Peyzaj Karakter Tipleri ve Peyzaj Fonksiyonu

Bu bölümde peyzaja iliĢkin analizleri yapılan, peyzajın su, toprak koruma, habitat, biyoçeĢitlilik ve kültürel fonksiyonu haritalarının üstüste çakıĢtırılması ile toplam peyzaj fonksiyonu belirlenmiĢtir. Böylece elde edilen toplam peyzaj fonksiyonu haritasında, tekrar sınıflandırma yapılarak, peyzaj fonksiyonunun en yüksek, yüksek, orta, düĢük ve çok düĢük olduğu alanlar belirlenmiĢtir.

Toplam fonksiyonlara göre oluĢturulacak bir değerlendirmede peyzajın görsel fonksiyonu değerlendirme dıĢında bırakılmıĢtır. Çünkü peyzaj fonksiyonuna iliĢkin alanın tamamında belirli noktaların belirlenmesi yapılmamıĢtır. Alandaki en önemli noktalara iliĢkin bir değerlendirme yapılmıĢtır. Bu kapsamda da toplam peyzaj fonksiyonunun değerlendirilmesinde bu girdiye yer verilmemiĢtir.

Diğer beĢ fonksiyon ve mekanların aldığı puanlar çizelgedeki gibidir. Suğla Gölü ve yakın çevresinde peyzajın su, habitat ve biyoçeĢitlilik fonksiyonları, toprak ve kültürel fonksiyonlara göre daha fazla önemli olduğundan ağırlık puanlandırmasında aldığı puanlar iki ile çarpılmıĢ, diğerleri aynen bırakılmıĢtır (Çizelge 41).

Çizelge 41. Peyzaj fonksiyonlarına iliĢkin ağırlık katsayıları ve puanlar

Ağırlık

Katsayısı ^{Peyzaj Fonksiyonu Değer Puan}

2 Peyzajın Su Fonksiyonu Çok DüĢük

DüĢük Orta Yüksek Çok Yüksek 1 2 3 4 5

1 Peyzajın Toprak Fonksiyonu Çok DüĢük

DüĢük Orta Yüksek Çok Yüksek 1 2 3 4 5

2 Peyzajın Habitat Fonksiyonu Çok DüĢük

DüĢük Orta Yüksek Çok Yüksek 1 2 3 4 5 2 Peyzajın BiyoçeĢitlilik Fonksiyonu Orta

Yüksek Çok Yüksek

3 4 5

1 Peyzajın Kültürel Fonksiyonu Orta

Yüksek ³ 4

CBS programında yapılan beĢ fonksiyonun çakıĢtırma iĢlemi sonrasında çalıĢma alanında 0-35 puan arasında poligonlar oluĢturulmuĢtur. Bu poligonların 5 eĢit parçaya bölünmesi için 35 rakamı 5‟e bölünmüĢ ve her bir değer arası 7 puan olarak belirlenmiĢtir. Bu

kapsamda peyzajın tüm fonksiyonlarına iliĢkin harita yapılırken aĢağıdaki beĢ sınıf ve puanlar temel alınmıĢtır (Çizelge 42). BeĢ fonksiyonun üstüste çakıĢtığı bölümler azaldığından haritada çok yüksek fonksiyona sahip alanların sayısı azalmıĢtır.

Çizelge 42. Suğla Gölü ve yakın çevresi toplam peyzaj fonksiyon puanları

Puan değeri Peyzaj Fonksiyon Puanı Peyzaj Fonksiyon Değeri

0-6 1 Çok DüĢük

7-13 2 DüĢük

14-20 3 Orta

21-27 4 Yüksek

28-34 5 Çok Yüksek

Bu iĢlem sonucunda planlama alanına iliĢkin peyzaj fonksiyonlarının derecesini gösteren toplam peyzaj fonksiyonu haritası elde edilmiĢtir (ġekil 37).

Peyzajın toplam fonksiyonu haritası ile yerel ölçekte oluĢturulan peyzaj karakter tipleri haritası çakıĢtırılarak her bir peyzaj karakter tipinin sahip olduğu fonksiyon değeri belirlenmiĢtir. Bu haritanın oluĢturulmasındaki amaç, alt bölge ya da il düzeyinde yapılacak bir mekansal planda ya da yer seçiminde mevcut peyzaj fonksiyonlarının dikkate alınmasının sağlanmasıdır. Farklı bölgelerde yapılan benzer çalıĢmaların bir arada toplandığı düĢünüldüğünde, sırasıyla il, bölge ve ulusal ölçekte her bir peyzaj karakter tipinin sahip olduğu fonksiyonel değer ortaya çıkacaktır. Bu da gerek ulusal gerekse bölge ve alt bölge ölçeklerinde alınacak kararlarda ilgili kurum ve kiĢilere önemli katkılar sağlayacaktır.

Elde edilen haritada mekana dayalı olarak peyzaj fonksiyonlarının derecesi gösterilmektedir. Peyzajın mekandaki bu derecelerinin daha önce belirlenmiĢ alana iliĢkin peyzaj tip ve birimleri haritası ile çakıĢtırılması gerçekleĢtirilirken aĢağıda belirtilen yöntem izlenmiĢtir:

 PKT analizleri kapsamında belirlenen 246 PKT, CBS içindeki ilgili komutlar yardımıyla tek tek poligonlara bölünmüĢtür. Böylece planlama alanının farklı bölümlerine de yayılan PKT poligon sayısı 514 olmuĢtur.

 Toplam fonksiyon haritasında kolaylık sağlaması için her bir poligona A harfinden baĢlayarak K harfine kadar kod numaraları verilmiĢtir. (A1…..A50, B1….B50). Buradaki amaç aynı peyzaj karakter tipine sahip birden fazla poligonun peyzaj fonksiyonları haritası ile çakıĢtırıldıktan sonra ayrı ayrı değerlendirilebilmeleridir.

 PKT kodlarının verildiği bu haritanın peyzajın toplam fonksiyon haritası ile çakıĢtırılması gerçekleĢtirilmiĢtir.

 Bu çakıĢtırılma iĢlemi sonrasında örneğin A01 poligonu 1‟den 5‟e kadar değer atanan bu fonksiyon haritasından birden fazla poligona bölünmüĢtür. Sadece A0 karesi içinde onlarca farklı fonksiyon değerinde alanlar oluĢmuĢtur.

 OluĢan her bir poligonun sırasıyla alan değerleri hesaplanmıĢ, ardından A0 poligonu içindeki yüzdeleri belirlenmiĢtir. Belirlenen yüzdeler o poligonun sahip olduğu fonksiyon değerleri ile çarpılarak tüm değerlerin toplanması ve ardından da 100‟e bölünmesi ile geometrik ortalama alınmıĢtır. Bilindiği üzere geometrik ortalama ağırlıklandırılmıĢ ortalamadır, her bir poligon için poligonun sahip olduğu fonksiyon değerine göre ağırlıklandırılmıĢ bir değer vermektedir.

Planlama alanında yapılan hesaplamalar sonrasında 0-1 aralığında herhangi bir fonksiyon değerine rastlanmamıĢtır. Fonksiyonlar sırasıyla 1-2, 2-3, 3-4, 4-5 aralıklarında “düĢük, orta, yüksek ve çok yüksek” peyzaj fonksiyonuna sahip alanlar olarak sınıflandırılmıĢtır (ġekil 38).

Sonuç olarak PKT‟ye dayalı fonksiyon haritasının avantajı, burada elde edilen verilerin üst ölçekteki bölgesel ve ulusal peyzaj karakter tiplerine taĢınabileceğidir. Ülkemizin farklı bölgelerinde yapılacak peyzaj planlama çalıĢmalarının üst ölçeklere taĢınması ile tüm bölgeler ve ülke bazında peyzaj karakter tipleri ile bağlantılı fonksiyon değerlerinin elde edilmesi de söz konusu olabilecektir. Bu veri örneğin doğal gaz, petrol boru hatlarının yer seçiminde, bölgesel sanayi yer seçimlerinde, ormancılık sektörüne iliĢkin verilecek kararlarda vb. tüm kritik kararlarda karar verici için önemli bir araç olarak hizmet verecektir.