OTP 2003 reformu ve yağlı tohumlar

Reformun en önemli unsuru farklı ortak piyasa düzenleri kapsamında verilen desteklerin yerini üretimden bağımsız tek ödeme planı’nın alması ve böylelikle doğrudan ödemelerin bir gelir yardımı olarak aktarılmasının daha da yaygınlaĢtırılması ile desteklerin daha basit ve Ģeffaf hale getirilmesidir.

Temel mevzuat 1251/1999/EC: Belirli ekilebilir ürünlerin üreticileri için bir destekleme sisteminin kurulmasına iliĢkin 17 Mayıs 2000 tarihli Konsey Tüzüğü iken 1782/2003/EC: Ortak Tarım Politikası kapsamındaki doğrudan destek programları için ortak kurallar ile çiftçiler için bazı destek programlarını belirleyen ve bazı Tüzüklerde değiĢiklik yapan 29 Eylül 2003 tarihli Konsey Tüzüğü ile kapsamlı değiĢiklik yapılmıĢtır. Ancak 1251/1999/EC sayılı Tüzük bazı yardım mekanizmaları açısından 2004/2005 pazarlama yılında da yürürlükte kalmıĢtır (TKB 2006/a).

Yağlı tohumları da içeren tek ödeme planı ve diğer destek programlarına iliĢkin yasal düzenlemeler, 1782/2003/EC sayılı Konsey Tüzüğü ile oluĢturulmuĢtur. Bu Tüzük kapsamında Avrupa Tarımsal Garanti ve Yönlendirme Fonu’nun (FEOGA) Garanti Bölümü tarafından finanse edilen gelir destek programları kapsamındaki doğrudan ödemeler için ortak kurallar getirilmiĢ ve çiftçiler için tek ödeme planı ile içerisinde yağlı tohumların da yer aldığı farklı ürün/ürün gruplarının yetiĢtiriciliğini yapan çiftçiler için destek programları oluĢturulmuĢtur. Ayrıca çapraz uyum, modülasyon ve çiftlik danıĢma sistemine iliĢkin

3.6.5.1. Tarla bitkileri arazi ödemesi

Tarla bitkileri ödemeleri, tarla bitkileri yetiĢtiren çiftçiler için verilebilmektedir. 1782/2003/EC sayılı Konsey Tüzüğünde kastedilen tarla bitkileri olarak hububat (buğday, durum buğdayı, arpa, çavdar, yulaf, mısır, darı, kanarya tohumu, sorgum), yağlı tohumlar (soya fasulyesi, kolza tohumu ve ayçiçeği çekirdeği), protein bitkileri (bezelye, fasulye ve tatlı bakla), keten (keten tohumu ve lifi için yetiĢtirilen keten) ile kenevir (lifi için yetiĢtirilen) sayılmıĢtır. Arazi esaslı ödeme, hektar baĢına ve bölgeler arasında farklılaĢtırılmıĢ olarak belirlenmektedir.

Ödemelere esas alan, tarla bitkileri için ayrılmıĢ alanlar veya ekim dıĢı bırakma yükümlülüğüne tabi alanlar olup, toplam alanlar bu amaç için belirlenmiĢ azami alanı aĢamamaktadır.

Yardım baĢvurusunda bulunulan alanların toplamının, belirlenen tavanı aĢtığı durumlarda, çiftçilerin baĢvurusundaki alanlar aĢma oranı doğrultusunda azaltılmaktadır.

Ülkelerin bölgeselleĢtirme planı hazırlamaları gerekmektedir. BölgeselleĢtirme planları ile ilgili olarak 1251/99/EC sayılı Tüzüğe atıfta bulunulmuĢ olup, söz konusu Tüzük uyarınca bölgeselleĢtirme planlarında, üretim bölgeleri ve bu bölgelerdeki rekoltenin belirlenmesi öngörülmüĢtür.

Üretim bölgeleri bazındaki ortalama rekolte; artarda 5 yıllık rekolte esas alınarak hesaplanmakta, rekoltenin en düĢük ve en yüksek olduğu yıllar hesaplamaya dâhil edilmemektedir. Bütün bölgelerin ortalama rekoltelerinin toplamı ile ulusal bazda ortalama rekolte hesaplanabilmektedir.

Tüzükte bölgeselleĢtirme planları için oldukça kapsamlı düzenlemeler getirilmiĢtir. Örneğin bu planlarda sulu tarım ve susuz tarım yapılabilen araziler için farklı rekolteler, hububat rekoltesinden farklı bir mısır rekoltesi belirlenebilmektedir.

dönemi kullanıldığı durumlarda, tarla bitkileri ve ekim dıĢı bırakma için arazi esaslı yardıma yönelik temel miktar 2005/06 pazarlama yılı ve sonrası için 63,00€/ton olarak belirlenmiĢtir (Can 2005).

3.6.5.2. Tarla bitkileri için özel bölgesel yardım

Finlandiya ve Ġsveç, tek ödeme planına belirli bir dönem sonrasında geçmeye karar verirse, bu ülkelerde 62. paralelin kuzeyinde kalan ve zorlu iklim koĢulları bulunan alanlarda hububat, yağlı tohumlar, ketentohumu, keten ve kenevir lifi yetiĢtiren çiftçilere, ülkelerin bölgeselleĢtirme planlarında yer alan rekolteleri ile 24 €/ton’un çarpılması sonucunda elde edilecek rakam yardım olarak verilecektir. Talep edilen miktar, belirlenen tavanları aĢarsa, çiftçilere verilen yardımın miktarı aĢma oranıyla doğru orantılı olarak azaltılacaktır (Can 2005).

3.6.5.3. Ekim dıĢı bırakma (Set-aside)

Tek ödeme planı için geçiĢ döneminde bulunan ülkelerde, arazi esaslı yardım almak için baĢvuran çiftçilerin arazilerinin belirli bir bölümünü üretimden çekmeleri (ekim-dıĢı bırakmaları) gerekecek ve bu alanlar için yardım verilecektir. 2005/06 ve 2006/07 pazarlama yıllarında zorunlu olarak ekim-dıĢı bırakılması istenen araziler, baĢvuruya esas alanın %10’udur (Can 2005).

AB’nin zorunlu ekim dıĢı bırakma oranı 2008 yılından itibaren %0 olarak uygulanmaktadır. Fakat orandaki bu düĢüĢ AB-27’de yağlı tohum ekiliĢ alanlarında her hangi bir artıĢa sebebiyet vermemiĢtir. Çünkü yağlı tohumlar, özellikle de kolza zaten, eskiden uygulanan %10 zorunlu ekim dıĢı bırakılan alanları, gıda amaçlı olmamak koĢuluyla kullanabiliyordu. Aslında %0 oranına düĢüĢle birlikte yağlı tohumlar ve ekiliĢleri etkilenmiĢtir. Çünkü zorunlu boĢ bırakılan alanlar ortadan kaldırılınca, bu alanlarda hububat ekiliĢi de gündeme gelmiĢtir. Bu da yağlı tohumların hububat ile rekabete girmesine neden olmuĢtur. Oysa eskiden, gıda amaçlı olmamak koĢulu ile bu alanlar sadece yağlı tohum ekiliĢleri için değerlendirilebiliyordu (FAS EU–27 2008).

3.6.5.4. Enerji primi (Karbon kredileri)

OTP 2003 reformu ile gündeme gelen ve “Karbon Kredileri” olarak bilinen bu ödeme; enerji bitkileri yetiĢtiricilerine (buna biyodizel ve biyoyakıt için yetiĢtirilen bitkiler de dâhildir) hektar baĢına 45 €’luk bir ödemenin yapılmasını kabul etmiĢtir. Karbon kredileri, kenevir hariç tüm bitkiler için verilebilmektedir. Ancak çiftçiler bu enerji bitkilerini zorunlu ekim dıĢı bırakılan alanlarda yetiĢtirememektedirler.

Verilen enerji primi AB–27 genelinde toplam 2 milyon hektarlık bir alanla sınırlandırılmıĢtır. 2007 yılında enerji primi 30 €’ya, 2008 yılında 25 €’ya indirilmiĢtir (FAS EU–27 Gain Report 2008). 20 Mayıs 2008 tarihinde yayımlanan AB OTP’sinin yeniden gözden geçirilmesini ifade eden “Health Check” dokümanında enerji primlerinin kaldırılacağı belirtilmiĢtir (Health Check 2008).

3.6.5.5. Tek ödeme planı

Gündem 2000 kapsamında öngörülen 2002 Ara Dönem Değerlendirmesi sonucunda oluĢturulan Tüzük, doğrudan gelir desteği programları kapsamındaki doğrudan ödemelere iliĢkin ortak kuralları, tek ödeme planı olarak adlandırılan çiftçilere gelir desteği ile durum buğdayı, protein bitkileri, pirinç, kabuklu yemiĢler, enerji bitkileri, niĢastalık patatesler, süt, tohumlar, tarla bitkileri, koyun ve keçi eti, sığır ve dana eti, taneli baklagiller, pamuk, tütün ve Ģerbetçiotu üreten çiftçiler ile zeytinlikleri muhafaza eden çiftçilere yönelik destek programlarını ele almaktadır. Özellikle münferit Tüzüklerde ele alınan destek mekanizmaları mümkün mertebe tek bir çatı altında toplandığından yatay bir yapıdadır.

1991 reformu ile baĢlayan, 1992 Mac Sharry reformu ile devam eden ve Gündem 2000 ile revize edilen ve alan esaslı ödemeye dayanan AB yağlı tohum politikası 2006 yılında yürürlükte kalmıĢtır. AB 2006/2007 döneminden itibaren “Tek Ödeme Sistemi (The Single Annual Payment)” olarak adlandırılan ve tüm tarım desteklerini üretimden bağımsız desteğe dönüĢtüren bir yapıyı deklare etmiĢtir. Tek ödeme sistemi ise 2013/2014 yılına kadar yürürlükte kalacaktır. Bu yeni sistem Lüksemburg AnlaĢması veya Franz Fishher Reformu olarak da adlandırılmaktadır.

Tek Ödeme Sisteminde, tahıllar, yağlı tohumlar ve protein bitkisi (bezelye, fasulye, bakla) için üretimden bağımsız doğrudan destek miktarının hesaplanmasında temel dönem ortalama ekim alanı (2000 – 2001 ve 2002 yılları ortalaması) ile “ödeme oranı” (2002 yılına ait) çarpılır (Koç 2005).

3.6.6. AB’de güncel yağlı tohum dıĢ ticaret rakamları, uygulama prosedürleri ve