Milli Piyango İdaresi’nin faaliyetleri piyango biletlerini basmak, piyango, sayısal loto, şans topu, on numara, hemen-kazan planlarını hazırlamak, bu oyunları uygulamak ve ikramiyelerini dağıtmak, ayrıca 320 sayılı kanun hükmünde kararname ile her türlü eşya piyangosu şans oyunları ve müşterek bahis benzeri oyunları düzenleme yetkisi ile denetimi MP idaresinin görevleri arasında bulunmaktadır.
1- Şans oyunları:
a) Milli piyango:
2012 yılında toplam 33 adet milli piyango çekilişi programlanmış ve programlanan çekilişlerin tamamı yapılmıştır. Adet ve tutarları önceden belirlenmiş olan ikramiyeleri kazanan numaraların kura ile tespit edilmesi esasına dayanan milli piyango çekilişleri ile 2012 yılında toplam 327 milyon TL ikramiye dağıtıldığı tespit edilmiştir. Dağıtılan ikramiyelerin toplam gelir içerisindeki oranı yaklaşık %58,6 olarak tespit edilmiştir.
2012 yılında yapılan çekiliş ve bastırılan bilet adet ve tutarları ile dağıtılan ikramiye tutarları, 2011 yılı değerleriyle birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.
Sayıştay
39Çekilişlerde çıkan ikramiyelerin ödemeleri MPİ merkez binada ve şubelerde yapılmaktadır. Bayiler, amorti ve son üç rakama kadar çıkan ikramiyeleri, ikramiyeli biletleri almak suretiyle talihlilere ödemektedirler. Daha sonra ellerinde biriken ikramiyeli biletleri matbu bordrolara işleyerek bağlı oldukları şube veya başbayiye ibraz eden bayiler, ödedikleri ikramiye ile %2 primlerini almaktadırlar.
Geçen yıl Sayıştay raporunda, şubelerde teslim alınan ve kontrol edilen ikramiye biletlerin, sayıca çok fazla olması ve kontrollerin el yordamıyla yapılmasından dolayı aylar sonra merkez binada yapılan kontrollerde, matbu bordrolara işlenen ikramiye tutarları ile biletler arasında tutarsızlıklar olduğu, bazı biletlere ikramiye isabet etmediği, bazılarının zaman aşımına uğradıkları gibi yanlışlıklar yapıldığı tespit edilmiş ve bu durumun düzeltilmesi önerilmiştir.
MP İdaresi, bayilerce ikramiye isabet etmiş biletlerin, bayilerden fiilen sayılıp kontrol edilerek teslim alınması hususu ile ilgili olarak tüm şube müdürlüklerine 22.09.2011 tarihli ve 1928-08663 sayılı talimat gönderdiğini bildirmiştir. Ancak, verilen bu talimatla mevcut sorunun çözülemeyeceği, özellikle ikramiye ödeme zamanlarında hem şubelerde hemde merkez binada çok sayıda eleman görevlendirildiği, bu durumun iş gücü kaybının yanı sıra el yordamıyla yapılacak kontrollerin hataların önüne geçemeyeceği ve dolayısıyla günümüz teknolojilerine uygun önlem alınması gerektiğini ortaya koymaktadır.
MPİ Bilgi İşlem ve Otomasyon Sistemlerinin yenilenmesi ihalesinin yapıldığı, ihale kapsamında İkramiye Ödülleri Modülünün yer aldığı ve ihalenin tamamlandığı, Sayıştay’ın denetim yaptığı tarihlerde (Nisan 2013) söz konusu ihalenin kabulünün yapıldığı ve şubelere verilecek eğitimlerden sonra uygulamaya geçileceği raporun ilgili bölümlerinde yer almıştır. Yazılım ve donanım teknik şartnamesinin 14.9.1.1 ve 14.9.1.17 maddelerinde idarece dağıtımı ve satışı yapılan Milli Piyango Bileti, On Numara, Sayısal Loto, Süper Loto, Şans Topu, Hemen Kazı biletlerinin kayıt ve takip işlemlerinin mevzuata uygun olarak elektronik ortamda kayıt altına alınması, raporlanması ve izlenmesi, ayrıca dağıtımı yapılacak ürünlerin (Bilet, Hemen Kazan vb.) postalanması aşamasında paket üzerinde yapıştırılacak Posta barkodlu etiketlerin, barkod numaralarının ilgili paket içindeki biletlerle ilişkisinin sağlanması için
2011
Programa Geçen yıla
göre göre
Çekiliş Adet 33 33 33 100,00 100,00
Bastırılan Bin adet 92.550 96.600 96.600 100,00 104,38
Bastırılan bilet tutarı Bin TL 630.400 760.000 760.000 100,00 120,56
Satılan bilet Bin adet 71.538 96.600 69.756 72,21 97,51
Satılan bilet tutarı Bin TL 489.521 485.390 558.123 114,98 114,01
Dağıtılan ikramiye Bin TL 287.770 364.042 327.348 89,92 113,75
İdareye kalan ikramiye * Bin TL 19.642 20.000 18.435 92,18 93,86
*Çıkan ikramiyelerden alınmayanlar
Milli Piyango Birimi
2012 Gerçekleşme (%)
Gerçekleşen Program Gerçekleşen
40
Sayıştay
Çekilişlerde çıkan ikramiyelerin ödemeleri MPİ merkez binada ve şubelerde yapılmaktadır. Bayiler, amorti ve son üç rakama kadar çıkan ikramiyeleri, ikramiyeli biletleri almak suretiyle talihlilere ödemektedirler. Daha sonra ellerinde biriken ikramiyeli biletleri matbu bordrolara işleyerek bağlı oldukları şube veya başbayiye ibraz eden bayiler, ödedikleri ikramiye ile %2 primlerini almaktadırlar.
Geçen yıl Sayıştay raporunda, şubelerde teslim alınan ve kontrol edilen ikramiye biletlerin, sayıca çok fazla olması ve kontrollerin el yordamıyla yapılmasından dolayı aylar sonra merkez binada yapılan kontrollerde, matbu bordrolara işlenen ikramiye tutarları ile biletler arasında tutarsızlıklar olduğu, bazı biletlere ikramiye isabet etmediği, bazılarının zaman aşımına uğradıkları gibi yanlışlıklar yapıldığı tespit edilmiş ve bu durumun düzeltilmesi önerilmiştir.
MP İdaresi, bayilerce ikramiye isabet etmiş biletlerin, bayilerden fiilen sayılıp kontrol edilerek teslim alınması hususu ile ilgili olarak tüm şube müdürlüklerine 22.09.2011 tarihli ve 1928-08663 sayılı talimat gönderdiğini bildirmiştir. Ancak, verilen bu talimatla mevcut sorunun çözülemeyeceği, özellikle ikramiye ödeme zamanlarında hem şubelerde hemde merkez binada çok sayıda eleman görevlendirildiği, bu durumun iş gücü kaybının yanı sıra el yordamıyla yapılacak kontrollerin hataların önüne geçemeyeceği ve dolayısıyla günümüz teknolojilerine uygun önlem alınması gerektiğini ortaya koymaktadır.
MPİ Bilgi İşlem ve Otomasyon Sistemlerinin yenilenmesi ihalesinin yapıldığı, ihale kapsamında İkramiye Ödülleri Modülünün yer aldığı ve ihalenin tamamlandığı, Sayıştay’ın denetim yaptığı tarihlerde (Nisan 2013) söz konusu ihalenin kabulünün yapıldığı ve şubelere verilecek eğitimlerden sonra uygulamaya geçileceği raporun ilgili bölümlerinde yer almıştır. Yazılım ve donanım teknik şartnamesinin 14.9.1.1 ve 14.9.1.17 maddelerinde idarece dağıtımı ve satışı yapılan Milli Piyango Bileti, On Numara, Sayısal Loto, Süper Loto, Şans Topu, Hemen Kazı biletlerinin kayıt ve takip işlemlerinin mevzuata uygun olarak elektronik ortamda kayıt altına alınması, raporlanması ve izlenmesi, ayrıca dağıtımı yapılacak ürünlerin (Bilet, Hemen Kazan vb.) postalanması aşamasında paket üzerinde yapıştırılacak Posta barkodlu etiketlerin, barkod numaralarının ilgili paket içindeki biletlerle ilişkisinin sağlanması için
2011
Programa Geçen yıla
göre göre
Çekiliş Adet 33 33 33 100,00 100,00
Bastırılan Bin adet 92.550 96.600 96.600 100,00 104,38
Bastırılan bilet tutarı Bin TL 630.400 760.000 760.000 100,00 120,56
Satılan bilet Bin adet 71.538 96.600 69.756 72,21 97,51
Satılan bilet tutarı Bin TL 489.521 485.390 558.123 114,98 114,01
Dağıtılan ikramiye Bin TL 287.770 364.042 327.348 89,92 113,75
İdareye kalan ikramiye * Bin TL 19.642 20.000 18.435 92,18 93,86
*Çıkan ikramiyelerden alınmayanlar
Milli Piyango Birimi
2012 Gerçekleşme (%)
Gerçekleşen Program Gerçekleşen
programda arayüz yapılacağı, ikramiye ürününün ikramiye ödemeleri ve kontrolü, ürüne özgü parametreler aracılığı ile yapılmasının sağlanacağı teknik şartnamede yer almıştır.
Ancak, söz konusu yazılım tamamlanmış olsa bile Banknot Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından basılan biletlerde karekod yada barkod baskısı yapılmadığı sürece istenilen sonuç alınamayacaktır. Karekod, yeni nesil barkod olarak bilinen iki boyutlu kod yada matrix kod olarak da adlandırılan, klasik barkodlara göre daha fazla veri saklayabilen ve hata kodları sayesinde biletlerin üzerinde deformasyon olsa bile okuyabilen sistemlerdir. Barkod ise genelde dikdörtgen biçiminde olan, birbirine paralel çizilmiş inceli kalınlı çizgilerden ve bu çizgilerin arasındaki boşluklardan meydana gelen , siyah çubukların oluşturduğu bir sembole benzemektedir. Barkod’lar sayesinde bilgisayara otomatik veri girişi hızlı bir şekilde sağlanmaktadır. Barkod okuma cihazları eskiden pahalı olmasına rağmen, günümüz teknolojisinde yaygın kullanılması ve hemen hemen her alanda kullanım alanı bulması sebebiyle, oldukça ucuzlamış bir teknoloji olmuştur.
MPİ idaresinin karekod yada barkod sistemlerinden birine karar verip Banknot Matbaası Genel Müdürlüğü ile temasa geçmesi, 2013 yılında uygulamaya konulacak yazılım ve donanım otomasyonuna dahil etmesi son derece önemli görülmektedir.
Bu itibarla;
MPİ merkez binasında ve şubelerindeki iş yükünü azaltmak, ikramiye çıkmamış biletlere ikramiye ödemesi yada günü geçmiş biletlere ikramiye ödemesi yapmamak için 2013 yılında tamamlanan Bilgi İşlem Yazılım ve Donanım Otomasyonun hayata geçirilmesi ve biletlere karekod ya da barkod basımının sağlanması amacıyla, Banknot Matbaası Genel Müdürlüğü ile temas kurulması ve barkodlu ya da banknotlu bilet uygulamasının uygulanabilirliğinin araştırılması önerilir.
b) Hemen-kazan:
Belirli ikramiyeleri ihtiva eden özel basılmış biletlerin üzeri kapalı kısımlarının kazınarak ikramiyeyi gösteren sayı veya işaretin çıkarılması şeklinde oynanan bir şans oyunudur. Oyun planları 1 TL – 100.000 TL arasında ikramiye çıkacak şekilde tasarlanmıştır.
2012 yılında, basılan ve satılan hemen-kazan biletlerine ilişkin bilgiler, geçen yıl değerleriyle birlikte aşağıdaki çizelgede verilmiştir.
Program Gerçekleşen Programa göre
Geçen yıla göre
Bin adet 158.167 180.000 221.280 122,9 139,9
Bin TL 158.167 180.000 221.280 122,9 139,9
Bin adet 116.879 120.000 170.974 142,5 146,3
Bin TL 116.879 120.000 170.974 142,5 146,3
Dağıtılan ikramiye Bin TL 70.029 74.756 106.516 142,5 152,1
2012 Gerçekleşme %
Yapılan satışın yaklaşık %62’si tutarındaki 106,5 milyon TL’si ikramiye olarak dağıtılmış ve geçen yıla göre hemen kazan şans oyununda %62 oranında artış olmuştur. 2012 yılında yaklaşık 171 milyon adet hemen kazan bileti satılmış, bu satıştan vergiler dahil toplam kazanç 171 milyon TL olmuştur. Geçen yıla göre hemen kazan bilet satışlarında %68 oranında artış olduğu tespit edilmiştir.
c) Sayısal oyunlar:
MPİ tarafından Sayısal Loto, Şans Topu, On Numara ve Süper Loto olmak üzere 4 ayrı sayısal oyun düzenlenmektedir. 2012 yılında oynanan sayısal oyunların miktar ve tutarları, program ve 2010 yılı değerleriyle birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.
Sayısal Loto: Belirli bir rakam grubu içinden yapılacak çekiliş sonucunda saptanan adetlerden rakamların katılımcılar tarafından doğru tahmin edilmesi halinde ikramiye verilmesi esasına göre düzenlenen oyundur. 1’den 49’ a kadar rakamlardan oluşan sayı kümesi içinden yapılan çekilişle 6,5,4 ve 3 sayının katılımcılar tarafından doğru tahmin edilmesiyle ikramiye ödemesi yapılmaktadır. 2012 yılında 560 milyon TL oyun geliri elde edilmiş, 2012 yılında bir kişiye ödenen en büyük ikramiye 26.05.2012 tarihinde yapılan çekilişle yaklaşık 7 milyon TL olmuştur. Aynı yıl ödenen toplam ikramiye 210 milyon TL olarak kayıtlara geçmiştir. Daha önce her hafta yapılan çekilişler TRT tarafından canlı yayınlanırken, 30 Nisan 2012 tarihinden sonra MPİ’e ait Ankara-Kızılay çekiliş salonunda halka açık bir ortamda çekilmektedir.
Şans Topu: İki farklı sayı kümesi içinden yapılacak çekiliş sonucunda saptanan adetlerden, rakamların katılımcılar tarafından doğru tahmin edilmesi halinde ikramiye kazandıkları oyundur. 2012 yılında toplam gelir 277 milyon TL olmuş, aynı yıl ödenen ikramiye toplamı 106 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Şans topu çekilişleri de Ankara-Kızılay çekiliş salonunda, 07.06.2013 tarihinden itibaren de Balgat hizmet binasında halka açık olarak yapılmaktadır.
On Numara: Tek bir sayı kümesi içinden yapılacak çekiliş sonucunda saptanan rakamlardan belirli adetlerde rakamların katılımcılar tarafından doğru tahmin edilmesi
2011
Gerçekleşen Program Gerçekleşen Programa
göre Geçen yıla göre
Bin kolon 865.151 872.880 747.043 85,6 86,3
Bin TL 518.130 654.660 560.282 85,6 108,1
Bin kolon 406.482 420.960 371.264 88,2 91,3
Bin TL 242.979 315.720 277.180 87,8 114,1
Bin kolon 291.806 302.720 276.917 91,5 94,9
Bin TL 174.461 227.040 206.802 91,1 118,5
Bin kolon 471.419 498.660 441.684 88,6 93,7
Bin TL 471.419 498.660 441.684 88,6 93,7
Bin kolon 2.034.858 2.095.220 1.836.908 87,7 90,3
Bin TL 1.406.989 1.696.080 1.485.948 87,6 105,6
Sayısal oyunlar Birimi 2012 Gerçekleşme %
Sayısal loto Şans topu On numara Süper loto Toplam
42
Sayıştay
Yapılan satışın yaklaşık %62’si tutarındaki 106,5 milyon TL’si ikramiye olarak dağıtılmış ve geçen yıla göre hemen kazan şans oyununda %62 oranında artış olmuştur. 2012 yılında yaklaşık 171 milyon adet hemen kazan bileti satılmış, bu satıştan vergiler dahil toplam kazanç 171 milyon TL olmuştur. Geçen yıla göre hemen kazan bilet satışlarında %68 oranında artış olduğu tespit edilmiştir.
c) Sayısal oyunlar:
MPİ tarafından Sayısal Loto, Şans Topu, On Numara ve Süper Loto olmak üzere 4 ayrı sayısal oyun düzenlenmektedir. 2012 yılında oynanan sayısal oyunların miktar ve tutarları, program ve 2010 yılı değerleriyle birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.
Sayısal Loto: Belirli bir rakam grubu içinden yapılacak çekiliş sonucunda saptanan adetlerden rakamların katılımcılar tarafından doğru tahmin edilmesi halinde ikramiye verilmesi esasına göre düzenlenen oyundur. 1’den 49’ a kadar rakamlardan oluşan sayı kümesi içinden yapılan çekilişle 6,5,4 ve 3 sayının katılımcılar tarafından doğru tahmin edilmesiyle ikramiye ödemesi yapılmaktadır. 2012 yılında 560 milyon TL oyun geliri elde edilmiş, 2012 yılında bir kişiye ödenen en büyük ikramiye 26.05.2012 tarihinde yapılan çekilişle yaklaşık 7 milyon TL olmuştur. Aynı yıl ödenen toplam ikramiye 210 milyon TL olarak kayıtlara geçmiştir. Daha önce her hafta yapılan çekilişler TRT tarafından canlı yayınlanırken, 30 Nisan 2012 tarihinden sonra MPİ’e ait Ankara-Kızılay çekiliş salonunda halka açık bir ortamda çekilmektedir.
Şans Topu: İki farklı sayı kümesi içinden yapılacak çekiliş sonucunda saptanan adetlerden, rakamların katılımcılar tarafından doğru tahmin edilmesi halinde ikramiye kazandıkları oyundur. 2012 yılında toplam gelir 277 milyon TL olmuş, aynı yıl ödenen ikramiye toplamı 106 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Şans topu çekilişleri de Ankara-Kızılay çekiliş salonunda, 07.06.2013 tarihinden itibaren de Balgat hizmet binasında halka açık olarak yapılmaktadır.
On Numara: Tek bir sayı kümesi içinden yapılacak çekiliş sonucunda saptanan rakamlardan belirli adetlerde rakamların katılımcılar tarafından doğru tahmin edilmesi
2011
Gerçekleşen Program Gerçekleşen Programa
göre Geçen yıla göre
Bin kolon 865.151 872.880 747.043 85,6 86,3
Bin TL 518.130 654.660 560.282 85,6 108,1
Bin kolon 406.482 420.960 371.264 88,2 91,3
Bin TL 242.979 315.720 277.180 87,8 114,1
Bin kolon 291.806 302.720 276.917 91,5 94,9
Bin TL 174.461 227.040 206.802 91,1 118,5
Bin kolon 471.419 498.660 441.684 88,6 93,7
Bin TL 471.419 498.660 441.684 88,6 93,7
Bin kolon 2.034.858 2.095.220 1.836.908 87,7 90,3
Bin TL 1.406.989 1.696.080 1.485.948 87,6 105,6
Sayısal oyunlar Birimi 2012 Gerçekleşme % dayanan şans oyunudur. 2012 yılı geliri 206,8 milyon TL olmuş, yaklaşık 79 milyon TL ikramiye ödemesi olarak gerçekleşmiştir.
Süper Loto: Belirli bir rakam grubu içinden yapılacak çekiliş sonucunda saptanan adetlerde rakamların katılımcılar tarafından doğru tahmin edilmesiyle ikramiye ödemesi yapılan sisteme dayanmaktadır. 1 ile 54 sayı kümesi içinden yapılacak çekilişlerle belirlenecek olan 6 sayıdan, katılımcıların 6,5,4 ve 3 sayıyı tahmin etmesiyle ikramiye kazanmaktadırlar. 2012 yılı geliri 441,7 milyon TL olmuş, 171 milyon TL ikramiye ödemesi yapılmıştır. En büyük ikramiye 22.11.2012 tarihinde yapılan çekilişle 21,8 milyon TL olmuştur.
On Numara ve Süper Loto çekilişleri de Ankara-Kızılay çekiliş salonunda halka açık olarak yapılmaktadır.
2012 yılında sayısal oyun satış hasılatları bir önceki yıla göre %5,6 oranında artarak 1,5 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Toplam ödenen sayısal loto ikramiyesi ise 567 milyon TL olmuştur.
2-Maliyetler:
Milli Piyango İdaresinin ana faaliyet konusu olan şans oyunları düzenleme ile ilgili 2012 yılı maliyetleri geçen yıla göre %19 oranında azalarak yaklaşık 36,6 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. MPİ tarafından 2012 yılında düzenlenen şans oyunlarının maliyetini oluşturan giderler aşağıda gösterilmiştir.
Sayıştay
43Gerçekleşme GiderlerPiyangoHemenSayısal ProgramPiyangoHemenSayısal oranı biletlerikazanoyunlarToplambiletlerikazanoyunlarToplam Bin TLBin TLBin TLBin TLBin TLBin TLBin TLBin TLBin TLProgram=100 -Kağıt ve baskı giderleri5.7381.1856.92310.5016.9521.9808.93285,06 -İkramiye listesi giderleri48848866750550575,71 -Çekiliş Giderleri2.1421.3173.45912.4632.5064822.98823,97 -Nakliye ve sigorta giderleri62455606671.35085771.1411.30396,52 -Kira giderleri370732601622323991,92 -Gamrük,vergi ve diğer giderler1.7171.7172.02513130,64 -Kupon Giderleri7937933.53898598527,84 -Rulo giderleri4.1384.1388.6065.4275.42763,06 -Terminal şerit giderleri50850863510610616,69 -Ana bilgisayar bakım,tamir giderleri4.4434.4435.5204.8754.87588,32 -Bayi terminal bakım,tamir giderleri2.3512.3511.200990,75 -Teknik Müşavirlik Giderleri60960972064664689,72 -Alan Servisi Giderleri1.9891.9893.0002.4952.49583,17 -Data-line giderleri2.5222.5221.00042442442,40 -Sayısal oyunlar kuru.ve uygu.giderleri8.2168.21680071671689,50 -Sayısal oyun makineleri amortisman giderleri4.0494.0496.3816.381 -Bilgi işlem yazılım destek giderleri50850860053953989,83 -Diğer giderler0100 Toplam8.4331.23033.79043.45352.89510.0642.05724.46236.58369,16
2011 gerçekleşme
2012 Gerçekleşme
44
Sayıştay
Oluşan maliyetlerin geçen yıla göre %19 oranında azalmasına sebep olan en büyük neden, 2011 yılında ödemesi yapılan sayısal oyunların kurulumu ve uygulanmasının tamamlanmış olmasından kaynaklanmaktadır. 2011 yılında yaklaşık 8 milyon TL ödeme yapılan sayısal oyunların kurulumu ve uygulanması için 2012 yılında 716 bin TL gider oluşmuştur. Piyango biletleri, DMO tarafından ithal edilen özel filigranlı kağıtlar olup T.C. Merkez Bankası Banknot Matbaasında bastırılmaktadır. Oluşan giderlerin %24’üne denk gelen piyango biletleri ve T.C.
Merkez Bankası tarafından yapılan baskı giderleri yaklaşık 9 milyon TL olmuştur.
Sayıştay raporunun Yatırımlar bölümünde detaylı bir şekilde anlatıldığı gibi, MPİ’nin faaliyetleri arasında bulunan sayısal oyunların (4 ayrı sayısal oyun) bakımı ve çalıştırılması GTECH firması tarafından yapılmaktadır. Yukarıdaki maliyetler tablosunda yer alan “terminal şerit giderleri”, “ana bilgisayar bakım,tamir giderleri”,
“teknik müşavirlik giderleri”, “data-line giderleri”, “sayısal oyunlar kurulumu ve uygulanması giderleri” ve “bilgi işlem yazılım destek giderleri” toplam tutarı yaklaşık 10 milyon TL olan GTECH firmasına ödenen miktarlardır.
Sayısal oyunlara ait sistem tam olarak tamamlandıktan sonra bile sistem için kullanılan ekipmanların bakım ve işletimi için GTECH firmasına her yıl 6 milyon ABD Dolar’dan yüksek rakam ödenmeye devam edilecektir. Yukarıdaki maliyet tablosunda GTECH firmasına yapılan ödemeler, yani sayısal oyunların işletilmesi ve bakımı için oluşan masraf yerleri yazılı olarak tabloda gösterilmiş olmasına rağmen, konunun daha iyi anlaşılabilmesi için sistemin topolojisi üzerinden masraf yerlerini ve bu masrafların neler olduğunu anlatan bilgilere aşağıdaki grafik tasarımında yer verilmiştir. Rakamlarla belirtilen yerler sistemin işletilmesi ve bakımı için oluşan maliyetlerin yerini ifade etmektedir.
Sayıştay
4546
Ana Merkez MPİ Bilgi İşl.Daire Bşk.lığı Bayi (yaklaşık 5000 bayi)
GSM 1GSM 2 Yedek Ünite (kurtarma merkezi)
«
1
2 3
GTECH yazılımcılarının uzaktan erişimi4
46
Sayıştay
Grafikteki 1 rakamı ile gösterilen yer, bayileri ve bu bayilerin kullandıkları ekipmanları ifade etmektedir. Bayilerde termal yazıcı ve modemle birlikte Altura GT-1200 marka ve modelde terminal bulunmaktadır. Bu terminallerde Linux işletim sistemi üzerinde çalışan Java uygulamaları bulunmaktadır. Bu terminallerin bakım ve onarımı GTECH firması tarafından yapılmaktadır. Yaklaşık 3500 Dolar civarında olan bu terminaller üzerindeki yazılıma GTECH firmasının Türkiye’deki elemanları tarafından müdahale edilmesi ya da yazılımı değiştirme imkanı bulunmamaktadır.
Gömülü sistemler olarak bilinen bu tip terminallerin bakımı, yazılım dışındaki uygulamaları ifade etmektedir. MPİ’ye ait Bilgi Teknolojileri Daire Başkanlığında, özellikle yılbaşındaki piyango çekilişlerinden hemen sonra web sunucularına aşırı yükleme olmasından dolayı üzerinde Linux işletim sistemi bulunan 4 adet sunucu zincirleme (cluster) birbirine bağlı olarak hizmet vermektedir. Diğer bir ifadeyle, Linux işletim sistemine aşina olan MP personeli, GTECH firması ile yapmış olduğu ihalenin teknik ve idari sözleşmesinde eğitimle ilgili çalışmalar yerine getirildikten sonra en fazla 2 yıl süreyle tecrübe kazandıktan sonra MPİ bilgi işlem personeli kendi iç dinamiklerini kullanarak bu masraf yerindeki hizmetleri yerine getirmesi mümkün olabilecektir. Zaten 22 ayrı bölgede şubesi bulunan MPİ’nin, Türkiye’nin farklı coğrafyasındaki hizmetleri yerine getirirken zorlanmayacağı beklenmektedir.
2 numara ile ifade edilen masraf yerinde GTECH firmasının herhangi bir katkısı bulunmamaktadır. Üçüncü nesil diye adlandırılan 3G iletişim teknolojisi ile GSM şirketleri aracılığı ile müşteri bilgileri bayideki terminallerden alınıp merkezdeki ana makinalara aktarılmaktadır. Mobil veri transferinde GPRS (General Packet Radio Service) ve EDGE (Enhanced Data Rates for Global Evolution)’ye göre daha yüksek miktarda veri transferi yapılabilmektedir. Baz istasyonlarının bulunmadığı yerlerde, bayilerdeki müşteri bilgileri ADSL ile merkezdeki ana bilgisayarlara aktarılmaktadır.
Mobil iletişimlerde bir aksaklık olma ihtimaline karşı iki ayrı GSM firması ile anlaşma yapılmış ve bir nevi birbirlerinin yedeği olacak şekilde tasarlanmıştır. 3G mobil veri transferinde kullanılan APN (Access Point Name) ile Merkez ile diğer lokasyonlar (bayiler) arasında güvenli ve çift yönlü veri iletişimini GSM operatörleri sağlamakla yükümlüdürler. Eğer mevcut sayısal oyun sistemlerinin bakım ve işletmesini MPİ Bilgi İşlem personeli yapacak olsaydı, 2 nolu masraf yerindeki hizmetleri gene GSM şebekelerine yaptıracaktı, dolayısıyla veri iletişimde bir sıkıntı olmayacaktı.
3 ve 4 nolu yerler MPİ Genel Müdürlüğü binasının zemin katındaki yeri, yani merkez çalışma ofisini ifade etmektedir. Bahis oyunlarını icra eden yazılımların yüklü olduğu ana makinalar ve bayilerden gelen verilerin işlendiği veri dosyaları bu merkezde bulunmaktadır. Sayısal oyunlarda işlenen verilerin saniyesi bile verilerin işlenmesinde çok önemli sayılmaktadır. Sistemin saniyelerle ölçülen sürede bile devre dışı kalması demek, önemli bilgilerin yok olması anlamına gelmektedir. İşte bu nedenle bilişim dünyasında kullanılan senkron replikasyon (anlık yedek alma) metodu kullanılmaktadır. MPİ merkez binada 2 ayrı ana makina ve MPİ Bilgi İşlem Başkanlığının bulunduğu binada 1 olmak üzere 3 ayrı ana makinada hem yazılım hem
Sayıştay
47de veriler eş zamanlı olarak yedeklenmektedir. Merkezden uzak bir mekandaki yedekleme ünitelerine bilişim sektöründe disaster recovery (felaketten kurtarma) olarak adlandırılmaktadır. Yukarıda 1 nolu masraf yerini ifade ederken, terminallerdeki gömülü olan yazılımlara GTECH firmasının müdahale edemediğine değinilmişti. Merkezdeki ana makinalardaki yazılımlara da GTECH firmasının
de veriler eş zamanlı olarak yedeklenmektedir. Merkezden uzak bir mekandaki yedekleme ünitelerine bilişim sektöründe disaster recovery (felaketten kurtarma) olarak adlandırılmaktadır. Yukarıda 1 nolu masraf yerini ifade ederken, terminallerdeki gömülü olan yazılımlara GTECH firmasının müdahale edemediğine değinilmişti. Merkezdeki ana makinalardaki yazılımlara da GTECH firmasının