir. Bu doğrultuda şirketin verimliliğinin arttırılması planlanmaktadır.

Şekil 7’de verilen bilgiler doğrultusunda TVF’nin denetimi dış denetçiler ve iç denetçiler tarafından yapılmaktadır. Öncelikle fon, bağımsız bir dış denetim şirketi tarafından denetime tabi tutulacaktır. Daha sonra ise fon başkanı tarafından görevlendirilen iç denetçiler tarafından ise şirket içine yönelik denetim işlemleri gerçekleştirilecektir.

Sözleşmede geçen ifadeler doğrultusunda bağımsız bir dış denetim şirketi tarafından hazırlanan raporlar Denetim Komitesi tarafından TBMM Plan ve Bütçe Komisyonuna sunulacaktır.

Ancak bu noktada denetim konusunda Türkiye Varlık Fonu Anonim Şirketine yönelik eleştiriler bulunmaktadır. Her ne kadar TBMM bağımsız denetim şirketi tarafından hazırlanan raporlar üzerinden denetim sürecine dâhil olsa da TVF’nin aktif denetim sürecinde rol almamaktadır (Uysal, Soner, 2018 s 50).

Denetim Komitesi Dış Denetçi İç Denetim Birimi İç Denetçiler TBMM Plan ve Bütçe Komiyonu Fon Başkanı (Cumhurbaşkanı)

148

TVF’nin denetimi konusunda eleştirilen en önemli noktalardan biri ise şirketin Sayıştay denetimine tabi tutulmayacağına yönelik tartışmalardır. Çalışmamızın ilerleyen bölümlerinde TVF’ye yöneltilen eleştiriler kısmında da ele alacağımız Sayıştay denetimi konusundaki tartışma ve sorulara TVF’nin resmi internet sitesinde şu şekilde cevap verilmiştir.

TVF’nin resmi internet sitesinde yer alan “sıkça sorulan sorular” bölümünde yer alan açıklamalara göre;

“Türkiye Varlık Fonu, 6741 sayılı Kanun 6. maddesi uyarınca denetlenecektir. Türkiye Varlık Fonu Yönetimi A.Ş. ve Türkiye Varlık Fonu ve tüm bağlı alt fonlarının tam hesap verebilirlik ve şeffaflık ilkesi ve kurumsal yönetim prensipleri dahilinde yürütülecek olan tüm faaliyet ve operasyonları, 3 aşamalı denetim sürecine tabi olacaktır. Bunlar bağımsız mali denetim (denetim sektörünün önde gelen firmaları arasından seçilecektir), Başbakanlık denetimi (atanacak en az üç merkezi denetim elemanı tarafından bağımsız denetim standartları çerçevesinde), Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonu tarafından yürütülecek parlamento (yasama) denetimidir. Ayrıca, Türkiye Varlık Fonu Yönetim A.Ş. ve Türkiye Varlık Fonu’na devredilmiş varlık ve şirketlerin denetimlerine mevzuata göre Sayıştay ve veya BDDK ve veya SPK tarafından yapılmasına devam edilmektedir. Varlık Fonu bünyesindeki Çaykur'un, Milli Piyango'nun ve KİT'lerden yüzde 51’i devlet payını sağlayanların Sayıştay'ın denetimine tabi olduğu, bu kurumlarda Sayıştay'ın denetimlerinin bugün itibarıyla da devam ettiğini belirtilmiştir. Fon bünyesinde olup, Sayıştay denetimine tabi kurumlarda herhangi bir değişiklik yoktur. Devrolmuş ve devrolacak kurumlar açısından, Sayıştay denetimine tabi iseler, Sayıştay denetiminden çıkacak algısı doğru değildir. Çünkü bugün itibarıyla kanun çıkmadan önce denetim açısından nasıl bir sistematik varsa, aynen denetime devam edilmektedir. Fonun idari işlemleri dışında, Sayıştay denetimini etkileyen bir husus yoktur.” ifadelerine yer verilmiştir (Türkiye

Varlık Fonu Yönetimi A.Ş , http://turkiyevarlikfonu.com.tr/TR/icerik/51/hakkimizda & “Varlık Fonları ve Türkiye Varlık Fonu” Özgül, Hüseyin Burak, T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Ana Bilim Dalı Maliye Teorisi Ana Bilim Dalı, İstanbul 2018, s 113)

149

Bu yapılan açıklamalar doğrultusunda fona aktarılan şirketlerin Sayıştay denetiminin devam ettiğini fonun içinde olup söz konusu şirketlerin tamamen denetimden çıkacağına yönelik ortaya çıkan algının doğru olmadığı belirtilmiştir.

Ulusal varlık fonlarının şeffaflık ilkesini tanımlayan en önemli gösterge ise Linaburg-Maduell Şeffaflık Endeksi Derecelendirmesidir. Bu derecelendirme UVF’lerin şeffaflık derecesini ölçmek için 10 temel ilkeye dayanmakta ve her ilke ise 1 puan olarak kabul edilmekte idi. Bir fonun yeterli miktarda şeffaf olduğu kanaatine varabilmek için endeks değerinin minimum 8 olması gerekmektedir. SWFI’nın yayınlamış olduğu son veriler doğrultusunda şuanda Türkiye Varlık Fonu’na yönelik Linaburg-Maduell Şeffaflık Endeksi Derecelendirmesi bulunmamaktadır.