Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri

BÖLÜM V: PROJENİN BÖLÜM IV’DE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE

V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri

V.3.1. Proje ile Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları; Yaratılacak İstihdam İmkanları, Nüfus Hareketleri, Göçler, Eğitim, Sağlık, Kültür, Diğer Sosyal ve Teknik Altyapı Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumlarında Değişiklikler vb.

(Projenin yapımı dolayısıyla etkilenecek yöre halkı görüşmeler yapılarak sosyolojik etkinin ortaya konulması)

Projenin ekonomik yapıya etkisi iki türlü olacaktır. İlk etki bölgeseldir.

Projenin inşaat ve işletme aşamasında bölge halkına iş imkanı sağlanacaktır.

Projenin inşaat aşamasında 100 kişinin, işletme aşamasında ise toplam 10 kişinin (her bir santralde 5 kişi) çalıştırılması planlanmaktadır. Çalışacak personel öncelikli yöre halkından temin edilecektir. Bu imkan yöre halkının gelirini artıracak ve bir süreliğine de olsa göçü önleyecektir. Ekonomik yapıdaki olumlu etki dolaylı olarak sosyal hayatı da etkileyecektir.

İkinci etki ise ulusaldır. Projenin gerçekleşmesi ile birlikte üretilecek olan toplam 21,452 Gwh/yıl elektrik enerjisi ile enerji ihtiyacının karşılanması ülke ekonomisi için önemlidir.

Proje kapsamında yapımı planlanan regülatör rezervuar alanı çok büyük olmayıp, rezervuar alanında yerleşim yeri kalmadığı için yeniden yerleşime bağlı olarak nüfus hareketleri söz konusu olmayacaktır.

Kuzkaya Regülatörü ve HES Projesi’nin (Kuzkaya-1 Regülatörü ve HES ile Kuzkaya-2 Regülatörü ve HES) gerçeklemesine bağlı olarak meydana gelecek sosyal etkilerin değerlendirilmesi amacıyla; Hacettepe Üniversitesi Antropoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Suavi AYDIN tarafından sosyal etki değerlendirme çalışması yapılmıştır.

Proje için hazırlanan Sosyal Etki Raporu EK-18’de verilmiştir.

V.3.2. Çevresel Fayda-Maliyet Analizi Ekonomik Faydalar

Kuzkaya Regülatörü ve HES Projesi (Kuzkaya-1 Regülatörü ve HES ile Kuzkaya-2 Regülatörü ve HES) ile birlikte bir takım ekonomik faydalar yaratılmıştır. Bunlar;

 Proje kapsamında planlanan Kuzkaya-1 Hidroelektrik Santrali ve Kuzkaya-2 Hidroelektrik Santralleri ile toplam 21,452 GWh elektrik enerjisi elde edilecektir. Fosil yakıtlar ile elde edilen elektrik enerji ile kıyaslandığında sıfır hava kirliliği ile temiz elektrik enerjisi elde edilecektir.

 Yöre halkı için yeni iş imkanları sağlayacaktır.

Proje kapsamında planlanan HES Tesisleri işletmeye geçtiğinde Iskontosuz Maliyetler, Iskontolu Maliyetler ve DSİ Faydalarına Göre 1.053.436 TL/yıl, Iskontosuz Maliyetler, Iskontolu Maliyetler ve Türkiye Ortalama Elektrik Toptan Satış Fiyatına Göre 2.650.574 TL/yıl fayda sağlayacaktır.

Çevresel Faydalar

Projenin çevresel fayda/maliyet analiz Tablo 72’de özetlenmiştir.

MURAT KAAN ELEKTRİK ÜRETİM A. Ş. KUZKAYA REGÜLATÖRÜ ‐ HES VE MALZEME OCAĞI PROJESİ ÇED RAPORU

Tablo 72. Kuzkaya Regülatörü ve HES Projesi Çevresel Fayda/Maliyet Analizi

Değerlendirme

HES’lerde türbinlenen su aynı kalite ve debide tekrardan Araç Çayına ve Kara Dere’ye verileceği için projeden kaynaklı su kaynaklarının olumsuz etkilenmesi söz konusu olmayacaktır.

Hava Kalitesi X X

Projenin sadece inşaat aşamasında toz emisyonu meydana gelecektir. Ancak İşletme aşamasında santralden kaynaklı bir emisyon oluşumu söz konusu olmayacaktır.

Toprak Kaynakları + - Önerilen proje kapsamında inşaat aşamasında yapılacak kazılar sonucunda toprak kaybı olacaktır.

Tarım Alanları + - Proje kapsamında yer alan tarım alanlarının kullanımıyla tarım alanlarının kaybı söz konusu olacaktır.

Flora + -

Önerilen proje kapsamında inşaat aşamasında yapılacak kazılar sonucunda lokal olarak flora kaybı söz konusu olacaktır.

Akış rejimi + - Regülatörler ile suyun alınması ile birlikte nehir ekosisteminde akış rejimi azalacaktır.

Sucul Ekosistem X X

Regülatörlerin mansabındaki canlı hayatın devamlılığı için regülatörler mansabına belirli oranda su bırakılacak ve bırakılacak olan bu su debi metre ya da akım gözlem istasyonu ile ölçülecektir.

Orman Alanları + -

Proje ile ormanlık alanlarda ağaç kesimi söz konusu olacaktır. Ancak bu olumsuz etkinin minimize edilmesi amacıyla proje alanında gerekli yerlerde ağaçlandırma çalışmaları yapılacaktır.

İklim X X

Kuzkaya-1 ve Kuzkaya-2 Regülatörlerinin rezervuar alanları çok büyük olmadığı için proje ile iklimsel bir değişiklik beklenmemektedir.

Kıyı erozyonu - +

Kuzkaya-1 ve Kuzkaya-2 Regülatörleri ile suların tutulması sonucu mansaptaki kıyı/kenar erozyonunun azalacaktır.

Erozyonun azalması türbidite yani bulanıklık miktarında azalmayı beraberinde getirecektir.

Yukarıda verilen Tablo’dan da görüleceği üzere projenin en önemli Çevresel Faydası kıyı erozyonunun önlenmesidir. Araç Çayı ve Kara Dere taşkın aylarında (Mart, Nisan, Mayıs) taşkın vermektedir. Taşkınla birlikteki civardaki tarım arazileri çok büyük zararlar görmekte ve tarımsal gelir kayıplarına neden olmaktadır. Proje ile birlikte taşkınlara bağlı meydana gelecek tarımsal gelir kaybı önlenmiş olacaktır. Böylece proje ile elden çıkarılan tarım alanları ile yaşanan tarımsal gelir kaybı, taşkın zararından kurtulan tarım arazileri ile kazanılacak tarımsal gelir ile azda olsa telafi edilmiş olacaktır.

Söz konusu tesisin işletmeye geçmesiyle değerlendirilemeyen yenilenebilir enerji kaynaklarımızın değerlendirilmesine katkıda bulunacağı göz önüne alındığında ve fosil yakıtlar ile elde edilen elektrik enerji ile kıyaslandığında sıfır hava kirliliği ile temiz elektrik enerjisi elde edilmesinden dolayı projenin çevresel faydaların daha büyük olduğu görülmektedir.

V.3.3. Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak Sosyal Etkilerin Değerlendirilmesi (proje alanı ve etki alanındaki tarım, hayvancılık, balıkçılık, arıcılık vb. faaliyetlere etkileri, projenin inşası ve işletme aşamasında çalışacak insanlar ile yerel halk ilişkileri, bunların insan yaşamı üzerine etkileri ve sosyo-ekonomik açıdan analizi, uygulamaya geçilecek sosyal sorumluluk projeleri)

Sosyal etki değerlendirme raporunda, Kuzkaya-1 Regülatörü’nün üzerinde inşa edileceği Araç Çayı’nın, bölgenin en önemli su kaynağı olduğu, proje ile birlikte Araç Çayı’nın su debisinin düşüreceğinden ve su kullanımının mahiyetinin değiştireceğinden bölgedeki köylerin tarım faaliyetlerini doğrudan etkileme ihtimali taşıdığı ve bu nedenle Araç Çayı’na bırakılacak su miktarının azalması yüzünden tehdit altında kalacak tarımsal faaliyetin sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla Araç Çayına bırakılacak can suyun hesaplanmasında tarımsal faaliyetin ihtiyaç duyduğu asgari miktarların da ilave edilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Sosyal etki değerlendirme raporunda yörede yaşayan insanların en önemli kaygısının yaz aylarında Araç Çayında tarımsal faaliyetlerini ve içme suyu ihtiyaçlarını karşılayacak su miktarının bulunmayacağı endişesi olduğu, bu nedenle yöre halkı tarafından özellikle Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında çaydan HES’lere su alınmaması, enerji üretim faaliyetinin durdurulması talep edildiği belirtilmiştir. Raporda bu aylarda ortaya çıkan hassasiyet giderildiği takdirde yörede bu projelere yönelik yoğun bir itirazın olmayacağı ifade edilmiştir.

Ayrıca sosyal etki değerlendirme raporunda yöre halkının tarım olanaklarıyla hayvan yemi temin etmesinin yöre ekonomisi bakımından hayati bir önem taşıdığı, zira pazardan alım suretiyle hayvan yemi temininin yörede hayvancılık yapan hanelerin ekonomik olanaklarıyla baş edebilecekleri bir durum olmadığı ifade edilmiştir. Bu nedenle özellikle Akıncılar, Oycalı gibi köylerin yem temin ettikleri tarlaların ortaya çıkabilecek sulama sorunu nedeniyle battallaşması ihtimali karşısında, yem desteği sağlanmasına yönelik önlemler alınması gerektiği vurgulanmıştır.

Yörede inşaat faaliyetleri sırasında zarar görmesi muhtemel bazı altyapı tesisleri bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi Araç Çayı’nın sağ sahiline paralel olarak İğdir-Kayaboğazı yönünde kadim su kanalıdır. Bu kanalın inşaat faaliyetleri sırasında zarar görmemesi için kanalın haritalara işlenerek özel trafik düzenlemesi ve ikaz işlemlerinin yapılması gerekmektedir. Ayrıca İğdir-Kayaboğazı arasında Devlet Karayolu’na paralel olarak, yaklaşık 1 metre derinlikte su ve kanalizasyon şebekesi döşelidir. Bu şebekelerin de inşaat faaliyetleri sırasında zarar görmesini önleyecek hassasiyet işaretlemeleri gereklidir. Bu tesislerin yanısıra çayın ilgili kesiminde ika edilmiş 20 civarındaki su motopomplarının da zarar görmemeleri için dikkate alınacak altyapı tesisleri arasındadır.

Yörenin su ihtiyacını karşılayan bu motopompların faal kalmalarını sağlamak, inşaat sürecinde faal kalmalarına engel olabilecek çeşitli kusurların oluşmasını önlemek üzere, bir prosedür geliştirilmelidir.

Yapılan çalışmada etki altındaki bölgenin ilköğretim ve lise öğrenimi ihtiyacı Kayaboğazı ve İğdir köyleriyle Araç kasabasında sağlandığı, az sayıda öğrencinin, taşımalı eğitim çerçevesinde servis araçlarıyla bu köylere taşındığı ve bir kısım öğrencinin de Araç’ta ailelerinin tuttuğu evlerde yatılı kalarak ya da YİBO’ya (Yatılı İlköğretim Bölge Okulu) devam ederek eğitim ihtiyaçlarını karşıladığı belirtilmiştir. Sabah saatlerinde saat

MURAT KAAN ELEKTRİK ÜRETİM A. Ş. KUZKAYA REGÜLATÖRÜ ‐ HES VE MALZEME OCAĞI PROJESİ ÇED RAPORU

8.00-8.30 saatleri ile akşamüzeri saat 15.00-15.30 saatleri arasında, anılan merkezlere yönelik olarak ve dönüş saatinde aksi istikamette her yönden ve her yöne öğrenci taşıyan araç trafiği ortaya çıkmaktadır. Bu trafik hem mevcut trafiği yoğunlaştırmakta hem de taşınanların öğrenci olmaları sebebiyle trafiğin hassasiyetini yükseltmektedir. Bu yüzden anılan saatler arasında inşaat faaliyetlerine ilişkin trafiğin ya tamamen durdurulması ya da uyarı ve kısıtlama işaret ve prosedürleriyle desteklenerek minimize edilmesi gerektiği ayrıca yaz aylarında sebze-meyve tarımının yapıldığı Araç çayı boyunca üretilen ürünlerin pazara ulaştırılmasını sağlayan araç trafiğinin akamete uğramasını önleyecek biçimde gerekli düzenlemelerin yapılması gerektiği belirtilmiştir. Bu amaçla inşaat faaliyetinin yürütüldüğü güzergâhta uyarı ve kısıtlama işaretlerinin konulması gerektiği belirtilmiştir.

Sosyal etki değerlendirme raporunda bölgede bir istihdam sorunu olmadığı yine de projelerdeki istihdam sürecinde yöresel kaynakların değerlendirilmesi ve bunun için bir mekanizma oluşturulmasında projelerin sağlığı bakımından yarar olduğu belirtilmiştir.

Proje için hazırlanan Sosyal Etki Raporu EK-18’de verilmiştir.

BÖLÜM VI: İŞLETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN

Belgede PROJE SAHİBİNİN ADI MURAT KAAN ELEKTRİK ÜRETİM A. Ş. TELEFON VE FAKS NUMARALARI (sayfa 193-197)