Sıcaklık-Nem Ġndeksi

Hayvan barınaklarında uygun çevre koĢullarının göstergesi olarak hem sıcaklık hem de bağıl nem değerlerinin birlikte dikkate alınması gereklidir. Bu amaçla hesaplamalarda Sıcaklık Nem Ġndeksi (SNĠ) değerinden faydalanılır. Hava su buharı karıĢımını tanımlayan kuru termometre sıcaklığı, yaĢ termometre sıcaklığı ve çiğlenme noktası gibi üç sıcaklık vardır. Bu sıcaklıklar dikkate alınarak farklı SNĠ hesaplama denklemleri bulunmaktadır. (West, 1994) tarafından bildirilen ve SNĠ hesaplama formülü aĢağıda verilmiĢtir.

THI = td-(0.55-0.55×% RH) × (td - 58), formüldeki td kuru termometre sıcaklığını (Fahrenayt, o

F), RH ise bağıl nemi ifade etmektedir. Çizelge 4.1'de farklı sıcaklık ve nispi nem kombinasyonlarından elde edilen SNĠ değerleri verilmektedir.

Çizelge 4.1. ÇeĢitli sıcaklık ve bağıl nemde sıcaklık-nem indeks değerleri (West, 1994).

Sıcaklık Bağıl Nem (%)

o

F oC 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 Sıcaklık Nem Ġndeksleri (SNĠ)

70 21.1 64 64 64 65 65 65 66 66 66 67 67 67 68 68 68 69 69 69 70 70 71 21.7 64 65 65 65 66 66 66 67 67 67 68 68 68 69 69 70 70 70 71 71 72 22.2 65 65 65 66 66 67 67 67 68 68 69 69 69 70 70 70 71 71 72 72 73 22.8 66 66 66 66 67 67 68 68 68 69 69 70 70 71 71 71 72 72 73 73 74 23.3 67 66 67 67 67 68 68 69 69 70 70 70 71 71 72 72 73 73 74 74 75 23.9 67 67 67 68 68 68 69 69 70 70 71 71 72 72 73 73 74 74 75 75 76 24.4 67 67 68 68 69 69 70 70 71 71 72 72 73 73 74 74 75 75 76 76 77 25.0 68 68 68 69 69 70 70 71 71 72 72 73 73 74 74 75 75 76 76 77 78 25.6 68 68 69 69 70 70 71 71 72 73 73 74 74 75 75 76 76 77 77 78 79 26.1 69 69 69 70 70 71 71 72 73 73 74 74 75 76 76 77 77 78 78 79 80 26.7 69 69 70 70 71 72 72 73 73 74 75 75 76 76 77 78 78 79 79 80 81 27.2 69 70 70 71 72 72 73 73 74 75 75 76 77 77 78 78 79 80 80 81 82 27.8 69 70 71 71 72 73 73 74 75 75 76 77 77 78 79 79 80 81 81 82 83 28.3 70 71 71 72 73 73 74 75 75 76 77 78 78 79 80 80 81 82 82 83 84 28.9 70 71 72 73 73 74 75 75 76 77 78 78 79 80 80 81 82 83 83 84 85 29.4 71 72 72 73 74 75 75 76 77 78 78 79 80 81 81 82 83 84 84 85 86 30.0 71 72 73 74 74 75 76 77 78 78 79 80 81 81 82 83 84 84 85 86 87 30.6 72 73 73 74 75 76 77 77 78 79 80 81 81 82 83 84 85 85 86 87 88 31.1 72 73 74 75 76 76 77 78 79 80 81 81 82 83 84 85 86 86 87 88 89 31.7 73 74 75 75 76 77 78 79 80 80 81 82 83 84 85 86 86 87 88 89 90 32.2 73 74 75 76 77 78 79 79 80 81 82 83 84 85 86 86 87 88 89 90 91 32.8 74 75 76 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 86 87 88 89 90 91 92 33.3 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 85 86 87 88 89 90 91 92 93 33.9 75 76 77 78 79 80 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 34.4 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 35.0 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 35.6 76 77 78 79 80 81 82 83 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 36.1 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 91 92 93 94 95 96 97 98 36.7 77 78 79 80 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 93 94 95 96 97 98 99 37.2 78 79 80 81 82 83 84 85 87 88 89 90 91 92 93 94 96 97 98 99 100 37.8 78 79 80 82 83 84 85 86 87 88 90 91 92 93 94 95 97 98 99 100

Stres yok Sıcaklık stresi baĢlangıcı Ani verim düĢüĢleri baĢlangıcı Tehlikeli bölge

Silanikove (2000), eĢitliğini kullanarak yaptığı çalıĢmasında çiftlik hayvanlarında SNĠ değerinin 70 ve daha altında olmasının herhangi bir sıkıntı yapmadığını, 75-78 olmasının strese sebep olduğunu ve 78 ve daha yukarısının ise Ģiddetli strese sebep olarak hayvanların termoregülasyon sistemlerini veya normal vücut sıcaklıklarını sürdüremediğini bildirmiĢtir. Dolayısıyla SNĠ’nin yüksek olması çiftlik hayvanlarının verimleri olumsuz yönde etkileyebilmektedir.

Akkaraman ve Ġvesi kuzuların 70 gün süreyle barındıkları bölmelerde ölçülen sıcaklık, nem ve SNĠ değerleri ve standart hataları Çizelge 4.2’de sunulmuĢtur. Bölmeler arası, iki merkezi noktada ve yerden 1.5 m yükseklikte yerleĢtirilen iki adet HOBO data logger cihazı günlük 12 değer, iki saate bir olmak üzere sıcaklık ve nem değerlerini ölçmüĢlerdir.

Birinci hafta itibariyle sıcaklık, nem ve SNĠ ortalama değerleri sırasıyla; 18.6 oC, % 64.5 RH, 62.537, ikinci hafta 23.0 oC, % 37.1 RH, 66.056, üçüncü hafta 21.5 oC, % 45.6 RH, 65.874, dördüncü hafta 23.8 oC, % 44.5 RH, 68.366, beĢinci hafta 22.9 oC, % 48.5 RH, 66.865, altıncı hafta 24.2 oC, % 39.1 RH, 69.060, yedinci hafta 26.4 oC, % 39.6 RH, 71.374, sekizinci hafta 23.6 oC, % 37.2 RH, 67.514, dokuzuncu hafta 24.9 oC, % 44.7 RH, 68.485, onuncu hafta 25.6 oC, % 43.1 RH, 69.701 olarak bulunmuĢtur.

Çizelge 4.2. kuzuların besi süresince 7 gün aralıklarla sıcaklık-nem indeksi

Gün C Sx Min Max RH % Sx Min Max SNĠ Sx Min Max

7 18.6 4.786 12.8 25.9 64.5 0.181 37.5 84.7 62.537 5.759 55.317 71.585 14 23.0 5.734 15.2 30.8 37.1 0.146 20.0 61.9 66.056 5.658 58.253 73.185 21 21.5 4.880 14.5 28.6 45.6 0.158 25.2 67.5 65.874 5.067 58.356 72.661 28 23.8 4.583 17.2 30.2 44.5 0.135 26.6 65.8 68.366 4.640 61.256 74.749 35 22.9 5.118 15.5 28.6 48.5 0.158 29.5 68.5 66.865 5.382 59.259 73.604 42 24.2 4.287 17.8 30.6 39.1 0.101 26.3 60.3 69.060 4.384 62.523 75.530 49 26.4 4.722 19.5 32.5 39.6 0.141 22.0 62.4 71.374 4.200 64.313 77.008 56 23.6 4.513 16.9 30.5 37.2 0.130 20.1 61.2 67.514 4.543 60.496 73.517 63 24.9 5.024 17.4 30.1 44.7 0.138 28.5 62.2 68.485 4.774 62.216 74.914 70 25.6 4.378 19.2 31.8 43.1 0.138 23.7 65.1 69.701 4.149 62.622 75.818

Çizelge 4.2’de verilen SNĠ değerlerini Akkaraman ve Ġvesi kuzuların yem tüketimi ile karĢılaĢtırdığımızda, Akkaraman kuzuların besinin 42-49 ve 63-70’inci günleri arası (SNĠ değerlerinin 72 civarlarında olduğu haftalar) tükettikleri yem miktarında düĢüĢ yaĢandığı görülmektedir, ancak bu durum Ġvesi kuzuların yem tüketimi üzerine pek etki etmediği veya daha az etkilediği görülmektedir.

4.2. Vücut Ölçüleri

Kuzuların vücut ölçülerinden cidago yüksekliği, sağrı yüksekliği, but çevresi, vücut uzunluğu, göğüs çevresi, göğüs derinliği, göğüs geniĢliği ve incik çevresi 14 gün arayla ölçülerek vücut geliĢimleri izlenmiĢtir. Vücut ölçülerinin belirlenmesi ırk özelliklerinin tanımlanmasında önemlidir ve aynı zamanda besi faaliyetinin seyri ve bazı karkas özelliklerinin belirlenmesinde önem göstermektedir.

4.2.1. Cidago yüksekliği

Akkaraman ve Ġvesi kuzuların çeĢitli besi dönemlerindeki cidago yüksekliği değerlerine ait ortalamalar ve standart hatalar Çizelge 4.3’te verilmiĢtir.

Akkaraman kuzularının besi baĢlangıcı itibariyle ve 14 gün aralıklarla ölçülen cidago yüksekliği ortalamaları sırasıyla; 58.38, 61.25, 63.88, 65.75, 66.88, 68.50 cm olarak bulunmuĢtur. Besi süresince cidago yüksekliğindeki sağlanan toplam artıĢ miktarı ve artıĢ oranı sırasıyla; 10.13 cm ve % 17.4 olarak tespit edilmiĢtir. Bu değerler Ġvesi kuzularında besi baĢlangıcı itibariyle ve besinin ilerleyen dönemlerinde sırasıyla; 57.13, 60.00, 62.13, 63.88, 65.25, 66.88 cm olarak ölçülmüĢ ve toplamda % 17.1’lik oranla 9.75 cm’lik artıĢ sağlanmıĢtır.

Akkaraman kuzularının cidago yüksekliği ortalamaları besi boyunca Ġvesilere nazaran daha yüksek bulunmuĢtur. Ancak aradaki farklar istatistiksel açıdan yalnızca besinin 42 ve 56 günleri önemli bulunmuĢtur (P <0.05).

Çizelge 4.3. Akkaraman ve Ġvesi kuzularının cidago yüksekliği ortalamaları

Gün Cidago yüksekliği (cm) Akkaraman Ġvesi Besi baĢlangıcı 58.38±0.62 57.13±0.55 14 61.25±0.45 60.00±0.73 28 63.88±0.69 62.13±0.64 42 65.75±0.53* 63.88±0.52* 56 66.88±0.44* 65.25±0.49* 70 68.50±0.53 66.88±0.67 Toplam artıĢ 10.13±0.48 9.75±0.75 % artıĢ 17.4±0.0092 17.1±0.014 *P<0.05

Kor ve ark. (1998), Akkaraman ve Ġvesi x Akkaraman (F1) melezi kuzuları için besi sonu cidago yüksekliği sırasıyla; 61.00 ve 65.00 cm olarak belirtmiĢlerdir. Mevcut çalıĢmada Akkaraman ve Ġvesi kuzuları için bildirilen değerler Kor ve ark. (1998), tarafından bildirilen değerlerden yüksek bulunmuĢtur.

Karabacak ve ark. (2010), Akkaraman kuzuların besi süresince vücut ölçülerinin geliĢimine yönelik yaptıkları çalıĢmada 2.5 aylık yaĢta, 20 kg canlı ağırlığında ve 68 gün boyunca besiye aldıkları Akkaraman kuzuların besi baĢı ve besi sonu cidago yüksekliğini sırasıyla; 54.7 ve 64.4 cm, besi süresince sağlanan toplam artıĢ 9.8 cm olarak tespit etmiĢlerdir. Mevcut çalıĢmada Akkaraman ve Ġvesi kuzuların besi baĢı ve besi sonu cidago yüksekliği ortalamaları daha yüksek, besi süresince sağlanan toplam artıĢ ise uyumlu bulunmuĢtur.

Aytekin ve ark. (2015), 88 gün boyunca besiye aldıkları Akkaraman kuzuların ortalama besi baĢlangıcı ve besi sonu cidago yüksekliği sırasıyla; 57.93 ve 69.21 cm olarak bildirmiĢlerdir. Besi süresince sağlanan toplam artıĢ miktarı ve artıĢ oranı

sırasıyla; 11.29 cm ve % 19.54 cm olarak bulmuĢlardır. Mevcut çalıĢmada Akkaraman kuzuları için bildirilen değerler besi baĢı, besi sonu ve sağlanan toplam artıĢ miktarı yönünden Aytekin ve ark. (2015), tarafından bildirilen değerlerle uyumlu bulunmuĢtur, ancak sağlanan artıĢ oranı mevcut çalıĢmada düĢük bulunmuĢtur. Bu çalıĢmada Ġvesi kuzuları için bildirilen değerler Aytekin ve ark. (2015), tarafından bildirilen değerlerden düĢük bulunmuĢtur.

Yapılan bir diğer çalıĢmada Karabacak ve ark. (2015), kapalı ve açık ağıl Ģartlarında yetiĢtirilen Akkaraman erkek kuzuların besi baĢı ve besi sonu cidago yüksekliği sırasıyla; 56.88 ve 58.33; 65.50 ve 66.50 cm olarak belirlerken, besi süresince sağlanan toplam artıĢ ve yüzde artıĢı sırasıyla; 8.63 ve 8.17 cm; % 15.24 ve % 14.00 tespit etmiĢlerdir. Mevcut çalıĢmada Akkaraman ve Ġvesi kuzuları için elde edilen değerler Karabacak ve ark. (2015), tarafından bildirilen değerlerden yüksek bulunmuĢtur.

4.2.2. Sağrı yüksekliği

Akkaraman ve Ġvesi kuzuların çeĢitli besi dönemlerindeki sağrı yüksekliğine ait ortalamalar ve standart hatalar Çizelge 4.4’te verilmiĢtir.

Besi baĢlangıcı itibariyle ve 14 gün aralıklarla ölçülen sağrı yüksekliği ortalamaları Akkaraman ve Ġvesi kuzularında sırasıyla; 59.38 ve 58.13; 61.75 ve 61.25; 64.00 ve 63.50; 66.13 ve 65.00; 67.00 ve 66.13; 69.13 ve 67.50 cm olarak belirlenmiĢtir. Sağlanan toplam artıĢ miktarı ve artıĢ oranı Akkaramanlarda 9.75 cm ve % 16.4, Ġvesilerde 9.38 cm ve % 16.2 tespit edilmiĢtir.

Genel olarak bakıldığında Akkaraman kuzularının sahip olduğu değerler Ġvesilere nazaran daha yüksek, ancak iki ırk arasındaki farklar istatistiksel açıdan önemli bulunmamıĢtır.

Çizelge 4.4. Akkaraman ve Ġvesi kuzularının sağrı yüksekliği ortalamaları Gün Sağrı yüksekliği (cm) Akkaraman Ġvesi Besi baĢlangıcı 59.38±0.53 58.13±0.58 14 61.75±0.56 61.25±0.67 28 64.00±0.68 63.50±0.71 42 66.13±0.55 65.00±0.57 56 67.00±0.38 66.13±0.67 70 69.13±0.48 67.50±0.76 Toplam artıĢ 9.75±0.25 9.38±0.62 % artıĢ 16.4±0.0050 16.2±0.011

Karabacak ve ark. (2010), Akkaraman kuzuların besi baĢı ve besi sonu sağrı yüksekliği sırasıyla; 52.2 ve 65.1 cm olarak belirlerken, besi süresince sağlanan toplam artıĢ 13.0 cm tespit etmiĢlerdir. Mevcut çalıĢmada Akkaraman ve Ġvesi kuzuların besi baĢı ve besi sonu sağrı yüksekliği ortalamaları Karabacak ve ark. (2010), tarafından bildirilen değerlerden yüksek, besi süresince sağlanan toplam artıĢ miktarı yönünden düĢük bulunmuĢtur.

Aytekin ve ark. (2015), Akkaraman kuzuların ortalama besi baĢlangıcı ve besi sonu sağrı yüksekliği sırasıyla; 58.7 ve 69.8 cm olarak bildirmiĢlerdir. Besi süresince sağlanan toplam artıĢ miktarı ve artıĢ oranı sırasıyla; 11.1 cm ve % 19.0 cm olarak bulmuĢlardır. Mevcut çalıĢmada Akkaraman ve Ġvesi kuzuları için bildirilen değerler besi baĢı ve besi sonu yönünden Aytekin ve ark. (2015), tarafından bildirilen değerlerle uyumlu bulunmuĢtur, ancak sağlanan artıĢ miktarı ve artıĢ oranı mevcut çalıĢmada düĢük bulunmuĢtur.

Karabacak ve ark. (2015), yaptıkları bir diğer çalıĢmada kapalı ve açık ağıl Ģartlarında yetiĢtirilen Akkaraman erkek kuzuların besi baĢı ve besi sonu sağrı yüksekliği sırasıyla; 57.25 ve 58.67; 65.88 ve 67.17 cm olarak belirlerken, besi süresince sağlanan toplam artıĢ ve yüzde artıĢ sırasıyla; 8.63 ve 8.50 cm; % 15.11 ve 14.48 tespit etmiĢlerdir. Mevcut çalıĢmada Akkaraman ve Ġvesi kuzuları için bildirilen değerler Karabacak ve ark. (2015), tarafından bildirilen değerlerle uyumlu bulunmuĢtur.

4.2.3. But çevresi

Akkaraman ve Ġvesi kuzuların çeĢitli besi dönemlerindeki but çevresi değerlerine ait ortalamalar ve standart hatalar Çizelge 4.5’te verilmiĢtir.

Besi süresince Akkaraman ve Ġvesi kuzularının but çevresi ortalamaları sırasıyla; 58.63 ve 57.88; 60.13 ve 60.00; 62.38 ve 61.63; 64.38 ve 63.00; 65.75 ve 64.38; 67.13

ve 65.63 cm olarak bulunurken, toplam artıĢ miktarı ve artıĢ oranı sırasıyla; 8.50 ve 7.75 cm; % 14.5 ve 13.3 olarak saptanmıĢtır.

Ġki ırk arasındaki farklar istatistik açıdan önemli bulunmamıĢtır.

Çizelge 4.5. Akkaraman ve Ġvesi kuzularının but çevresi ortalamaları

Gün But çevresi (cm) Akkaraman Ġvesi Besi baĢlangıcı 58.63±0.65 57.88±0.99 14 60.13±0.67 60.00±1.2 28 62.38±0.80 61.63±1.0 42 64.38±0.73 63.00±1.1 56 65.75±0.65 64.38±1.3 70 67.13±0.67 65.63±1.4 Toplam artıĢ 8.50±0.53 7.75±0.45 % artıĢ 14.5±0.0097 13.3±0.0061

Kor ve ark. (1998), Akkaraman ve Ġvesi x Akkaraman (F1) melezi kuzuların besi sonu but çevresi ortalamaları sırasıyla; 68.50 ve 73.25 cm olarak belirtmiĢlerdir. Mevcut çalıĢmada Akkaraman ve Ġvesi kuzuları için bildirilen değerler Kor ve ark. (1998), tarafından bildirilen değerlerden düĢük bulunmuĢtur.

Karabacak ve ark. (2010), Akkaraman kuzuların besi baĢı ve besi sonu but çevresi ortalamaları sırasıyla; 56.8 ve 79.7 cm olarak belirlerken, besi süresince sağlanan toplam artıĢ 22.9 cm tespit etmiĢlerdir. Mevcut çalıĢmada Akkaraman ve Ġvesi kuzuların besi baĢı but çevresi ortalamaları Karabacak ve ark. (2010), tarafından bildirilen değerle uyumlu bulunurken, besi sonu değeri ve besi süresince sağlanan toplam artıĢ yönünden düĢük bulunmuĢtur.

Aytekin ve ark. (2015), Akkaraman kuzuların besi baĢlangıcı ve besi sonu but çevresi ortalamaları sırasıyla; 58.1 ve 76.2 cm olarak bildirmiĢlerdir. Besi süresince sağlanan toplam artıĢ miktarı ve artıĢ oranı sırasıyla; 18.1 cm ve % 31.6 olarak bulmuĢlardır. Mevcut çalıĢmada Akkaraman ve Ġvesi kuzuları için bildirilen besi baĢı değerleri Aytekin ve ark. (2015), tarafından bildirilen değerle uyumlu bulunmuĢtur, ancak besi sonu değerleri, sağlanan artıĢ miktarı ve artıĢ oranı mevcut çalıĢmada düĢük bulunmuĢtur.

Karabacak ve ark. (2015), yaptıkları diğer bir çalıĢmada kapalı ve açık ağıl Ģartlarında yetiĢtirilen Akkaraman erkek kuzuların besi baĢı ve besi sonu but çevresi sırasıyla; 58.50 ve 55.83; 70.13 ve 70.83 cm olarak belirlerken, besi süresince sağlanan toplam artıĢ ve yüzde artıĢ sırasıyla; 11.63 ve 15.00 cm; % 20.20 ve % 26.99 olarak tespit etmiĢlerdir. Mevcut çalıĢmada Akkaraman ve Ġvesi kuzuları için tespit edilen besi

baĢı değerleri Karabacak ve ark. (2015), tarafından bildirilen değerlerle uyumlu bulunurken, besi sonu değerleri, sağlanan artıĢ miktarı ve artıĢ oranı mevcut çalıĢmada düĢük bulunmuĢtur.

4.2.4. Vücut uzunluğu

Akkaraman ve Ġvesi kuzuların farklı besi dönemlerindeki vücut uzunluğu değerlerine ait ortalamalar ve standart hatalar Çizelge 4.6’da verilmiĢtir.

Besinin farklı dönemlerinde ortalama vücut uzunluğu ölçüleri Akkaraman ve Ġvesi kuzularında sırasıyla; 52.06 ve 50.38; 52.50 ve 51.88; 54.25 ve 53.75; 55.56 ve 55.50; 57.13 ve 56.63; 58.13 ve 58.13 cm tespit edilmiĢtir. Akkaramanlarda sağlanan toplam artıĢ miktarı ve artıĢ oranı sırasıyla; 6.06 cm ve % 11.7 saptanırken, Ġvesilerde bu değerler 7.75 cm ve % 15.4 olarak bulunmuĢtur.

Akkaraman kuzularının besi baĢlangıcı ortalaması, toplam artıĢ ve artıĢ oranı değerleri istatistik olarak önemli bulunmuĢtur (P <0.05).

Çizelge 4.6. Akkaraman ve Ġvesi kuzularının vücut uzunluğu ortalamaları

Gün Vücut uzunluğu (cm) Akkaraman Ġvesi Besi baĢlangıcı 52.06±0.27* 50.38±0.53* 14 52.50±0.27 51.88±0.23 28 54.25±0.25 53.75±0.31 42 55.56±0.22 55.50±0.50 56 57.13±0.30 56.63±0.63 70 58.13±0.40 58.13±0.55 Toplam artıĢ 6.06±0.54* 7.75±0.49* % artıĢ 11.7±0.011* 15.4±0.010* *P<0.05

Kor ve ark. (1998), Akkaraman ve Ġvesi x Akkaraman (F1) melezi kuzuların besi sonu vücut uzunluğu ortalamaları sırasıyla; 62.31 ve 60.00 cm olarak belirtmiĢlerdir. Mevcut çalıĢmada Akkaraman ve Ġvesi kuzuları için bildirilen değerler Kor ve ark. (1998), tarafından bildirilen değerlerden düĢük bulunmuĢtur.

Karabacak ve ark. (2010), Akkaraman kuzuların besi baĢı ve besi sonu vücut uzunluğu ortalamaları sırasıyla; 46.0 ve 59.1 cm olarak belirlerken, besi süresince sağlanan toplam artıĢ 13.1 cm tespit etmiĢlerdir. Mevcut çalıĢmada Akkaraman ve Ġvesi kuzuların besi baĢı vücut uzunluğu ortalamaları Karabacak ve ark. (2010), tarafından bildirilen değerden yüksek bulunurken, besi sonu vücut uzunluğu değeri uyumlu, besi süresince sağlanan toplam artıĢ miktarı ise düĢük bulunmuĢtur.

Aytekin ve ark. (2015), Akkaraman kuzuların besi baĢlangıcı ve besi sonu vücut uzunluğu ortalamaları sırasıyla; 47.5 ve 57.5 cm olarak bildirmiĢlerdir. Besi süresince sağlanan toplam artıĢ miktarı ve artıĢ oranı sırasıyla; 9.9 cm ve % 21.0 olarak bulmuĢlardır. Mevcut çalıĢmada Akkaraman ve Ġvesi kuzuları için bildirilen besi baĢı değerleri Aytekin ve ark. (2015), tarafından bildirilen değerden yüksek, besi sonu değerleri ile uyumlu, sağlanan artıĢ miktarı ve artıĢ oranı ise mevcut çalıĢmada düĢük bulunmuĢtur.

Karabacak ve ark. (2015), yaptıkları diğer bir çalıĢmada kapalı ve açık ağıl Ģartlarında yetiĢtirilen Akkaraman erkek kuzuların besi baĢı ve besi sonu vücut uzunluğu ortalamaları sırasıyla; 48.25 ve 48.67; 54.88 ve 57.50 cm olarak belirlerken, besi süresince sağlanan toplam artıĢ ve yüzde artıĢ sırasıyla; 6.63 ve 8.83 cm; % 13.85 ve 18.23 olarak tespit etmiĢlerdir. Mevcut çalıĢmada Akkaraman ve Ġvesi kuzuları için bildirilen besi baĢı değerleri Karabacak ve ark. (2015), tarafından bildirilen değerlerden yüksek bulunmuĢtur. Besi sonu değerleri Karabacak ve ark. (2015), kapalı Ģartlarda yetiĢtirilen Akkaraman kuzuları için bildirdikleri değerden yüksek, ancak açık Ģartlarda yetiĢtirilen Akkaraman kuzuları için bildirilen değerle uyumlu bulunmuĢtur. Besi süresince Akkaramanlarda sağlanan artıĢ miktarı Karabacak ve ark. (2015), kapalı Ģartlarda yetiĢtirilen Akkaraman kuzuları için bildirdikleri değerle uyumlu bulunurken, açık Ģartlarda yetiĢtirilen Akkaraman kuzuları için bildirilen değerden düĢük bulunmuĢtur. Ġvesi kuzularında sağlanan artıĢ miktarı Karabacak ve ark. (2015), kapalı ve açık Ģartlarda yetiĢtirilen Akkaraman kuzuları için bildirdikleri değerle uyumlu bulunmuĢtur. Akkaraman ve Ġvesi kuzuları için bildirilen artıĢ oranı Karabacak ve ark. (2015), kapalı Ģartlarda yetiĢtirilen Akkaraman kuzuları için bildirdikleri değerle uyumlu, açık Ģartlarda yetiĢtirilen Akkaraman kuzuları için bildirilen değerden düĢük bulunmuĢtur.

4.2.5. Göğüs çevresi

Akkaraman ve Ġvesi kuzuların farklı besi dönemlerindeki göğüs çevresi değerlerine ait ortalamalar ve standart hatalar Çizelge 4.7’de sunulmuĢtur.

Akkaraman ve Ġvesi kuzularının besi baĢlangıcı itibariyle ve 14 gün aralıklarla ölçülen göğüs çevresi ortalamaları sırasıyla; 66.50 ve 64.88; 71.50 ve 69.13; 73.75 ve 70.75; 75.25 ve 73.00; 76.63 ve 74.63; 79.00 ve 76.13 cm olarak bulunmuĢtur. Besi

süresince sağlanan toplam artıĢ miktarı ve artıĢ oranı Akkaramanlarda 12.50 cm ve % 18.8, Ġvesilerde ise 11.25 cm ve % 17.4 olarak tespit edilmiĢtir.

Göğüs çevresi açısından Akkaraman kuzuları Ġvesilere nazaran daha yüksek değerlere sahiptir, ancak bu üstünlük yalnızca besinin 28 ve 70 günleri istatistik yönden önemli bulunmuĢtur (P <0.05).

Çizelge 4.7. Akkaraman ve Ġvesi kuzularının göğüs çevresi ortalamaları

Gün Göğüs çevresi (cm) Akkaraman Ġvesi Besi baĢlangıcı 66.50±0.50 64.88±0.93 14 71.50±0.73 69.13±1.1 28 73.75±0.65* 70.75±1.2* 42 75.25±0.70 73.00±1.1 56 76.63±1.0 74.63±1.0 70 79.00±0.80* 76.13±0.85* Toplam artıĢ 12.50±0.53 11.25±0.53 % artıĢ 18.8±0.0078 17.4±0.0093 *P<0.05

Kor ve ark. (1998), Akkaraman ve Ġvesi x Akkaraman (F1) melezi kuzuların besi sonu göğüs çevresi ortalamaları sırasıyla; 77.75 ve 89.13 cm olarak belirtmiĢlerdir. Mevcut çalıĢmada Akkaraman ve Ġvesi kuzuları için bildirilen değerler Kor ve ark. (1998), tarafından Akkaraman kuzuları için bildirilen değerle uyumlu, Ġvesi x Akkaraman (F1) melezi kuzuları için bildirilen değerden düĢük bulunmuĢtur.

Karabacak ve ark. (2010), Akkaraman kuzuların besi baĢı ve besi sonu göğüs çevresi ortalamaları sırasıyla; 63.9 ve 84.1 cm olarak belirlerken, besi süresince sağlanan toplam artıĢ 20.2 cm tespit etmiĢlerdir. Karabacak ve ark. (2010), tarafından Akkaraman kuzuları için bildirilen besi baĢı göğüs çevresi değeri çalıĢmadaki Akkaraman kuzuları için bildirilen değerden düĢük bulunurken, Ġvesi kuzuları için bildirilen değerle uyumlu bulunmuĢtur. Besi sonu değeri ve besi süresince sağlanan toplam artıĢ miktarı mevcut çalıĢmada düĢük bulunmuĢtur.

Aytekin ve ark. (2015), Akkaraman kuzuların besi baĢlangıcı ve besi sonu göğüs çevresi ortalamaları sırasıyla; 66.6 ve 86.9 cm olarak bildirmiĢlerdir. Besi süresince sağlanan toplam artıĢ miktarı ve artıĢ oranı sırasıyla; 20.2 cm ve % 30.5 olarak bulmuĢlardır. Mevcut çalıĢmada Akkaraman ve Ġvesi kuzuları için bildirilen besi baĢı değerleri Aytekin ve ark. (2015), tarafından bildirilen değerle uyumlu bulunurken, besi sonu değerleri, sağlanan artıĢ miktarı ve artıĢ oranı Aytekin ve ark. (2015), tarafından bildirilen değerlerden düĢük bulunmuĢtur.

Karabacak ve ark. (2015), yaptıkları diğer bir çalıĢmada kapalı ve açık ağıl Ģartlarında yetiĢtirilen Akkaraman erkek kuzuların besi baĢı ve besi sonu göğüs çevresi ölçüleri sırasıyla; 65.75 ve 64.17; 79.88 ve 79.33 cm olarak belirlerken, besi süresince sağlanan toplam artıĢ ve yüzde artıĢ sırasıyla; 14.13 ve 15.17 cm; % 21.59 ve 23.85 olarak tespit etmiĢlerdir. Mevcut çalıĢmada Akkaraman ve Ġvesi kuzuları için bildirilen besi baĢı değerleri Karabacak ve ark. (2015), tarafından bildirilen değerlerle uyumlu bulunmuĢtur. Karabacak ve ark. (2015), tarafından bildirilen besi sonu değerleri çalıĢmadaki Akkaraman kuzuları için bildirilen değerle uyumlu, Ġvesi kuzuları için bildirilen değerden yüksek bulunmuĢtur. Sağlanan artıĢ miktarı ve artıĢ oranı mevcut çalıĢmada düĢük bulunmuĢtur.

4.2.6. Göğüs derinliği

Akkaraman ve Ġvesi kuzuların farklı besi dönemlerindeki göğüs derinliği değerlerine ait ortalamalar ve standart hatalar Çizelge 4.8’de sunulmuĢtur.

Besi baĢlangıcı itibariyle ve 14 gün aralıklarla ölçülen göğüs derinliği ortalamaları Akkaraman ve Ġvesi kuzularında sırasıyla; 21.88 ve 21.13; 22.5 ve 22.25; 23.63 ve 23.25; 24.75 ve 24.31; 26.00 ve 25.25; 26.75 ve 25.63 cm olarak belirlenirken, sağlanan artıĢ oranı ve toplam artıĢ miktarı % 22.5, 21.4 ve 4.88, 4.50 cm olarak tespit edilmiĢtir.

Göğüs derinliği bakımından besi sonunda elde edilen değerler arasındaki fark istatistik açıdan önemli bulunmuĢtur (P <0.05).

Çizelge 4.8. Akkaraman ve Ġvesi kuzularının göğüs derinliği ortalamaları

Gün Göğüs derinliği (cm) Akkaraman Ġvesi Besi baĢlangıcı 21.88±0.48 21.13±0.30 14 22.5±0.27 22.25±0.25 28 23.63±0.26 23.25±0.25 42 24.75±0.25 24.31±0.25 56 26.00±0.19 25.25±0.37 70 26.75±0.16* 25.63±0.38* Toplam artıĢ 4.88±0.30 4.50±0.33 % artıĢ 22.5±0.018 21.4±0.016 *P<0.05

Kor ve ark. (1998), Akkaraman ve Ġvesi x Akkaraman (F1) melezi kuzuları için besi sonu göğüs derinliği ölçüleri sırasıyla; 25.40 ve 25.70 cm olarak belirlemiĢlerdir.

Kor ve ark. (1998), tarafından bildirilen değerler çalıĢmadaki Akkaraman kuzuları için bildirilen değerden düĢük, Ġvesi kuzuları için bildirilen değerle uyumlu bulunmuĢtur.

Karabacak ve ark. (2010), Akkaraman kuzuların besi baĢı ve besi sonu göğüs derinliği ölçüleri sırasıyla; 19.8 ve 24.6 cm olarak belirlerken, besi süresince sağlanan toplam artıĢ 4.9 cm tespit etmiĢlerdir. Karabacak ve ark. (2010), tarafından Akkaraman kuzuları için bildirilen besi baĢı ve besi sonu göğüs derinliği ölçüleri çalıĢmadaki Akkaraman ve Ġvesi kuzuları için bildirilen değerlerden düĢük bulunurken, besi süresince sağlanan toplam artıĢ miktarı mevcut çalıĢmada bildirilen değerlerle uyumlu bulunmuĢtur.

Aytekin ve ark. (2015), Akkaraman kuzuların besi baĢlangıcı ve besi sonu göğüs derinliği ortalamaları sırasıyla; 21.5 ve 26.6 cm olarak bildirmiĢlerdir. Besi süresince sağlanan toplam artıĢ miktarı ve artıĢ oranı sırasıyla; 5.1 cm ve % 24.1 olarak bulmuĢlardır. Mevcut çalıĢmada Akkaraman ve Ġvesi kuzuları için bildirilen besi baĢı, besi sonu, sağlanan artıĢ değerleri Aytekin ve ark. (2015), tarafından bildirilen değerlerle uyumlu bulunurken, artıĢ oranı Aytekin ve ark. (2015), tarafından bildirilen değerden düĢük bulunmuĢtur.

Karabacak ve ark. (2015), yaptıkları diğer bir çalıĢmada kapalı ve açık ağıl Ģartlarında yetiĢtirilen Akkaraman erkek kuzuların besi baĢı ve besi sonu göğüs derinliği ölçüleri sırasıyla; 21.13 ve 21.33; 25.13 ve 23.67 cm olarak belirlerken, besi süresince sağlanan toplam artıĢ ve yüzde artıĢ sırasıyla; 4.00 ve 2.33 cm; % 19.09 ve 10.97 olarak tespit etmiĢlerdir. Mevcut çalıĢmada Akkaraman ve Ġvesi kuzuları için bildirilen besi baĢı göğüs derinliği değerleri Karabacak ve ark. (2015), tarafından bildirilen değerlerle uyumlu bulunmuĢtur. ÇalıĢmadaki Akkaraman kuzuların besi sonu göğüs derinliği ölçüleri Karabacak ve ark. (2015), tarafından bildirilen değerlerden yüksek bulunmuĢtur. Ġvesi kuzuların besi sonu göğüs derinliği ise kapalı Ģartlarında yetiĢtirilen Akkaramanlarla uyumlu, açık Ģartlarında yetiĢtirilen Akkaramanlardan yüksek tespit edilmiĢtir. Sağlanan artıĢ miktarı ve artıĢ oranı mevcut çalıĢmada yüksek bulunmuĢtur.

4.2.7. Göğüs geniĢliği

Akkaraman ve Ġvesi kuzuların farklı besi dönemlerindeki göğüs geniĢliği ölçülerine ait ortalamalar ve standart hatalar Çizelge 4.9’da sunulmuĢtur.

Besi süresince Akkaraman ve Ġvesi kuzularının göğüs geniĢliği ortalamaları sırasıyla; 13.75 ve 13.13; 15.25 ve 14.50; 16.25 ve 15.38; 17.25 ve 16.38; 18.44 ve

17.50; 19.00 ve 17.88 cm olarak ölçülürken, besi sonu sağlanan toplam artıĢ miktarı ve