Risk Sermayesi Yatırımlarının ABD’nin Ekonomik ve Sosyal

ABD’nin risk sermayesi finansman modelinin dünyadaki en önemli uygulayıcısı oluşu konumu doğrultusunda, risk sermayesi yatırımları ABD ekonomisine çeşitli yönlerden önemli katkılarda bulunmaktadır. ABD, modeli başarıyla uygulayarak modelin yatırım hacmini genişletme ve teknolojik yenilikleri destekleyerek rekabet gücü yüksek iktisadi ürünler yaratma özelliklerinin yarattığı olumlu sosyal ve ekonomik etkilerden faydalanmaktadır. Risk sermayesi, ABD’nin sosyal ve ekonomik hayatına şu üç temel katkıyı sağlamaktadır53:

-Yenilikçi şirketler ve yeni endüstriler geliştirme ve yaratma.

-Yeni teknolojilerin, yöntemlerin, ürünlerin ve hizmetlerin üretimini hızlandırarak hayat standartlarını yükseltme.

52 _{Tuck School of Business at Dartmouth, “Entrepreneurial Exit Strategies Program Results of Survey} of Private Equity Funds” , Research Projects, 2005, http://mba.tuck.dartmouth.edu/pecenter/research/ pdfs/exits_survey.pdf (13 Ocak 2007), s. 5.

-Önemli miktarlarda vergi geliri sağlama ve ulusal ihracatı olumlu yönde etkileme.

Bu üç temel katkıya paralel olarak, risk sermayesi finansıyla kurulan veya büyüyen risk sermayesi destekli şirketler, ABD işgücü piyasası için önemli düzeyde bir istihdam olanağı yaratmaktadırlar. Dünyanın en büyük araştırma ve danışmanlık şirketlerinden birisi olan Global Insight’ın ABD’deki risk sermayesiyle finanse edilmiş 26.494 şirket üzerinde yapmış olduğu bir araştırma sonucunda, risk sermayesi destekli şirketlerin ABD’nin 2000-2003 yılları arasındaki istihdam verileri üzerindeki olumlu etkisini gösteren şu bulgulara ulaşılmıştır54:

-Risk sermayesi destekli şirketler bu dönemde 600 bin yeni iş olanağı yaratmışlardır. Risk sermayesi destekli şirketler 2000 yılında 9,5 milyon iş gücünü istihdam ederlerken, bu sayı 2003 yılında toplam özel sektör istihdamının %9,6’sı olan 10,1 milyona yükselmiştir.

-Risk sermayesi destekli şirketlerin istihdam ettikleri iş gücü oranında %6,5 oranında bir artış gerçekleşirken; tüm özel sektör baz alındığında istihdam %2,3 oranında azalmıştır.

Risk sermayesinin ABD’nin istihdam verileri üzerindeki olumlu etkisine benzer şekilde Apple, Federal Express, Intel, Sun, Digital, Microsoft, Amgen, eBay, Cisco Systems, FedEx, Genentech vb. birçok dünyaca tanınmış büyük ABD şirketi, risk sermayesiyle kurulmuş veya faaliyeti süresince risk sermayesi finansından yararlanmıştır. Aşağıda bu şirketlerden Digital, FedEx ve Cisco örnekleri bulunmaktadır.

- Digital: AR&D risk sermayesi şirketi, fikir ve proje üreten iki mühendisin kurduğu bir girişim olan Digital Equipment Şirketini 1957’de desteklemeye karar vermiş ve şirketin %78’lik hissesini 70 bin USD karşılığında satın almıştır55. Şirket, 70 bin USD’lik bir hisse senedi alımıyla risk sermayesi şeklinde finanse edilmiştir. Bu firmaya yapılan yatırımın değeri 15 yıl içerisinde 5 bin kat artarak 350 milyon USD’ye yükselmiş ve Digital’in 1988’de bir başka bilgisayar devi olan Compaq ile

54 _{NVCA, “Venture Impact 2004 Venture Capital Benefits to the U.S. Economy”, Recent Studies,} http://www.nvca.org/pdf/VentureImpact2004.pdf (13 Ocak 2007), ss. 3-4.

55 _{Hamdi Döndüren, “İslam Ekonomisinde Sermaye Birikimi ve Kullanılma Yöntemleri”, Makaleler,} http://www.sadabat.net/makale/islamekonomisi.htm (13 Ocak 2007), kısım II, par. 25.

birleşmesi sonucunda 50 milyar USD’lik bir piyasa değeri ortaya çıkmıştır56. Digital, risk sermayesi finansman modelinin en büyük başarı hikayelerinden birisi olması nedeniyle, Digital Efsanesi olarak da nitelendirilmektedir.

- FedEx57: Bir başlangıç aşaması finansmanıdır. Kurucusu Fred Smith’in 4 milyon USD’lik bireysel katkısı ve 8 milyon USD’lik bir başlangıç aşaması finansmanı ile kurulmuştur. Şirket, 2004 yılı itibariyle taşımacılık, danışmanlık, arşivleme, doküman ve tedarik zinciri yönetimi hizmetleri sunan 25 milyar USD’lik bir şirketler ağına sahiptir.

- Cisco58: Bir erken aşama finansmanı örneği olan Cisco Systems, 1984 yılında Stanford Üniversiteli bilgisayar mühendisleri tarafından kurulmuştur. Risk sermayesinin erken aşamadaki finansmanıyla başarıya ulaşan Cisco, 69 milyon USD gelir elde ettiği 1990 yılında toplam 224 milyon USD piyasa değeriyle halka arz edilmiştir. 2005 yılı itibariyle 22 milyar USD’lik bir global organizasyon konumuna gelen şirket, dünya genelinde 40 bin kişiye iş olanağı yaratmaktadır.

Görüldüğü üzere ABD, risk sermayesi finansman modelini etkin bir şekilde uygulayarak birçok başarılı dev şirket yaratmayı başarmıştır. Bütün bu şirketlerin verimli yatırımlar olarak piyasalarda faaliyette bulunması ABD ekonomisini büyütmüş, güçlendirmiş ve bu şirketlerin yarattıkları markalar ABD’nin ulusal markaları olmuşlardır. Bu şirketlerin milli gelir, dış ödemeler bilançosu, uluslararası rekabet gücü, vergi geliri ve istihdam yaratma potansiyelleri ve sosyal-toplumsal refah artışı gibi konularda ABD ekonomisine çok önemli katkılar yapmaları kaçınılmazdır. Ayrıca risk sermayesi destekli bu şirketlerin ABD’nin teknoloji üretimine olan katkılarına yönelik olarak, AR-GE çalışmaları için harcadıkları tutarların büyüklükleri de dikkat çekici önemli bir veri konumundadır. Örneğin; ABD’de en fazla AR-GE harcaması yapan ilk on şirket içerisinde yer alan risk sermayesi destekli Microsoft, Intel ve Cisco’nun 2001 yılı AR-GE harcamalarının

56 _{Şirvan, a.g.e., s. 14.}

57 _{NVCA, “Fedex, Genentech and Intel First Inductees to Ernst&Young Entrepreneur of the Year Hall} of Fame for Venture-Backed Companies”, Venture-Backed Company Hall of Fame, 2004, https://www.nvca.org/pdf/halloffame2004final.pdf (13 Ocak 2007), s. 2.

58 _{NVCA, “Amgen and Cisco Systems Inducted to Ernst&Young Entrepreneur of the Year Hall of} Fame for Venture-Backed Companies”, Venture-Backed Company Hall of Fame, 2005, https://www.nvca.org/ pdf/EOYVC-backed%20Hall%20of%20Fame_final.pdf (13 Ocak 2007), s. 2.

toplam tutarı 12,1 milyar USD’dir59. Türkiye’nin 2001 yılı Ar-Ge harcamalarının toplam tutarının 1,2 milyar USD olduğu düşünüldüğünde, bu üç şirketin toplam AR- GE harcamalarının ne kadar önemli boyutlarda olduğu açıkça görülmektedir. Bu rakamlar ışığında; teknolojik yenilik içeren girişim fikirlerine yatırım yapan risk sermayesinin bu girişim fikirlerini büyük şirketlere dönüştürdüğü, bu şirketlerin de devamında yine ABD’nin teknoloji üretimine önemli katkılarda bulundukları söylenebilir.