3.9 KALİTE MALİYETLERİ ANALİZİ MODELLERİ
3.9.6 Süreç Bazlı Kalite Maliyetleri
Süreç Bazlı Kalite Maliyetleri modeli Ross tarafından 1977 yılında geliştirilmiş ve ilk kez kalite maliyetleri için Marsch tarafından kullanılmıştır. Bu sistemde üzerinde durulan ürün ve hizmetler değil süreçlerdir. Süreç maliyeti ayrı ayrı süreçlerdeki uygun olan ve uygun olamayan maliyetlerin toplamıdır358.
Süreç Bazlı Kalite Maliyetleri analizinin odak noktası, PAF modelinin tersine tüm projenin toplam kalite maliyetlerinin elde edilmesi değil, belirli süreçlerin kalite maliyetlerinin elde edilmesidir. Süreç bazlı kalite maliyetleri uygulamasında iki temel ve önemli prensip vardır359:
- Süreç Bazlı Kalite Maliyetleri modeli karmaşık olmamalıdır ve ortalama eğitime ve teknik bilgiye sahip saha personeli tarafından anlaşılması ve kullanılması kolay olmalıdır.
- Süreç Bazlı Kalite Maliyetleri Modeli, sürecin sürekli gelişimi için bir araç olarak işe yaramalıdır.
Bu açıdan bakıldığında; süreç bazlı kalite maliyetleri modelinin, TKY’nin temel amacı olan süreçlerin daha etkin ve verimli yönetilmesi olduğunu düşünürsek, TKY felsefesine daha uygun olduğunu ifade edebiliriz.
Süreç bazlı kalite maliyetleri modelini Ross ayrıca IDEF ismi (bilgisayar destekli üretim entegre edilmiş program tanımlı metodoloji) ile uzamanlar için
357 Özdil, s.19
358 Schiffauerova, Thomson, s. 2-3
359 S.L. Tang , Raymond T. Aoieong ve Syed M. Ahmed, “The Use Of Process Cost Model( PCM) For
Measuring Quality of Conctruction Projects: Model Testing,” Construction Management and Economics, Vol.22, 2004, s. 264
yararlı bir sistem olarak geliştirmiştir. Geniş bir kullanım alanı olan model yönetici ve çalışanlar için oldukça karmaşıktır. Daha basit metotların geliştirilmesi bu sınırlamanın üstesinden gelecektir. Crossfield ve Dale 1990 yılında kalite güvence prosedürlerinin, bilgi akışlarının ve kalite ile bağlantılı sorumlulukların haritalanması metodunu önermiştir. Goulden ve Rawlins 1995 yılında akış şemalarında ana süreçleri tarif etmek için süreç kalite maliyetlerinin hybrid modelinden yararlanmıştır360. Örnek bir süreç bazlı kalite maliyetleri modeli aşağıda verilmiştir.
Şekil 39: Yapı süreçlerinin Tipik Süreç Bazlı Kalite Maliyetleri Modeli
Kaynak: Tang , Aoieong ve Ahmed, 2004, s. 264
360 Schiffauerova, Thomson, s. 3
Şekil 40: Beton Sürecinin Akış Şeması
Kaynak: Aoileong, Tang, Ahmed,( development) 2002, s.188
Şekil 40’ ta gösterilen Süreç Bazlı Maliyet Modelinde akış aşağıdaki gibi kategorilerde açıklanabilir361:
- Sürecin Tanımlanması: Toplam Kalite Yönetimi süreçlerin yönetilmesini
gerektirir. Bir sürecin hizmet\ürün üretimini ve kalitesini geliştirmek için üst yönetimin öncelikle gelişim gerektiren farklı eylemleri ve özgün süreçleri belirlemesi gerekmektedir. Süreçlerin sürekli gelişimi bir organizasyonun amacı olarak belirlenmelidir. Sistematik düzeltmeler ile üst yönetim süreçlerin etkinliğini arttırabilir ve eylemler buna göre belirlenebilir.
- Sürecin ve Süreç Sınırlarının Belirlenmesi: Bir süreç ayrıldığında,
sınırları tamamen belirlenmelidir. Organizasyonun kaynak imkânı belirlenmeli ve böylece aşırı kaynak talebinden uzak durulmalıdır.
- Sürecin Akış Diyagramı: Akış diyagramı, süreç sınırları içerisinde kilit
eylemleri ve süreç sahiplerini belirlemeyi kolaylaştıracaktır. Belirlenen işlemlere göre, ayrı girdiler, çıktılar, kontroller ve kaynaklar bir sonraki adım olarak belirlenebilir. Şekil 40 tipik bir akış diyagramıdır.
- Girdilerin, Çıktıların, Kontrollerin ve Kaynakların Tanımlanması:
Sürecin elemanları şekil 39 ‘deki gibi açıklanabilir.
Girdiler: İnşaat sürecini örneklediğimiz şekil 39’da bina sistemlerini
oluşturmak için dönüştürülen beton karışımlar, çelik su bariyerleri vs. gibi inşaat malzemeleridir. Şekil 39’ un sol tarafında gösterilmiştir.
Çıktılar: İnşaat sürecinin son ürünleri şekil 39’un sağ tarafında
gösterilmiştir. Bunlar, taleplere uyan ürünler, yapısal elemanlar, taleplere uymayan ürünler, hatalar gibi, israf, inşaat süreci bilgisi, teftiş raporları gibi.
Kontroller: İnşaat sürecini tanımlayan, düzenleyen ve \veya etkileyen
girdilerdir. Kontrollerin örnekleri, inşaat prosedürleri, metot açıklamalarını iş planlarını, çizimleri, standartları ve özümsemeleri içerir. Şekil 39’un üst kısımdan en alt kısma doğru oklarla gösterilmiştir.
Kaynaklar: İnşaat sürecinin işlemesinde kullanılacak, işgücü, donanım ve genel giderlerdir. Şekil 39’un alt kısmından üste doğru oklar ile gösterilmiştir.
3.9.6.1 Süreç Maliyet Elemanlarının Tanımlanması ve Kalite Maliyetlerinin Hesaplanması
Her süreç belli sayıda kilit eylem içerir. Süreç Modeli hazırlandığı zaman, sürecin kilit eylemleri ile ilişkili bütün maliyet elemanları akış diyagramında belirlenir ve uygunluk maliyeti (COC) ve\veya uygunsuzluk maliyeti (CONC) olarak kabul edilebilir. Özel olarak, uygunsuzluk maliyetleri hâlihazırda yeniden çalışma döngüleri olarak tanımlanabilir durumdadır. Her iki maliyet çeşidi de gelişim için bir olanak sağlar. Sürecin kalite maliyetleri uygunluk ve uygunsuzluk maliyetlerinin toplamıdır. Veri alınan süreç sahipleri de belirlenmelidir. Tablo 4 kilit eylemleri, kod numaralarını, betonarme sürecinin uygunluk ve uygunsuzluk maliyetlerini içeren ve süreç maliyet raporu hazırlarken referans olarak kullanılacak tipik bir sunumdur362.
Tablo 4: Kalite Maliyetlerinin Anahtar Faaliyetlerinin Tanımlanması: Betonlama
ANAHTAR
FAALİYETLER KOD UYGUNLUK MALİYETİ UYGUNSUZLUK MALİYETİ Kalıp 3110 Malzeme ve işçilik maliyeti Boşa harcanan malzeme maliyeti
Geçici destekleme maliyeti
Yanlış boyutlardan dolayı tekrar çalışma maliyeti
Kuvvetlendirme 3210 Malzeme ve işçilik maliyeti
Yanlış kuvvetlendirme ölçüsünden dolayı tekrar çalışma maliyeti Değişimden dolayı eksra işçilik ve malzeme maliyeti
Beton
aksesuarları 3250 Malzeme ve işçilik maliyeti Uygulanabilir değil
Alcı Beton 3300 Malzeme ve işçilik maliyeti
Değişimden dolayı eksra işçilik ve malzeme maliyeti
Beton yerleştirmek için ekipman maliyeti
Malzeme Kotrolü 3301
Standartlara uygunluk için
materyallerin kontrolü maliyeti Uygulanabilir değil Beton Kürleme 3370 Malzeme ve işçilik maliyeti Uygulanabilir değil Tekrar Çalışma 3201 Uygulanabilir değil
Kusurlardan dolayı ektra işgücü ve malzeme maliyeti
Kaynak: Aoileong, Tang, Ahmed,( development) 2002, s.189
3.9.6.2 Bir Süreç Maliyet Raporu Oluşturmak
Tablo 5’de tipik bir süreç maliyet raporu gösterilmektedir. Rapor, uygunluk ve uyumsuzluk maliyeti elemanlarının tam bir listesini içermektedir. Rapor ayrıca gerçek maliyetleri mi, yoksa tahmini maliyetleri mi içeriyor belirtmelidir. Bunlara ek olarak, belirli bir kilit eylem için sorumlu olan süreç sahipleri de rapora dahil edilebilir.363
Tablo 5: Betonlama Sürecinin Tipik Süreç Maliyetleri Raporu
Süreç Maliyet Raporu Süreç Adı: Betonlama
Sınır: Kalıp insaatından kalıbı çakmağa kadar Süreç Sahibi:
Gerçekleşen Standart Gerçekleşen Standart
Faaliyet :3110
Faaliyet : 3210 (Kuvvetlendirme)
Artık Yanlış uzunluktan dolayı tekrar çalışma
Faaliyet : 3300 (Beton Yerleştirme)
Betona delikler açılması dolayısı ile tekrar çalışma ve Yanlış Yer açılmasından dolayı tekrar çalışma
Toplam Süreç Toplam Süreç
Uygunluk Maliyeti Uygunsuzluk Maliyeti
Beton Mutehahiti Beton Mutehahiti
Çelik Mutehahiti Çelik Mutehahiti
Süreç Uygunsuzluğu Maliyet Kalıp mütehaiti İş Gücü Materyal Faaliyet : 3210 ( Beton Yerleştirme ) İş Gücü Materyal ( kalıp Montaj ) İş Gücü Materyal Faaliyet : 3210 ( Kuvvetlendirme ) Donanım Maliyet
Süreç Uygunluğu Süreç Sahibi Süreç Sahibi
Faaliyet : 3110
Kaynak: Aoileong, Tang, Ahmed,( development) 2002, s.189
Süreç maliyet raporu, sistem kurulduktan sonra düzenli performans raporlaması için kullanılır. Dinamik süreçlerde, veri toplama sürecinin, süreçler sabitlendikten sonra başlaması gerekmektedir. Önceki süreçler ile karşılaştırma ve geliştirilecek alanların belirlenmesi daha sonra yapılabilir. Hata maliyetlerinin, özellikle uygunsuzluk maliyetlerinin düşürülmesi yolu ile azaltılmasına öncelik
verilmelidir. Aşırı bir uygunluk maliyeti, sürecin yeniden tasarlanmasına işaret edebilir. Aynı zamanda süreç sahiplerinin geliştirme ekiplerine dâhil olması da gereklidir. Süreç maliyet modelinin uygulanmasını gösteren bir akış diyagramı şekil 41 ‘de gösterilmiştir364.
Şekil 41: Süreç Maliyetleri Modelinin Uygulama Akış Şeması
Kaynak: Aoileong, Tang, Ahmed,( development) 2002, s.190