Sınıf Yönetiminin Tanımı

Sınıf yönetimi, bireysel ve psikolojik gereksinmelerin belirlenmesine, sınıfta destekleyici koşullar yaratacak olumlu öğretmen, öğrenci, akran ilişkilerin düzenlenmesine, akademik ihtiyaçları karşılamaya dönük öğretim ilke ve yöntemlerinin kullanılmasına, sınıfın bir sistem ve grup olarak örgütlenmesine ve olumsuz öğrenci davranışlarının tespit edilip düzeltilmesine yarayan bilgi ve becerilerden oluşmaktadır (Jones, 2004).

Sınıf yönetimi, öğrencilerin zihinsel ve davranışsal açıdan özgürleşmelerine, özgüven duygularının ve eleştirel düşünme yeterliliklerini geliştirilmesine katkıda bulunan, eğitsel amaçların bu yönde gerçekleştirilmesine olanak sağlayan esnek bir sınıf ortamının yaratılması ve devamına ilişkin yöntem ve süreçleri kapsar (Girmen ve diğerleri 2006). Sınıf yönetimi, sınıf kuralların belirlenmesi, uygun bir sınıf düzeninin ve ortamının sağlanması, öğretimin ve zamanın etkili bir şekilde yönetilmesi ve öğrenci davranışlarının denetlenerek olumlu bir öğrenme ortamının oluşturulmasıdır (Çelik, 2003). Sınıf yönetimini, öğretmen, öğrenci, program, içerik, zaman, mekân, teknoloji, yöntem arasında etkili bir eşgüdümleme gerçekleştirerek sınıfı öğrenmeye

elverişli bir ortama dönüştürmeye yönelik etkinliklerin tümü olarak tanımlanmaktadır (Sarıtaş, 2006).

Sınıf yönetimi, belirlenen eğitim amaçlarının gerçekleştirilmesi için planlama, örgütleme, uygulama ve değerlendirme işlevlerine ilişkin ilke, kavram, kuram, model ve tekniklerin sistematik ve bilinçli olarak uygulanması ile ilgili etkinliklerin tümü olarak tanımlanabilir (Erdoğan, 2001). Sınıf yönetimi, öğretmenlerin sadece, sınıf ortamında öğrencilerin olumsuz davranışlarını en aza indirgemeye çalışmaları, bunun için öğrencileri işbirliği halinde çalışmalara yönlendirmeleri, olumsuz davranışlara hızlı müdahale etmeleri şeklinde değil de aynı zamanda öğrencilerin, öğrenme- öğretme sürecinde bütün yeteneklerine fırsat verilmesi öğrencilerin okuldaki tüm etkinliklere katılımlarını teşvik edecek, cesaretlendirecek şekilde düzenlenmesidir (Jones & Jones, 2004).

Sınıf yönetimi, sınıf yaşamının orkestrasıdır. Öğretimi planlama, teknik olarak stratejiler kurma, organize etme, çevreyi düzenleme, öğrenci gelişimini takip edip zamanında müdahale etme, potansiyel olarak ortaya çıkabilecek sorunları fark etmedir (Lemlech, 1988).

Öğretmenler sınıftaki eğitim öğretim etkinliklerini yönetirken öğrencilerin istenmeyen davranışlarını, öğretime ya da sınıftaki kurallara ilişkin olumsuz tutumlarını ve iletişim engellerini bir sorun olarak görür ve olumsuzlukların giderilmesine dair sınıf içi çözüm yolları geliştirirler. Sınıf yönetiminde öğrencilerin hedef davranışlara ulaşabilmesi için, sorunların belirlenmesi ve sınıf yönetiminde soruna neden olan durumların tanımlanmasına bağlıdır (Celep, 2002).

Sınıfta bulunan öğrenciler farklı geçmiş yaşantılara, farklı kişilik yapılarına, farklı ilgi ve yeteneklere sahip olarak heterojen bir yapı oluştururlar. Bu yapı sınıfta meydana getirilen öğrenme-öğretme faaliyetleri sırasında farklı davranışların meydana gelmesine ve farklı görüntülerin ortaya çıkmasına yol açabilir. Bazı öğrenciler öğretmeni dinlerken, bazıları not tutmayı tercih edebilirler, bazılar açık bir şekilde derse katılırken, bazıları istenmeyen davranışlarda bulunarak sınıfın ortamını bozmaya çalışabilirler. Bazı öğrenciler derste öğretilenleri ilginç ve önemli bulurken,

bazıları da son derece sıkıcı bulabilir ve bunu davranışlarıyla da belli edebilirler. Öğrencilerin farklı özelliklere sahip olması bunlara benzer birçok davranışta bulunmalarına neden olabilir (Öztürk, 2007).

Sınıf yönetimi etkinlikleri beş boyutta ele alınabilir. Bunlar; fiziksel ortamın yönetimi, öğretimin yönetimi, zaman yönetimi, sınıfta ilişki yönetimi ve öğrenci davranışları yönetimidir (Başar, 2007).

Birinci boyut, sınıf ortamının fiziksel düzenine ilişkin olanıdır. Sınıfın genişliği, sınıf alanının çeşitli etkinliklerin yapımı için bölünmesi, ısı, ışık, gürültü düzenekleri, renkler, ortamın temizliği, görsel estetik, eğitsel araçlar, oturma düzeni, öğrencilerin gruplanması bunların başlıcalarıdır (Başar, 1999).

Sınıf etkinliklerinin yer aldığı ortam, öğrencinin, öğretmenin en yakın çevresi, sürekli, etkileyici değişkenidir. Bu ortam öğrencinin motivasyonunu, öğretmen- öğrenci ilişkisinin kalitesini etkiler (Grubaugh and Houston, 1990). Sınıf ortamını etkileyen çok sayıda fiziksel faktör bulunmaktadır. Sınıfta öğrenci sayısının otuzun üstünde olması istenmeyen bir durumdur. Öğrenci sayısının az olduğu sınıflarda öğretmen öğrencilerle daha fazla ilgilenebilir (Başar,1999; Aydın, 2000) Küçük sınıflarda öğretmen zamanı daha etkin bir şekilde kullanır, öğretmen-öğrenci arasında daha güçlü bir iletişim kurulabilir. Aynı zamanda kalabalık sınıflar ailenin beklentilerini de olumsuz yönde etkilemektedir. Sınıfın fiziki değişkeni içinde en fazla göze çarpan faktör sınıf mevcududur. Eğer öğrenci sayısı az ise, o sınıfın daha başarılı olacağına inanılır (Erden, 2001).

Sınıf ortamını etkileyen faktörlerden bir diğeri ise, ışık ve ısı değişkenidir. Sınıf ısısının normal ısıda olması gerekir. Aşırı sıcak veya soğuk ortamı öğrencileri olumsuz yönde etkiler. Coğrafi açıdan kışların soğuk geçtiği bölgelerde ısınma daha ciddi bir sorun olarak ortaya çıkar. Işıktaki değişmelerin öğrencilerin başarı ve tutumları üzerinde fazla etkili olmadığı, ancak psikolojik yapılarını etkilediği belirlenmiştir. Sınıfta ışık doğrudan değil dolaylı gelmelidir (Çelik, 2012; Taylor, 1993).

Renkler öğrencilerin psikolojisini etkilememektedir. Ama sınıf ferah bir görünüme sahip olmalıdır. Duvarların açık renklere boyanmış olması, pencerelerin geniş, mobilyaların çekici olması ve öğretmen masasının örtülü olması, sınıf ortamını daha çekici hale getirmektedir (Başar, 1999).

Gürültü, sınıfın fiziksel düzenini bozan bir değişkendir. Gürültünün kaynağı içsel ve dışsal olabilir. Eğer gürültü, sınıfın dışından geliyorsa, öğretmenin bu gürültü kaynağına müdahale etme imkânı pek yoktur. Sınıfın içinden kaynaklanan gürültüyü azaltmanın temel yolu, sınıf kurallarının, gürültüyü de içermesi, bu kurallara özenle uyulmasıdır.

Temizlik; öğrenci temizlik kurallarına uygun davranmalıdır. Sınıfı temiz tutmak bütün öğrencilerin görevi olmalıdır. Sıra ve masaların, eşyaların, havanın, yerlerin, duvarların temiz olması fiziksel ve düşünsel rahatlık açılarından gereklidir (Çelik, 2012).

Sınıf yönetimi etkinliklerinden ikinci boyut, plan-program etkinliklerinden oluşur. Öğretim, planlı bir etkinliktir. Öğretmen bir öğretim lideri olmak zorundadır. Öğretim lideri, en etkili öğretim yöntem ve tekniklerini kullanan kişidir. Öğretmen, bir yıl boyunca genel olarak yapacağı öğretimsel etkinlikleri yıllık planda belirlemeye çalışır. Amaçlar esas alınarak, yıllık, ünite, günlük planların yapılması, kaynakların belirlenip dağılımının sağlanması, iş ve işlem süreçlerinin belirlenmesi, izlem ve değerlendirme bu bölümde yer alır (Erden, 2000). Bu etkinlikler, geçmişi ve var olan durumu ele alarak geleceği görme ve şekillendirme amaçlı etkinliklerdir (Başar, 1999).

Üçüncü boyut, zaman düzenine yönelik etkinliklerdir. Yapılan araştırmalar, öğretimsel zamanın yönetimi ile öğrenci başarısı arasında güçlü bir ilişkinin bulunduğunu göstermiştir (Porter, 1993; Purkey ve Smith, 1983). Öğretimsel zaman ile öğrenme düzeyi arasında da güçlü bir ilişki bulunmuştur. Etkili öğretim, öğrenmeye ayrılan zamanın çokluğuna etkili kullanımına ve. öğretmenin zamanı iyi yönetmesine, derslerin güçlük ve kolaylık derecesini iyi belirlemesine bağlıdır. Sınıf yönetiminde zamanın doğru kullanımı ile öğrencilerin devamsızlıkları önlenebilir.

Dördüncü boyut, sınıf içi ilişkilerin düzenlenmesini içerir. İyi bir sınıf yönetiminin temeli iletişime dayanır. Etkili iletişim becerilerini kullanmadığı sürece, öğretmenin iyi bir sınıf yönetimi ve olumlu bir öğrenme çevresi oluşturma çabaları sonuçsuz kalır ve genellikle bu çabalar kısa ömürlü olur. Sınıfta düzen ve disiplin, sınıf kurallarına bağlı olarak geliştirilir. Sınıf kuralları, öğrencilerin uymak zorunda oldukları kurallardır. Bu kurallar sınıfın düzeyine ve derse göre değişebilir. Örneğin müzik dersinde geçerli olan kurallar, matematik dersinde geçerli olmayabilir.

Sınıfta uyulması gereken kurallar öğretim dönemi başlamadan önce öğretmen tarafından geliştirilmelidir. Sınıfta hangi kuralların uygulanacağı konusunda planlama yapılmalı ve bu sürece öğretmen öğrencileri de katmaya çalışmalıdır (Çelik, 2012). Beşinci boyut, davranış düzenlemelerinden oluşur. Sınıf ortamının istenen davranışı sağlayabilir hale getirilmesi, sınıf ikliminin olumlu hale getirilmesi, sorunların ortaya çıkmadan önce tahmin edilip gerekli önlemlerin alınması, sınıf kurallarına uyulmasının sağlanması, yapılmış olan istenmeyen davranışların değiştirilmesi bu boyuta ilişkin olarak söylenebilir (Başar, 1999). İstenmeyen davranışların önlenmesi için; istenen davranışları öne çıkararak tekrarlanmasını sağlamak, pekiştirmek, istenen davranışları ödüllendirmek, öğrencilerin zayıf ve güçlü yanlarını tanıyarak onları geliştirmek gerekmektedir. Bunun için öğrenciyi istenen davranışlara yönetmenin bir yolu; öğretmenin örnek, anlayışlı ve destekletici davranmasıdır. Etkili sınıf yönetimini 12 temel ilkesi vardır. Bunlar;

1. Öğrencilerin kapasiteleri çok önemlidir.

2. Öğrenciler temel ihtiyaçları karşılandığında daha iyi öğrenirler. 3. Ödüllendirilen davranışlar daha çok tekrar etmektedir.

4. Değerlendirmenin başlıca amacı öğrencinin öğrenmesini kolaylaştırmaktır. 5. Motivasyonlu öğrenciler diğerlerinden daha kolay öğrenirler.

6. Yaratılıştan gelen motivasyon, dış etkilerle yaratılan motivasyondan daha çok tercih edilmektedir.

7. Sık hatırlatmalar okunanların hatırlanması için önemlidir.

9. Öğrencilere daha fazla zaman verildiğinde daha iyi öğrenirler.

10. Öğrencilerin öğrenim modelleri birbirlerine uygun hale geldiğinde daha iyi öğrenirler.

11. Öğrencilerden bir konu hakkında açıklama istendiğinde daha iyi öğrenirler. 12. Öğrenciler kendileri için genelleştirmeleri ortaya çıkarınca daha iyi öğrenirler.