Pratik Maliyet Hesaplama Tablosu

Pratik maliyet analizi tablosu, üretim kalemlerine göre incelenen şantiyelerden elde edilen verilerin ortalamaları alınarak oluşturulmuştur. İncelenen 71 farklı şantiyeden elde edilen makine giderleri, üretim türüne göre hazırlanan özet tablolarda bir araya getirilmiştir. Üretim türüne göre hazırlanan bu tablolar incelendiğinde sondaj şantiyelerinde saatlik amortisman, faiz, sigorta, vergi, depolama, yakıt, bakım, operatör, tamir ve yedek parça giderlerinin toplamının 23 € mertebelerinde olduğu görülmektedir. Bu değer fore kazık şantiyelerinde 117 €, jet grout şantiyelerinde 85 €, mini kazık şantiyelerinde 64 €, taş kolon şantiyelerinde 108 € ve enjeksiyon şantiyelerinde 27 € merteblerinde çıkmıştır.

Sondaj şantiyelerinde operatör giderleri toplam giderlerin %31’ini oluştururken, yakıt giderleri toplam giderlerin %22’sini, amortisman giderleri toplam giderlerin %20 sini oluşturmaktadır. Diğer gider kalemlerinden olan faiz ve vergi giderleri %11 mertebelerinde çıkarkan, bakım ve tamir giderlerinin toplamı %15 civarındadır. Fore kazık şantiyelerinde gider kalemlerinde %32 lik oranıyla en fazla ağırlığa sahip olan kalem yakıt giderleridir, yakıt giderlerini %28 lik oranıyla amortisman giderleri takip etmektedir. Yakıt giderlerinin oranının bu kadar yüksek olmasının nedeni kullanılan makinelerin büyüklüğü ve güçleriyle izah edilebilir. Amortisman giderlerinin yüksek olması bu makinelerin satın alma bedellerinin yüksek olmasından kaynaklanmaktadır. Faiz, vergi, sigorta ve depolama giderleri %13 oranla üçüncü büyük gider kalemini oluşturmaktadır. Bu kaleminde yüksek olması alınan makinelerin sahip olma bedellerinin yüksek olması ve bu makinelerin alınma şeklidir. Yani bu makineler için ödenen yıllık faiz tutarıdır. Makineler leasing ile alınmışsa yıllık leasing tutarı, peşin alınmış ise paranın yıllık getirisi bu kalemin kapsamına girmektedir.

Jet grout şantiyelerinde yakıt gideri toplam giderlerin yarısından daha fazla bir ağırlığa sahiptir. % 52 lik yakıt giderini %15 oranıyla operatör giderleri ve %14 oranıyla amortisman giderleri takip etmektedir. Amortisman giderlerini % 8 oranıyla faiz, vergi ve sigorta giderleri takip etmektedir. Tamir ve yedek parça gider kalemi %6 lik bir ağırlığa sahipken en az ağırlığı olan bakım giderleri %5 mertebesindedir.

Mini kazık şantiyelerinde %60 büyük bir oranla en yüksek gider kalem yakıt giderleridir. Yakıt giderinin bu kadar yüksek çıkması deliciyle birlikte kompresör kullanılmasına bağlıdır. Operatör gideri ve amortisman giderlerinin mini kazık şantiyelerinde toplam giderlerdeki payları %12 mertebelerinde iken, faiz,vergi,sigorta ve depolama giderleri ile bakım ve tamir giderleri %5 mertebelerinde birbirlerine oldukça yakın değerler almıştır.

Enjeksiyon şantiyelerinde en yüksek iki gider kalemi amortisman ve operatör giderlerinden oluşmaktadır. Amortisman giderlerinin bu denli yüksek çıkması kullanılan pompanın mobil enjeksiyon pompası değilde daha büyük ve güçlü olan jet grout pompası olmasından kaynaklanmaktadır. Bu iki kalemin toplam ağırlığı %55 ertebelerindedir. Enjeksiyon işlerinde önemli diğer bir gider kalemi de yakıt giderleridir. Bu kalemin enjeksiyon işlerindeki ağırlığı %22 civarıdır. Enjeksiyon işlerinde yakıt giderlerinden sonra faiz, vergi, sigorta ve depolama giderleri kalemi gelmektedir. Bu kalemin toplam giderler içindeki ağırlığı %12 olur iken, bakım giderleri %8 mertebelerindedir. Diğer üretim kalemleride dikkate alındığında en küçük tamir ve yedek parça oranı enjeksiyon işlerinde karşımıza çıkmaktadır. Bu gider kaleminin oranı % 3 tür. Tamir giderlerinin bu denli ufak çıkması, enjeksiyon işlerinde kullanılan makinelerin yedek parçalarının ucuz olması ve kullanılan makinelerin fazla zorlanmamaları sağlamaktadır.

Taş kolon şantiyelerinde de fore kazık ve jet grout şantiyelerinde olduğu gibi en büyük gider kalemini yakıt oluşturmaktadır. Yakıt giderinin toplam giderler içindeki payı %40 mertebelerinde hesap edilmiştir. Yakıt giderinden sonraki en büyük gider kalemi amortismandır. Bu kalemin tüm giderler içindeki payı %23 tür. Bu gider kalemini % 16 lik oranıyla faiz, vergi, sigorta ve depolama gider kalemi takip etmektedir. Operatör giderlerinin toplam giderler içindeki payı %10 olurken, bakım gideri %7, tamir ve yedek parça gideri %5 çıkmıştır.

Makinelerin büyük ve güçlü olduğu üretim kalemlerinde (Fore kazık, jet grout, Mini kazık, Taş kolon) yakıt giderlerinin, toplam giderler içerisindeki payı en fazladır. Makinelerin güçlü ve büyük olduğu işlerde amortisman giderlerinin toplam giderler içerisindeki payıda oldukça büyük çıkmaktadır.

İncelenen şantiyelerdeki makinelerden elde edilen değerler sonucunda oluşturulan özet maliyet hesaplama tablosu aracığıyla yaygın kullanılan zemin etüdü ve ıslahı

işlerinde birim maliyetleri ortaya koymak oldukça kolay bir hal almaktadır. Tablolar aracılığıyla her üretim tipine göre hesaplanan saatlik toplam gider kaleminin, saatlik üretim miktarına bölünmesiyle ortaya o üretim kalemine ait birim maliyet çıkmaktadır.

Örn. Saatlik 3 metre fore kazık üretiminin tamamlanmasının planlandığı zor bir

zemin sınıfında birim maliyetlerin ne olacağını yaklaşık olarak hesaplamak için tablonun son sütununda yer alan fore kazık saatlik gider toplamı olan 117 €’ lük gider, üretim miktarına bölünür böylece 39 € lük birim maliyet elde edilir. Orta zemin sınıfı diye adlandırılan yaklaşık olarak 10 m/saat üretimin yapılabildiği zeminlerde birim maliyet 11,7 € mertebelerinde çıkmaktadır. Pratik maliyet hesaplama tablosu 5.9 nolu çizelgede, her üretim türüne göre hazırlanan ve her gider kaleminin toplam gider içirisindeki oranını gösteren tablo ise 5.10 nolu çizelgede yer almaktadır.

Çizelge 5.9 : Pratik maliyet hesaplama tablosu.

PRATİK MALİYET HESAPLAMA TABLOSU/ SAATLİK MAKİNE GİDERLERİ

ŞANTİYELER/ GİDER KALEMLERİ AMORTİSMAN GİDERİ FAİZ+ SİGORTA+ VERGİ+ DEPOLAMA GİDERİ

YAKIT GİDERİ TAMİR+YEDEK PARÇA GİDERİ BAKIM GİDERİ OPERATÖR GİDERİ TOPLAM GİDER

SONDAJ ŞANTİYELERİ 4,7 €/sa 2,6 €/sa 5,1 €/sa 1,7 €/sa 1,8 €/sa 7,1 €/sa 23 €/sa

FORE KAZIK ŞANTİYELERİ 33,0 €/sa 15,4 €/sa 37,7 €/sa 11,1 €/sa 9,4 €/sa 10,5 €/sa 117 €/sa

JET GROUT ŞANTİYELERİ 11,6 €/sa 6,7 €/sa 44,2 €/sa 5,1 €/sa 4,2 €/sa 13,1 €/sa 85 €/sa

MİNİ KAZIK ŞANTİYELERİ 7,8 €/sa 4,0 €/sa 38,4 €/sa 3,0 €/sa 3,2 €/sa 7,6 €/sa 64 €/sa

ENJEKSİYON ŞANTİYELERİ 8,2 €/sa 3,4 €/sa 6,0 €/sa 0,8 €/sa 2,2 €/sa 6,8 €/sa 27 €/sa

Çizelge 5.10 : Gider yüzdeleri tablosu.

SAATLİK MAKİNE GİDER % LERİ

ŞANTİYELER/ GİDER KALEMLERİ AMORTİSMAN GİDERİ

FAİZ+ SİGORTA+ VERGİ+ DEPOLAMA GİDERİ YAKIT GİDERİ TAMİR+YEDEK PARÇA GİDERİ BAKIM GİDERİ OPERATÖR GİDERİ TOPLAM GİDER SONDAJ ŞANTİYELERİ 20% 11% 22% 7% 8% 31% 100%

FORE KAZIK ŞANTİYELERİ 28% 13% 32% 9% 8% 9% 100%

JET GROUT ŞANTİYELERİ 14% 8% 52% 6% 5% 15% 100%

MİNİ KAZIK ŞANTİYELERİ 12% 6% 60% 5% 5% 12% 100%

ENJEKSİYON ŞANTİYELERİ 30% 12% 22% 3% 8% 25% 100%