AB’de Kolza ve Ürünleri Üretimi, Ticareti ve Dağılımı

2007/08 döneminde gerek yüksek kolza fiyatlarının bir sonucu olarak ve gerekse biyodizel endüstrisinin kolza yağına olan talebindeki büyümenin etkisiyle kolza ekili alanlar %21’lik bir artıĢ göstermiĢ ve 6,5 milyon hektara ulaĢmıĢtır. Bununla birlikte üretim, belli baĢı kolza yetiĢtirilen alanlarda yaĢanan verim düĢüklüğü ve kuraklık gibi etkenlerden dolayı ancak %14 civarlarında bir artıĢ gösterebilmiĢtir (FAS EU–27 2008 ve Çizelge 41).

Ilıman bir kıĢ mevsimi ve yeterli su imkânı AB’de kolza geliĢimini de olumlu etkileyecektir. Beklenen bu olumlu koĢulların, ekili alanlardaki azalma dezavantajını ortadan kaldıracağı tahmin edilmektedir (FAS EU–27 2008 ve Çizelge 41).

AB’nin net kolza ithalatçısı pozisyonu devam edecektir. Ezme-iĢleme kapasitesinin, iç üretimi geçmesi beklenmektedir. Buna ek olarak, 2008/09 döneminde dünyadan özellikle AB üyesi olmayan Ukrayna gibi ülkelerden iyi kalitede kolza temin edebilme imkânları olacaktır. Sonuç olarak 2007/08 dönemine göre 2008/09 döneminde ithalat artacak, ihracat düĢecektir (FAS EU–27 2008 ve Çizelge 41).

Çizelge 41: 2006/07 – 2008/09 AB -27 Kolza Arzı ve Dağılımı (Bin Ha) (Bin Ton)

KOLZA (Bin Ha) (Bin Ton) Pazarlama Dönemi Paz. Dön. BaĢlangıcı 2006/2007 (Tem 2006) 2007/2008 (Tem 2007) 2008/2009* (Tem 2008) Ekilen Alan 5.408 6.553 6.380 Başlangıç Stokları 1.729 1.651 1.181 Üretim 15.904 18.320 19.250 AB - 27 İthalat 409 900 1.250 TOPLAM ARZ 18.042 20.871 21.681 AB - 27 İhracat 56 240 200 Ezme – İşleme 15.535 18.700 19.700 Gıda Kullanımı - - -

Yem, Tohum, Fire 800 750 700

TOPLAM KULLANIM 16.335 19.450 20.400

Nihai Stoklar 1.651 1.181 1.081

TOPLAM 18.042 20.871 21.681

* Tahmin

Kaynak: FAS EU–27 2008. EU–27 Oilseeds and Products Annual 2008.

AB–27 içerisinde Kolza üretiminde lider konumunda olan ülke Almanya olup, onu sırasıyla Fransa, Polonya ve Ġngiltere takip etmektedir (Çizelge 42).

Çizelge 42: 2006/07 – 2008/09 AB -27 Üyesi Ġlk 10 Ülkenin Kolza Üretimi (Bin Ton) Yıllar/Ülkeler 2006 2007 2008* Almanya 5,337 5,307 5,300 Fransa 4,124 4,600 4,500 Polonya 1,652 2,125 2,200 Ġngiltere 1,890 2,108 2,150 Çek Cumhuriyeti 880 1,031 990 Romanya 170 352 650 Danimarka 435 586 600 Macaristan 338 494 570 Litvanya 170 330 350 Slovakya 260 321 347 * Tahmin

Kaynak: FAS EU–27 2008. EU–27 Oilseeds and Products Annual 2008.

Kolza yağı pazarının yakaladığı pozitif durum doğrudan ezme-iĢleme kapasitesinin artması sonucunu doğurmuĢ ve özellikle Benelüks ülkeleri ve Almanya’da soya fasulyesi ezme- iĢleme kapasiteleri kolza gibi çoklu tohumları için ezme tesislerine dönüĢmesine sebebiyet vermiĢtir. Bunun sonucu olarak 2007/08 döneminde AB kolza ezme-iĢleme kapasitesi %20 oranında artıĢ yakalamıĢ ve kolza ithalatında, oldukça büyük yerli üretime rağmen artıĢ beklenmiĢtir. AB-27’nin kolza tedarikçisi ülkeler Ukrayna, Rusya Federasyonu ve Kazakistan’dır (FAS EU–27 2008 ve Çizelge 43).

Çizelge 43: 2006/07 – 2008/09 AB -27 Üyesi Ġlk 10 Ülkenin Kolza Ezme-ĠĢleme Üretimi (Bin Ton) Pazarlama Dönemi/Ülkeler 2006/07 2007/08 2008/09* Almanya 6,568 7,500 7,600 Fransa 2,336 2,950 3,000 Benelüks 920 1,900 1,950 Polonya 1,444 1,500 1,800 Ġngiltere 1,550 1,650 1,700 Danimarka 619 750 750 Çek Cumhuriyeti 722 725 750 Avusturya 329 335 335 Ġsveç 280 265 260 Finlandiya 250 250 250 * Tahmin

Kaynak: FAS EU–27 2008. EU–27 Oilseeds and Products Annual 2008.

AB-27’nin ihracat bilgilerine göre 2007/08 döneminin ilk yedi ayında kolza ihracatında aĢırı bir artıĢ olmuĢtur. Temmuz 2007’den Ocak 2008’e kadar Pakistan (özellikle Fransa ve Romanya’dan), BirleĢik Arap Emirlikleri (özellikle Romanya’dan), Türkiye ve Meksika’ya

ihracat yapılmıĢtır. Bu durum Norveç, Ġsrail ve Fas’ın önemli pazar olduğu 2006/07 dönemi ile kıyaslanabilir. Ezme-iĢleme kapasitesinin yerli kolza üretiminden daha hızlı büyümesi ve net ithalat ile nihai stokların düĢmesi beklenmektedir (FAS EU–27 2008).

2008/09 döneminde hasat edilecek toplam AB kolza ekiliĢ alanının bir önceki yıla göre %3’lük bir azalma göstereceği tahmin edilmektedir. Bu düĢüĢün ardındaki en önemli etken, belli baĢlı kolza ekiliĢ bölgelerinde (Almanya, Fransa ve Ġngiltere) kolza ekiminin yapıldığı zamanlarda buğday fiyatlarının çok daha cazip olmasıdır. Bu düĢüĢü etkileyen diğer faktörler ise; son iki yılda Fransa’da yaĢanan kolza verimindeki hayal kırıklığı, AB’nin uyguladığı zorunlu set-aside uygulamasını askıya alması (Set-aside uygulaması zorunlu iken kolza gıda amaçlı ekilmemek suretiyle bu alanları değerlendirilebiliyordu, fakat Ģu durumda kolza bu alanlarda buğday ile rekabet içerisindedir) ve Ġngiltere’de ve Almanya’da kolza ekiminin yapıldığı dönemde yaĢanan kötü hava koĢuları olarak sayılabilir (FAS EU–27 2008). Aslında bu düĢüĢ, eğer diğer üye ülkelerdeki kolza ekiliĢ alanlarındaki geniĢleme olmamıĢ olsaydı çok daha fazla olacaktı. Bu ülkelerde yaĢanan arazi geniĢlemesinin sebepleri ise; AB içerisinde iyi fiyatlarda güzel bir pazarın olması (Örn, Romanya ve Bulgaristan), yerli biyodizel sektörünün büyümesinin yarattığı talep artıĢı (Örn, Romanya), kolzanın bitki münavebesine girmesinin getirdiği faydalar (Örn, Macaristan) ve AB Ģeker rejimi sonucu daha önce Ģeker pancarı ekilen alanların kolza ekimi ile değerlendirilmesi imkânı sayılabilir (FAS EU–27 2008).

Kolza küspesi genellikle hayvan yemlerinde kullanılmaktadır, fakat bununla birlikte Macaristan, Slovenya ve Slovakya’da biyomas güç istasyonlarında az miktarlarda olsa da kolza küspesi kullanılmaktadır. 2007/08 döneminde kolzanın hayvan yemlerinde kullanımında bir önceki döneme göre %20’lik bir artıĢ olmuĢtur. Özellikle Almanya, Benelüks ülkeleri, Fransa ve Ġngiltere’de kolzanın yem amaçlı kullanımının faydaları ve önemi üzerine bölgesel kolza endüstrilerine eğitimler vermiĢtir. Ayrıca, yüksek hububat fiyatları bu talebin artmasına yardımcı olmuĢtur. Sonuç olarak AB’de kolza küspesindeki büyük orandaki artıĢ net kolza küspesi ihracatından fazla olmuĢtur. Yine AB, 2007/08 döneminde daha önceki dönemler gibi net ihracatçı hale gelmeyi ummaktadır (FAS EU–27 2008 ve Çizelge 44).

2008/09 döneminde kolza küspesinin yem amaçlı kullanımının daha olumlu (%5’lik) bir artıĢa sahip olacağı beklenmekte olup, bazı üye devletlerin Benelüks ülkeleri gibi kolza küspesini hayvan yemlerinde kullanma seviyelerini maksimuma çıkaracakları tahmin edilmektedir (FAS EU–27 2008 ve Çizelge 44).

Çizelge 44: 2006/07 – 2008/09 AB -27 Kolza Küspesi Arzı ve Dağılımı (Bin Ton)

KOLZA KÜSPESĠ (Bin Ton) Pazarlama Dönemi

Paz. Dön. BaĢlangıcı (Tem 2006) 2006/2007

2007/2008 (Tem 2007) 2008/2009* (Tem 2008) Ezme - ĠĢleme 15.535 18.700 19.700 Ekstraksiyon Oranı 0.571 0.572 0.574 Başlangıç Stokları 95 261 250 Üretim 8.865 10.700 11.300 AB – 27 İthalat 106 110 90 TOPLAM ARZ 9.066 11.071 11.640 AB – 27 İhracat 64 150 160 Endüstriyel Kullanım - 23 33 Gıda Kullanımı - - -

Yem, Tohum, Fire 8.741 10.648 11.167

TOPLAM KULLANIM 8.741 10.671 11.200

Nihai Stoklar 261 250 280

TOPLAM DAĞILIM 9.066 11.071 11.640

* Tahmin

Kaynak: FAS EU–27 2008. EU–27 Oilseeds and Products Annual 2008.

Biyodizel endüstrisinin büyüyen talebi beraberinde kolza yağına olan talebi de artırmıĢtır. AB-27’de kolzaya yağı üretiminin 2007/08 döneminde yakaladığı %20’lik büyümenin üstüne 2008/09 döneminde de ayrıca %7’lik bir büyümeyi eklemesi beklenmektedir. AB-27’nin üretiminin yarısından fazlası Almanya ve Fransa tarafından gerçekleĢtirilmektedir. Ġlk beĢ üretici Ģunlardır; Almanya, Fransa, Benelüks ülkeleri, Ġngiltere ve Polonya. Bu beĢ üretici grubu tüm AB-27’nin kolza yağı üretiminin %80’ini gerçekleĢtirmektedir (FAS EU–27 2008 ve Çizelge 45).

2006/07 döneminde biyodizel kullanım amaçlı kolza yağı arzı %61 iken, bu oranın 2007/08 döneminde %63, 2008/09 döneminde ise %67 olması beklenmektedir (FAS EU–27 2008 ve Çizelge 45).

2006/07 döneminde ithal edilen kolza yağının %95’i teknik amaçlı kullanıma gitmiĢtir. O dönemde en büyük tedarikçiler sırasıyla; Kanada, ABD ve BirleĢik Arap Emirlikleri’dir. 2007/08 döneminde ithalatta yaĢanan düĢüĢün temel nedeni, AB-27’de yerli kolza yağı üretiminin artmasıdır. 2008/09 döneminde talebin yerli üretimden daha hızlı büyüyecek olmasından dolayı ithalatta kısmi bir artıĢ beklenmektedir (FAS EU–27 2008 ve Çizelge 45). Gıda amaçlı kolza yağı kullanımının değiĢmeden kalacağı ve biyodizel dıĢındaki endüstriyel amaçlı kullanımın ise (deterjan, boya, mürekkep vb.) 2007/08 döneminde az da olsa düĢeceği, 2008/09 döneminde de yüksek kolza yağı fiyatlarının devam edeceği düĢünülmektedir (FAS EU–27 2008 ve Çizelge 45).

Çizelge 45: 2006/07 – 2008/09 AB -27 Kolza (Kanola) Yağı Arzı ve Dağılımı (Bin Ton)

KOLZA (KANOLA) YAĞI (Bin Ton) Pazarlama Dönemi Paz. Dön. BaĢlangıcı 2006/2007 (Tem 2006) 2007/2008 (Tem 2007) 2008/2009* (Tem 2008) Ezme - ĠĢleme 15.535 18.700 19.700 Ekstraksiyon Oranı 0.409 0.406 0.414 Başlangıç Stokları 192 200 300 Üretim 6.353 7.600 8.150 AB – 27 İthalat 727 300 400 TOPLAM ARZ 7.272 8.100 8.850 AB – 27 İhracat 51 80 80 Endüstriyel Kullanım 530 510 510 Biyoyakıt Kullanımı 4.410 5.100 5.950 Gıda Kullanımı 2.071 2.100 2.100

Yem, Tohum, Fire 10 10 10

TOPLAM KULLANIM 7.021 7.720 8.570

Nihai Stoklar 200 300 200

TOPLAM DAĞILIM 7.272 8.100 8.850

* Tahmin