19. yüzyılın başlarına kadar 45 civarında elementin varlığı biliniyordu. Ancak o zamana kadar elementlerin özellikleri arasında benzerlik olabileceği düşüncesi üzerinde durulmamıştı.
Triatlar Kuralı
İlk defa, Alman kimyacı J. W. Döbereiner, bazı elementler arasında birçok benzer özellikler olduğunu farketti.
Döbereiner bu konudaki çalışmalarını 1829 yılında yayınladı.
Döbereiner, brom (Br) elementinin fiziksel ve kimyasal özelliklerinin klor (Cl) ve iyota (I) çok benzediğini ve ayrıca da bromun atom kütlesinin klor ve iyodun atom kütlelerinin toplamının yarısına eşit olduğunu belirtti.
Benzer ilişkiler, lityum-sodyum-potasyum, kükürt-selenyum-tellür ve başka üçlüler arasında da görülmekteydi.
Her bir üçlünün ortasındaki elementin atom kütlesi yanı sıra yoğunluk, erime noktası, kaynama noktası gibi özellikleri de diğer iki elementin hemen hemen ortalamasına eşitti.
Döbereiner, bu üçlü element gruplarına üçlüler anlamında triatlar adını vermiştir.
Döbereiner, triatlar kuralı yardımıyla bilinen elementleri atom kütlelerine göre düzenlemeyi düşünmüştü. Ancak o yıl-larda henüz elementlerin atom kütlelerinin doğru olarak tespit edilememiş olması ve birçok elementin de keşfedilme-miş olmasından dolayı başarısız olmuştur.
Rehber Soru
Yandaki tabloya göre triatlar kuralını göz önünde bulundurarak
Triatlar Atom kütlesi
Klor (Cl) 35,5
Brom (Br) –
İyot (I) 126,9
brom (Br) elementinin yaklaşık atom kütlesini bulunuz.
Çözüm
SORU 35
Triatlar kuralından yararlanarak tablodaki x, y, z ve t değerlerini bulunuz.
Triat Atom kütlesi Özkütle (g/cm3) Erime noktası (°C) Kaynama noktası (°C)
Lityum (Li) 6,9 y 180,5 1330
Sodyum (Na) x 0,695 122,1 t
Potasyum (K) 39,1 0,86 z 760
ÇÖZÜM
Oktav Kuralı
1864 yılında ise İngiliz kimyacı John Newlands, o zaman var olan elementleri artan
Dimitri Mendeleyev atom kütlelerine göre sıralamış ve herhangi bir elementin kendisinden sonra gelen
sekizinci elementle benzer özellikte olduğunu görmüştür. Bu uyuma müzikteki no-talardan esinlenerek sekizli anlamına gelen oktav kuralı adını vermiştir.
Mendeleyev’in Çalışmaları
Birbirinden bağımsız olarak çalışan Rus kimyacı Dimitri Mendeleyev 1869 yılında, Alman kimyacı Lothar Meyer 1870 yılında elementleri artan atom kütlelerine gö-re sıralamışlar ve bazı elementler arasında periyodik olarak benzer özellikler ol-duğunu ifade etmişlerdir.
Mendeleyev, elementleri artan atom kütlelerine göre yatay olarak sıraladı. 63 ele-mentten oluşan periyodik tablosunda 12 yatay sıra ve 8 dikey sütun (grup) kul-landı.
Mendeleyev, hazırladığı tablonun altında her grubun, hidrojen, oksijen ve klor elementleriyle oluşturabilecekleri bile-şiklerin genel formüllerini vermiştir.
Mendeleyev bu tabloda aynı dikey sütunda bulunan elementlerin fiziksel ve kimyasal özelliklerinin birbirine benzedi-ğini bulmuştur.
Mendeleyev kimya literatürüne elementlerin aileleri (grup) kavramını kazandırmıştır.
Mendeleyev, hazırladığı tabloda bazı yerleri boş bırakarak buralara daha sonraları keşfedilecek elementlerin yerleş-tirileceğini söyledi. Mendeleyev, boş yerlere gelecek ancak keşfedilmemiş elementler hakkında bazı tahminlerde de bulundu.
Örneğin, daha galyum (Ga) elementi bulunmadan aynı gruptaki alüminyumun (Al) özelliklerine dayanarak bu element-le ilgili özellikelement-leri söyelement-lemiştir.
Özellik Mendeleyev’in tahmini Gerçek değerler
Atom kütlesi 68 g/mol 69,7 g/mol
Özkütle 6 g/mL 5,96 g/mL
Erime noktası düşük 30°C
Oksidinin formülü Ea2O3 Ga2O3
Oksidinin çözünürlüğü Amonyakta çözünür Amonyakta çözünür Galyum (Ga) bulunmadan önce bu elementi Ekaalüminyum (Ea) olarak adlandıran Mendeleyev’in
tahmin ettiği özellikler ve element bulunduktan sonraki gerçek değerler birbirine çok yakındır.
Mendeleyev’in hazırladığı tablo bilim adamlarına çok önemli bir hedef göstermiştir. Tabloda yerleri boş olan ele-mentler araştırılıp kısa sürede bulunmuşlardır.
Moseley’in Çalışmaları
Ancak daha sonra periyodik cetvel ile ilgili yapılan çalışmalarda, elementlerde periyodik
Henry Moseley özelliklerin kütle numarası sırasına göre belirli bir düzen göstermesinin bir tesadüf
oldu-ğu ortaya çıktı. Zaten elementler atom kütlesine göre yerleştirildiklerinde bazı elementle-rin bulunduğu gruptaki elementleelementle-rin özellikleelementle-rini taşımadığı görüldü.
Örneğin argonun (Ar) kütle numarası, potasyumun (K) kütle numarasından büyük olduğu halde argon elementi potasyum elementinden önce gelmektedir.
Halbuki kimyasal özellikleri kütle numarası ile değil elektron dizilimi ile ilgilidir. Elektron sa-yısı da kütle numarası değil atom numarası ile ilintilidir.
1913 yılında İngiliz fizikçi Henry Moseley elektronlarla bombardıman ettiği atomların yay-dığı x ışınlarının dalga boylarından faydalanarak elementlerin elektron sayılarını dolayı-sıyla da atom numaralarını tespit etti.
Bu çalışmalarından sonra Moseley, elementlerin kimyasal özelliklerinin atom kütleleriyle değil atom numaralarıyla iliş-kili olduğu ve periyodik tabloda elementlerin atom numaralarına göre sıralanması gerektiğini belirtti.
Modern Periyodik Sistem
Modern periyodik sistemde elementler, artan atom numaralarına göre dizilmişlerdir. Elementler artan atom numarala-rına göre dizildiklerinde belirli aralıklarla elementlerin özellikleri arasında periyodik bir tekrar olmaktadır.
Bu sıralamada benzer fiziksel ve kimyasal özellik gösteren elementler alt alta dizilir.
Modern Periyodik Sistemde Gruplar
Modern periyodik sistemde düşey sütunlara grup denir.
Aynı grupta yer alan elementlerin fiziksel ve kimyasal özellikleri birbirine benzerdir.
Bir elementin yer aldığı grup o elementin son katmanındaki elektron sayısına eşittir.
Elementlerin son enerji katmanındaki elektronlarına değerlik elektronları denir.
Örneğin,
1A grubundaki elementlerin değerlik elektron sayısı 1 2A grubundaki elementlerin değerlik elektron sayısı 2 3A grubundaki elementlerin değerlik elektron sayısı 3 tür.
2He elementi 8A grubunda bulunmasına karşın değerlik elektron sayısı 2 dir.
Periyodik sistemde 8 tane A grubu ve 8 tane de B grubu vardır. Bu ünitemizde atom numarası 20 ye kadar olan elementlerin grupları işlenecek daha ayrıntılı yer bulma 11. sınıfta işlenecektir.
Modern Periyodik Sistemde Periyotlar
Modern periyodik sistemde yatay sıralara periyot denir. Her elementin bulunduğu periyot numarası kadar enerji kat-manı vardır.
Örneğin
6C nin 2 ) 4 ) 2 katmanı var ve 2. periyotta
12Mg nin 2 ) 8 ) 2 ) 3 katmanı var ve 3. periyotta bulunur.
Modern periyodik sistemde 7 periyot bulunur. Periyotlar 1A grubu ile başlar 8A grubu ile biter.
Modern periyodik sistemde 8 tane A, 8 tane de B grubu bulunmaktadır. Son olarak IUPAC, grupları A ve B olarak ayır-madan grupları 1 den 18 e kadar numaralayarak gruplandırmıştır.
Modern Periyodik Sistemde Bazı Özel Gruplar
Modern periyodik sistemde bazı gruplar özel adlarla adlandırılırlar. Bu gruplar ve özel adları şöyledir.
Grup No IUPAC’a göre Grup No Grubun Özel adı
1A grubu 1 Alkali metaller
2A grubu 2 Toprak alkali metaller
3A grubu 13 Toprak metalleri
7A grubu 17 Halojenler
8A grubu 18 Soygazlar (asal gazlar)
B grupları 3 – 12 Geçiş elementleri (geçiş metalleri)
Alkali metaller Toprak alkali metaller Toprak metalleri Halojenler Soygazlar
Geçifl Elementleri
etkinlik – 9
Periyodik sistem ve bazı bilim adamlarıyla ilgili aşağıdaki açıklamalar doğru ise D, yanlış ise Y ile belirtiniz.
a) Modern periyodik sistem elementlerin artan kütle numaralarına göre oluşmuştur.
b) Modern periyodik sistemde aynı grupta bulunan elementlerin fiziksel ve kimyasal özellikleri birbirine benzer.
c) Periyodik sistemde, düşey sütunlara grup, yatay sıralara ise periyot denir.
d) Periyodik sistemde 8 tane A ve 8 tane de B olmak üzere 16 tane grup ve 7 tane periyot bulunur.
e) Periyodik sistemde, bir periyot 1A grubu ile başlar 8A grubu ile sonlanır.
f) Bir elementin periyodik sistemdeki periyodu, enerji katman sayısına eşittir.
g) Periyodik sistemin 1. periyodunda 2, 2. ve 3. periyodunda 8 er element bulunur.
h) Bir elementin A grup numarası, son katmandaki elektron sayısına eşittir.
ı) Periyodik sistemde elementlerin atom numaralarına göre sıralanması gerektiğini belirten ilk kişi Dimitri Mendeleyev’dir.
i) Triatlar kuralında, bir gruptaki üç elementten ortadaki elementin bazı özellikleri diğer iki elementin ortalaması-na yakındır.
j) Oktav kuralını ortaya atan ilk bilim adamı John Newlands’dır.
k) Elementleri artan atom kütlelerine göre periyodik tabloda yatay olarak sıralayan bilim adamı Mendeleyev’dir.
l) Mendeleyev kimya literatürüne elementlerin aileleri (grup) kavramını kazandırmıştır.
m) Elementlerin kimyasal özelliklerinin atom kütleleriyle değil atom numaralarıyla ilişkili olduğunu belirten bilim adamı Moseley’dir.
n) Modern periyodik sistemde aynı periyotta bulunan elementlerin son katmanındaki elektronların sayısı eşittir.
o) İngiliz fizikçi Henry Moseley, elektronlarla bombardıman ettiği atomların yaydığı x - ışınlarının dalga boyların-dan faydalanarak elementlerin elektron sayılarını dolayısıyla atom numaralarını tespit etti.
p) Helyum elementi 8A grubunda olmasına karşın son katmanında 2 elektron bulunur.
r) IUPAC sistemine göre periyodik sistemde 1 –18 arasında numaralanan 18 grup vardır.
Atomların Katman-Elektron Dizilişi Periyodik Yer İlişkisi
Atomların 1. katmanında en fazla 2, 2. enerji katmanında en fazla 8 elektron bulunabilir.
Atomun elektron sayısı 1. ve 2. katmanların bulundurabileceğinden daha fazla ise artan elektronlar 3. katmana yazılır.
3. katmana 8 elektron yazılır. Ancak daha da fazla elektron varsa 4. katmana 2 elektron yazılır.
(Elektron sayısı 20 den fazla olan elementlerin katman elektron dizilişi 11. sınıfta yapılacaktır.)
Rehber Soru
Atom numarası 8 olan oksijen elementi (8O) periyodik sistemin hangi periyot ve grubunda bulunur?
A) 1. periyot, 2A grubu B) 1. periyot, 6A grubu C) 2. periyot 4A grubu D) 2. periyot, 6A grubu E) 3. periyot, 2A grubu
Çözüm
SORU 36
Atom numarası 10 olan neon elementi (10Ne) nin periyodik sistemdeki yeri aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
A) 2. periyot, 2A grubu B) 2. periyot, 6A grubu C) 2. periyot, 8A grubu D) 3. periyot, 2A grubu E) 3. periyot, 8A grubu
ÇÖZÜM
SORU 37
Atom numarası 12 olan magnezyum elementi (12Mg) nin periyodik sistemdeki yeri aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
A) 3. periyot, 2A grubu B) 3. periyot, 4A grubu C) 3. periyot, 6A grubu D) 2. periyot, 2A grubu E) 2. periyot, 4A grubu
ÇÖZÜM
SORU 38
Atom numarası 17 olan klor elementi (17Cl) nin periyodik sistemdeki yeri aşağıdakilerin hangisinde doğru ve-rilmiştir?
A) 4. periyot, 1A grubu B) 3. periyot, 7A grubu C) 3. periyot, 5A grubu D) 3. periyot, 3A grubu E) 2. periyot, 7A grubu
ÇÖZÜM
etkinlik – 10
Aşağıda atom numarası ve sembolü verilen elementlerin periyodik sistemdeki periyot numarası, katman elektron dizilişi ve grup numaralarını yazınız.
Element Elementin Sembolü
Atom No
Katman Elektron Dizilişi
Periyot No
Grup No
IUPAC’a Göre Grup No
Hidrojen 1
He 2
Lityum 3
Be 4
Bor 5
C 6
Azot 7
F 9
Sodyum 11
Al 13
Silisyum 14
P 15
Kükürt 16
Ar 18
Potasyum 19
Ca 20
Elementlerin Periyodik Yerlerine Göre Sınıflandırılması
Periyodik sistemdeki elementler özelliklerin birbirine benzerliğine göre metaller, ametaller, yarı-metaller ve asal gazlar olarak sınıflandırılır.
metal ametal Yar› metal Soygaz
Metaller Ametaller
Is› ve elektri¤i iletirler Metalik parlakl›klar› vard›r
Dövülerek tel ve levha haline getirilebilir Atomik yap›ya sahiptirler (Na, K, Ca vb) Metaller, kendi aralar›nda bileflik oluflturmazlar.
Metaller, ametallerle birleflerek bileflik olufltururken daima + yüklü hale gelirler.
Metallerin elekton verme e¤ilimleri ametallerin elektron verme e¤ilimlerinden daha fazlad›r.
Metallerin en d›fl enerji katmanlar›ndaki elektron say›s›, ametallerin en d›fl enerji katmanlar›ndaki elektron say›s›ndan daha azd›r.
Bileflik olufltururken, metaller en d›fl enerji katman›ndaki elektronlar›n› vererek dublet veya oktet kural›na uyarlar.
Ametaller hem metallerle hem de ametallerle bileflik olufltururlar.
Ametallerin elektron alma e¤ilimleri metallerin elektron alma e¤iliminden fazlad›r.
Is› ve elektri¤i iletmezler (grafit hariç)
Gaz olanlar› saydam, kat› olanlar› mat görünümlüdür.
K›r›lgand›rlar, tel ve levha haline gelmezler Moleküllü yap›ya sahiptirler (H2, O2, P4 vb)
Bir ametal, bir metalle bileflik olufltururken metal elektron verip + yüklü hale gelirken ametal, metalin verdi¤i elektronu alarak – yüklü hale gelir.
Ametaller bileflik olufltururken de¤erlik elektron
say›lar›n› 8 e tamamlay›p oktet kural›na uymaya çal›fl›rlar.
Ametallerin elektron alma e¤ilimleri birbirine yak›nd›r. Bu nedenle bir ametal baflka bir ametalle bileflik olufltururken elektronlar›n›
ortaklafla kullan›rlar.
Yarı Metaller
Periyodik tablonun 3A, 4A, 5A ve 6A grubundaki bazı elementler görünüş ve bazı özellikleri açısından metallere benzese de kimyasal olarak ametal gibi davranırlar.
Bu elementler genellikle kristal yapıda bulunurlar.
Metallere göre elektrik iletkenlikleri daha azdır.
Yarı metallere bor, silisyum, germanyum ve antimon örnek olarak verilebilir.
Soygazlar
Periyodik sistemin 8A grubundaki elementleri oluştururlar.
Periyodik sistemin en kararlı grubunu oluştururlar. Bu nedenle bileşik oluşturmaya yatkın değillerdir.
Periyodik sistemin 1. periyodundaki Helyum (He) nin son katmanında 2, diğerlerinin son katmanında 8 elektron bu-lunur.
Rehber Soru
X, Y ve Z atomlarının enerji katmanlarında bulunan elektronlar şöyledir.
X Y Z
Buna göre,
I. X metal, Y ametal, Z ise soygazdır.
II. Elektron verme eğilimi en fazla olan X, alma eğilimi en fazla olan Y dir.
III. Yapısı en kararlı olan Z dir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Çözüm
SORU 39
Metallerle ametaller karşılaştırıldığında, I. Metallerin elektron verme eğilimleri daha azdır.
II. Ametallerin elektron alma eğilimleri daha fazladır.
III. Metallerin değerlik katmanında daha fazla elektron bulunur.
genellemelerinden hangileri doğru olur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
ÇÖZÜM
SORU 40
Bir element atomunun katman elektron dizilişi 2 ) 8 ) 7 ) şeklindedir.
Bu element ve yer aldığı grupla ilgili, I. Ametallerin bulunduğu bir gruptur.
II. Moleküllü yapıda bulunurlar.
III. Değerlik elektron sayısı 7 dir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
ÇÖZÜM
SORU 41
X elementinin atom numarası 8, Y nin 11, Z nin ise 16 dır.
Buna göre;
I. X ile Z nin değerlik elektron sayıları eşittir.
II. X in elektron alma eğilimi Y ninkinden fazladır.
III. X ile Z nin elektron alma eğilimleri aynıdır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
ÇÖZÜM
SORU 42
Bazı element atomlarının katman elektron dağılımı şöyledir:
9F : 2 ) 7 )
11Na : 2 ) 8 ) 1 )
17Cl : 2 ) 8 ) 7 ) Buna göre,
I. F ile Cl periyodik sistemin aynı grubunda bulunur.
II. Na ile Cl periyodik sistemin aynı periyodunda bulunur.
III. F ile Cl ametal, Na metaldir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
ÇÖZÜM
SORU 43
X elementi periyodik sistemin 3. periyodunun 7. elementi, Y elementi ise periyodik sistemin 4. periyodunun 2. elemen-tidir.
Buna göre,
I. X elementi bir halojendir.
II. Y elementi bir alkali metaldir.
III. X ile Y elementleri birbirleriyle elektron ortaklaşmasıyla bileşik oluştururlar.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
ÇÖZÜM
SORU 44
Aşağıdaki elementlerden hangisi alkali metaldir?
A)4Be B)8O C)10Ne D)12Mg E)19K
ÇÖZÜM
SORU 45
IUPAC’a göre 18. grupta bulunan bir element için, I. Moleküllü yapıda bulunur.
II. Bileşik oluşturmaya yatkın değildir.
III. Yüzeyi metalik parlaklık gösterir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III
ÇÖZÜM
etkinlik – 11
Aşağıda metal, ametal ve soygazlara ilişkin bazı özellikler verilmiştir. Bu özellikleri ilgili sınıfla eşleştiriniz.
Elektron alma e¤ilimleri fazlad›r
De¤erlik katman-lar› yeterli say›da
elektronla doludur
Kendi aralar›nda bileflik oluflturur-ken elektronlar›
ortaklaflarak kul-lan›rlar
ÖRNEK
Na Ca
Mg K
ÖRNEK
He Ne
Ar Kr
Kendi aralar›nda bileflik
olufltur-mazlar
Elektron verme e¤ilimleri fazlad›r
ÖRNEK
CI O
H N
En d›fl enerji kat-manlar›nda az
sa-y›da elektron bulu-nur
Bilefliklerinde daima + de¤erlikli
olurlar
Periyodik cetvelin en kararl›
element-leridir 5A, 6A, 7A
gruplar›nda bulunurlar.
Metal
Ametal
Soygaz
etkinlik – 12
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere verilen kutudaki uygun terimleri getiriniz.
atom numaralar›na de¤erlik elektronlar› ametaller 7A
soygazlar metallerin ametal 3.
ametallerin grup numaras›na moleküllü 2
a) Bir elementin son enerji katmanındaki elektronlara ……… ……… denir.
b) Periyodik cetvel, elementlerin artan ……… göre düzenlenmiştir.
c) ……… periyodik cetvelin 5A, 6A ve 7A grubunda bulunurlar.
d) Periyodik cetvelin 8A grubundaki elementlere ……… denir.
e) ……… elektron verme eğilimi ……… elektron verme eğiliminden fazladır.
f) Bir elementin değerlik katmanındaki elektron sayısı o elementin periyodik cetveldeki ……… eşittir.
g) Atom numarası 17 olan element bir ……… dir.
h) Ametaller ……… yapıya sahiptir.
i) Atom numarası 9 olan element periyodik sistemin ……… grubunda bulunur.
j) Atom numarası 15 olan element periyodik sistemin ……… periyodunda bulunur.
k) Periyodik sistemin 2A grubunda bulunan elmentlerin değerlik elektron sayısı ... dir.
etkinlik – 13
Periyodik cetvelin bir kesitinde verilen elementlerle ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.
T M
X N
U
Y Z
V W R
a) Hangi elementler bileşik oluşturmaya yatkın değildir?
b) Hangi elementler bileşik oluştururken elektron vermeye yatkındır?
c) Hangi elementler bileşik oluştururken elektron almaya yatkındır?
d) Hangi elementler metaldir?
e) Hangi elementler ametaldir?
f) Hangi elementler soygazdır?
g) X ve T nin katman elektron diziliminde son enerji katmanında kaç elektron bulunur?
h) V ve W nin katman elektron diziliminde son enerji katmanında kaç elektron bulunur?
Periyodik Özellikler
Atom çekirdeğindeki protonlar ile son enerji katmanındaki elektronlar arasındaki etkileşimler sonucunda atomların fi-ziksel ve kimyasal özellikleri değişir.
Elektronların atom çekirdeği tarafından güçlü yada zayıf çekilmesi sonucunda metallik-ametallik, atom yarıçapı, iyon-laşma enerjiisi, elektron ilgisi ve elektronegatiflik gibi özelliklerde periyot boyunca ya da bir grup boyunca düzenli de-ğişimler meydana gelir.
Atom Yarıçapı
Atom çekirdeği ile çekirdeğe en uzak mesafedeki elektron arasındaki uzaklığa atom yarı çapı denir.
Periyodik Sistemin Aynı Periyodunda Atom Yarıçapı
Periyodik sistemde, bir periyotta soldan sağa doğru gidildikçe atom yarıçapı azalır.
Bir periyotta soldan sağa doğru gi dil dik çe atom la rın çe kir dek yü kü ve elek tron sa yı sı ar tar. Çe kir dek yü kü art tık ça çe-kir de ğin en dış ener ji dü ze yin de ki elek tron la ra uy gu la dı ğı çe kim kuv ve ti ar tar. Bu ne den le ay nı pe ri yot ta sol dan sa ğa doğ ru atom ya rı ça pı aza lır.
Periyodik Sistemin Aynı Grubunda Atom Yarıçapı
Periyodik sistemde, bir grupta yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe atom yarıçapı artar.
Bir grup ta yu ka rı dan aşa ğı ya doğ ru inil dik çe çe kir dek yü kü ve elek tron sa yı sı ar tar. An cak grup ta aşa ğı doğ ru inil
Periyodik cetveldeki bazı elementlerin atom yarıçaplarının pm olarak değerleri (1pm = 10–10 cm)
Rehber Soru
3Li, 11Na ve 19K elementlerinin atom yarıçaplarının büyüklüğü arasındaki ilişki nasıldır?
Çözüm
SO RU 46
7N, 8O ve 9F elementlerinin atom yarıçaplarının büyüklüğü arasındaki ilişki aşağıdakilerin hangisinde doğru gösterilmiştir?
A) F > O > N B) N > O > F C) N = O = F D) O > F > N E) N > F > O ÇÖZÜM
SO RU 47
11Na, 16S, 17Cl ve 19K elementlerinin atom yarıçaplarının büyüklüğü arasındaki ilişki aşağıdakilerin hangisin-de doğru gösterilmiştir?
A) Na > S > Cl > K B) K > Cl > S > Na C) K > Na > S > Cl D) Na > K > S > Cl E) K > S > Cl > Na ÇÖZÜM
SO RU 48
5B, 6C ve 13Al element atomlarının atom yarıçaplarının büyüklüğü arasındaki ilişki aşağıdakilerin hangisinde doğru gösterilmiştir?
A) B > C > Al B) C > B > AI C) Al > C > B D) Al > B > C E) C > Al > B ÇÖZÜM
İyonlaşma Enerjisi
Gaz halindeki bir atomun temel halinden bir elektronu koparmak için gereken minimum enerjiye iyonlaşma enerjisi denir.
Periyodik Sistemin Aynı Grubunda İyonlaşma Enerjisi
Periyodik sistemde aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru atom numarası ve atom yarıçapı büyümektedir. Değerlik elektronları çekirdekten uzaklaştığı için, atomdan elektron koparmak kolaylaşır.
Bu nedenle periyodik sistemde, bir grupta yukarıdan aşağıya inildikçe iyonlaşma enerjisi azalır.
Periyodik Sistemin Aynı Periyodunda İyonlaşma Enerjisi
Periyodik sistemde aynı periyotta soldan sağa doğru atom yarıçapı küçülür ve değerlik elektronları çekirdek tarafından daha kuvvetli çekilir. Bunun sonucu olarak da iyonlaşma enerjisi artar.
Bu nedenle periyodik sistemde, bir periyotta soldan sağa doğru gidildikçe iyonlaşma enerjisi artar.
Periyodik sistemde bazı grupların elekron dağılımından kaynaklanan özel bir durumdan dolayı aynı periyotta 2A grubunun iyonlaşma enerjisi 3A grubundaki, 5A grubunun iyonlaşma enerjisi de 6A grubundaki elementin iyonlaş-ma enerjisinden büyüktür. Ancak bu kısım 11. sınıf kimya konusu içinde yer aliyonlaş-maktadır.
Rehber Soru
Aşağıda atom numarası verilen elementlerin 1. iyonlaşma enerjisini karşılaştırınız.
a) 3Li, 11Na, 19K b) 11Na, 12Mg, 15P
Çözüm
SO RU 49
13X, 15Y ve 17Z elementlerinin 1. iyonlaşma enerjileri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru veril-miştir?
A) İEX < İEY < İEZ B) İEZ < İEY < İEX C) İEY < İEX < İEZ D) İEX < İEZ < İEY E) İEZ < İEX < İEY
ÇÖZÜM
SO RU 50
4X, 12Y, 20Z elementlerinin 1. iyonlaşma enerjileri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A) İEX < İEY < İEZ B) İEZ < İEY < İEX C) İEX < İEZ < İEY D) İEZ < İEX < İEY E) İEX = İEY = İEZ
ÇÖZÜM
SO RU 51
11X, 16Y ve 17Z elementlerinin 1. iyonlaşma enerjileri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru veril-miştir?
A) İEX < İEY < İEZ B) İEZ < İEY < İEX C) İEX < İEZ < İEY D) İEY < İEX < İEZ E) İEY < İEZ < İEX
ÇÖZÜM
SO RU 52
11Na, 14Si ve 19K elementlerinin iyonlaşma enerjileri arasındaki ilişki aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiş-tir?
A) iENa > iEsi > iEK B) iEK > iESi > iENa C) iENa > iEK > iESi D) iESi > iENa > iEK E) iESi > iEK > iENa
ÇÖZÜM
Elektron İlgisi
Gaz halindeki element atomunun elektron alarak anyona dönüştüğünde meydana gelen enerji değişimine elektron ilgisi denir.
Periyodik Sistemin Aynı Grubunda Elektron İlgisi
Periyodik sistemin bir grubunda yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe elektron ilgisi (açığa çıkan enerji) azalır.
Periyodik sistemin aynı grubunda yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe atom yarıçapı artar. Atom yarıçapı arttıkça
Periyodik sistemin aynı grubunda yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe atom yarıçapı artar. Atom yarıçapı arttıkça