Sınıfta Etkili İletişim Sağlama Yolları

Etkili iletişim becerisine sahip olan öğretmen, okul ortamında öğrencilerle olumlu ve etkileşimi geliştirilmesinde şu yolları izleyebilir (Çelik, 2012):

 Sıcakkanlı ve arkadaşça bir davranış sergilemeli ve öğrencilerle olan ilişkilerinden keyif almalıdır.

 Öğrencilerin istek ve ihtiyaçlarını sınıf ortamında açıklamalarına yardımcı olmalıdır.

 Öğrencileri anlamalı, kabul etmeli ve öğrencilerin daha çok olumlu duygular yaşamalarına fırsatlar tanımalıdır.

 Öğrenci duygularını anlamalı ve öğrencilerle ilgilenme konusunda uygun ortamlar oluşturmalıdır. Öğrencilere daha çok olumlu cevaplar vermeye çalışmalıdır.

Öğretmenlerin, öğrencilerin bazı özellikleri hakkında bilgi sahibi olması öğrencilerle daha etkili ve yakın ilişkiler kurmasına yardım eder. Genellikle öğrenciler, kendilerini tanıyan ve onların bazı özel bilgilerini bilen öğretmenleri kendilerine daha yakın hissederler.

Öğretmenin sınıf içinde öğrencilerle etkili iletişim kurma derecesi, geçek anlamda o öğretmenin öğrencileri ile iletişim kurmada gösterdiği beceri düzeyi ve gösterdiği iletişim çeşitliliği ile değerlendirilir (Hoşgörür, 2013).

2.6.2.1. Etkili Öğretmen ve Öğrenci İlişkisi

“Bir insanın yüksek performans göstermesini istiyorsanız, zayıf yönlerini ya da hatalarını belirtmekten kaçının. Daha iyi işler yapmasını istiyorsanız, güçlü yanları üzerinde odaklanın ve giderek daha ısrarlı bir biçimde o yönleri geliştirmesini görün” Steven W. Vannoy.

Etkili bir öğretmen, öğrencilerin hayattaki amaçlarını gerçekleştirmek için motive edilmeleri gerektiğinin bilincinde olan ve bunu sağlamaya gayret eden öğretmendir. Kendini öğretmeye adama, sabır ve öğrencilerle samimi olarak ilgilenme, etkili öğretmen nitelikleridir (Özdemir ve ark., 2004). Etkili bir öğretmenin sahip olması gereken yeterlilikler şöyle sıralanabilir (Gutek, 2001):

 Öğrenciler için kültürün ve gerçekliğin yansıtıcısı olmalıdır.

 İnsan kişiliği konusunda uzman olmalıdır.

 Öğrenme sürecini çok iyi bilmeli ve bu becerisini aktarabilme yeteneğine sahip olmalıdır.

 Öğrencilerle arkadaş olmayı becerebilmelidir.

 Öğrencilerde öğrenme isteği uyandırabilmeli, öğrenmeye karşı motivasyon oluşturabilmelidir.

 Öğretimin ahlaki öneminin, mükemmel insanlar yetiştirme hedefinde yoğunlaştığının bilincinde olmalıdır.

 Her yeni nesildeki kültürel doğuşun öncüsü ve aktarıcısı olabilmelidir.

Öğrenciler zamanlarının büyük bir çoğunluğunu okulda öğretmenleri ve arkadaşları ile geçirmektedir. Bu nedenle öğretmen öğrenci ilişkisi, eğitimin niteliği ve öğrencilerin başarıları üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Öğretmenler, öğrencilerin gelişiminde büyük öneme sahiptir. Nitelikli bir öğretmene sahip olmak öğrencilerin kendilerine güvenlerini, öğrenme becerilerini artırabilirken, niteliksiz bir öğretmene sahip olmak, onların kendilerine güvenlerini ve öğrenmeye duyulan isteği yok edebilir. Öğrenciler ve öğretmenler kurdukları ilişkinin niteliğine göre birbirlerini iyi ya da kötü olarak tanımlayabilirler. Aslında ne kötü öğrenci ne de kötü öğretmen vardır. İyi ve kötü ile belirtilmek istenen öğretmen-öğrenci arasındaki ilişkinin niteliğidir. Bir sınıfta eğitim ve öğretimin etkili bir şekilde yürütülebilmesi için, öğretmen ve öğrencilerin çok iyi anlaşmaları gerekmektedir. Öğretmen, nefret edilen biri değil, öğrenciler tarafından sevilen, sınıfta sürekli aranan ve beklenen biri olmalıdır (Buder,2000; alıntı, Milli Eğitim Dergisi).

Öğretmen bir yandan bilgi, beceri ve tutumlarıyla öğrencilerin eğitimi görevini yürütürken diğer yandan davranışları ile onları etkiler. Öğretmenin samimi, anlayışlı, sabırlı olması öğrenciyi olumlu düşünmeye sevk edecek aksi davranışlar ise öğrenci üzerinde olumsuz etki yaratacaktır (Güçlü, 2000).

Öğretmen, öğrencilerin davranış sorunlarını ortadan kaldırmak ve öğretme-öğrenme çevresinin yaratılması ve sürdürülmesi için gerekli olan hazırlıkları yaparak uygulamalı ve sürdürebilmelidir. Öğretmen-öğrenci ilişkilerinin geliştirilmesi ve ortaya çıkabilecek olumsuz davranışları engelleyebilmek için (Özdemir ve ark, 2004);

 Öğrencilerinizle dostluk kurun,

 Sınıfın moral düzeyini ve bağlılığını artırın,

 Öğrencilerle ilişkilerde ve değişik durumlarda tutarlı bir tavır sergileyin,

 Yanlış bir davranışı kişiselleştirmeyin

 Öğrencilerle etkili iletişim kurun,

 Yanlış davranışın nedenini belirleyin,

 Kurallar, belirli bazı şartlar altında öğrenci davranışlarını değiştirebilir,

 Öğretim ortamını amaca uygun düzenleyin.

Öğretmenleri ile kurdukları iletişimde öğrencilerin, öğretmenlerinin en çok beden hareketlerinden, daha sonra ses ve konuşma özelliklerinden ve en son olarak onların sözel davranışlarından etkilendikleri görülmüştür (Yeşilmen,1983). Sınıfta öğrencilerle kurulan iletişimde, derse hazırlıklı gelen öğretmenlerin yüz ifadeleri, jest ve mimikleri, konuşmadaki etkililik ve kararlılığı, gülümseme biçimleri iletişimde derse hazırlıksız gelen öğretmenlerinkinden iki kat daha etkili olmaktadır.

2.6.2.2. Öğretmenin Etkili Dinleme Becerileri ve Dili Kullanımı

Bireyler arasında etkili ve anlamlı ilişkiler kurmada önemli bir beceri de karşımızdaki kişiyi etkin dinleyebilmektir (Ersanlı & Balcı, 1998). Dinlemek karşımızdaki kişiye değer verildiğinin ve saygı duyulduğunun bir göstergesidir (Cüceloğlu, 1996). Etkin dinlemek, fiziksel ve psikolojik olarak empatik bir anlayışla aktif dinlemeyi içermektedir. Dinleme sürecinde dört temel unsur vardır. Bunlar; işitme, dikkat, anlama ve hatırlamadır (Tubbs, & Moss, 1991; Gamble & Gamble, 1990).

İşitme: Duyma yeteneğinin olması ve işitilenlerin seslere, sözcüklere ve anlamlı

mesajlara dönüşmesi gerekir.

Dikkat: Söylenileni işitme, dikkat etme, anlama ve hatırlamayı içeren bir süreçtir.

Yüz ifadesi, vücut dili, göz kontağı önemlidir.

Anlama: Dinleme süreci, konuşan kişinin söylediği içeriği, duygularını ve

düşüncelerini anlamayı gerektirir.

Hatırlama: Dinleyicinin kendi değer yargıları, inançları ve önyargıları önem kazanır.

Dinleyen kişi sunulan bilgileri bir süzgeçten geçirir ve özümser. Etkin dinlemenin en fazla çaba gerektiren aşamasıdır (Özdemir, 2007).

Kişilerarası ilişkilerde etkin dinlemek çok önemli bir iletişim becerisidir. Ancak, insanlar her zaman etkin dinlemeyi gösteremeyebilirler. Konuşmacıya karşı önyargılı olmak, yorgun- üzüntülü olmak, karşısındaki kişiden çekinmek, korkmak, bir konuya saplanıp kalmak, dinlemek yerine ne söyleneceğini zihninde tasarlamak, dinlermiş gibi görünmek gibi çeşitli nedenlerden dolayı etkin dinleme sağlanamayabilir (Şahin,2011).

Sınıf içinde etkin dinlemeyi uygulayabilmek için öğretmenlerin dikkat etmesi gerekenler şu şekilde özetlenebilir (Gordon, 2009).

 Öğretmen, öğrencinin kendi sorunlarını çözebileceğine inanmalıdır.

 Öğretmen, öğrencinin dile getirdiği duygu ve düşüncelerini gerçekten kabul etmelidir.

 Öğretmen, duyguların anlık ve geçici olduğunu bilmelidir.

 Öğretmen, bunun için zaman ayırmalıdır.

 Öğretmen, öğrencinin sorunlarının gizliliğine önem vermelidir. Etkin dinleme yöntemini kullanan öğretmeler;

 Öğrenmeye direnci ortadan kaldırır.

 Bağımlı ve boyun eğen öğrencilere yardım eder.

 Öğrencilerin olumsuz olaylarla ilgili duygularını açıkça tartışmalarını teşvik eder.

Dil, bilgi aktarımında en önemli bir iletişim aracıdır. İnsanın duygu, düşünce bilgi, kültürel aktarımlarda ve iş birliklerinde dil önemli bir etkendir. Birey, bulunduğu yerin dilini öğrenir ve çevresi ile iletişimde bulunur.

2.6.2.3. Öğrenciler Arasında Etkili İletişim Sağlama

Sınıf içindeki iletişimde öğretmen ve öğrenci ön plana çıkar. Sınıfta öğretmeni ile iletişim kurup öğrenen öğrenci, aynı zamanda sınıfta bulunan diğer akranları ile de iletişim kurarak onlarla da birçok şeyi paylaşmakta ve dolaylı olarak öğrenmeye devam etmektedir. Ergenlikte akran ilişkileri son derece önemlidir. Akranların bireyin davranışları üzerinde olumlu etkileri olabileceği gibi olumsuz etkileri de olabilmektedir. Akran baskısı; bireyin ait olduğu grupların aktivitelerinde bir şeyi yapmak için bireye baskı kurması veya zorlamasıdır. Bu baskı sözel ya da davranışsal mesajlarla iletilebilir ve ergen sorgulama ve yargılama yapmadan uymak zorunda kalabilir (Santor & Messevey, & Kusumakar, 2000).

Akran ilişkileri ergenlerin kimlik ve benlik saygısı geliştirmelerinde temel rolü oynamaktadır. Öğrencilerin birbirleriyle ilişkileri kedi fikirlerini ve değerlerini geliştirmelerini sağlar. Bazı öğrencilerin başkaları ile iletişimde bulunmak kolay olmayabilir. Ergenlerin kişiler arası ilişkilerini geliştirmeye yardım etmek için etkileşim grupları oluşturulabilir. Bu gruplar sosyal becerilerin ve benlik saygısının gelişimini sağlamaktadır (Koon, 1997).

Sınıfta öğrenciler kendi aralarında kurdukları iletişimle kendilerini geliştirmeleri yanında, sınıflarına özgü değer ve normlarda oluştururlar. Öğrenciler sınıfta aralarında kurdukları iletişimle kendilerine uygun alt gruplar da oluştururlar. Her grup genellikle birbirine benzer duygu, davranış ve aynı düşünce doğrultusunda hareket eden bireylerden oluşur. Öğretmenin olumlu bir sınıf atmosferi kültürü oluşturabilmek için bu alt gruplar konusunda dikkatli olması gerekir. Öğretmenin

farklı özelliklere sahip öğrencilerin bir arada olmalarını ve iletişimlerini sağlamak amacıyla, benzer alt grupları dağıtması ve kontrolü altında farklı özelliklerden gruplar oluşturması sınıf yönetimini kolaylaştırır (Hoşgörür, 2013).