İyonik Bağlar

Elektronegatifliği düşük olan metal ile elektronegatifliği yüksek olan ametal arasında, elektron alışverişi sonucu oluşan (+) ve (–) yüklü iyonların birbirini çekmesi ile gerçekleşen elektrostatik çekim kuvvetine iyonik bağ denir.

Metal ile ametal arasındaki elektronegatiflik farkı arttıkça bağın iyonik karakteri artar.

İyonik bağ, metal ile ametal atomları arasında gerçekleşir.

Bileşik oluşurken alınan ve verilen elektron sayısı eşittir. Metalin verdiği elektron sayısı kadar kazandığı (+) yük ile ametalin aldığı elektron sayısı kadar kazandığı (–) yük çaprazlanarak bileşik formülü bulunur.

X ^{m +} Y ^{n –} X_nY_m

Çaprazlama sonucu oluşan bileşik formülünde sayılar arasındaki en basit tam sayı oranı alınır.

Periyodik cetveldeki A grupları ve bu gruplarda bulunan elementlerin genellikle aldıkları yükseltgenme basamağı / yük-seltgenme basamağı aralığı şu şekildedir:

Grup No 1A 2A 3A 4A 5A 6A 7A 8A

Yükseltgenme basamağı +1 +2 +3 –4; +4 +5; –3 +6; –2 +7; –1 0

Rehber Soru

Atom numarası 20 olan X elementi ile atom numarası 17 olan Y elementi arasında oluşan bileşiğin formülü ve bağ türü nedir?

Çözüm

SORU 2

Atom numarası 11 olan Na elementiyle atom numarası 9 olan F elementi arasındaki bileşiğin formülü ve ara-daki bağ türü nedir?

ÇÖZÜM

SORU 3

Atom numarası 12 olan Mg elementi ile atom numarası 7 olan N elementi arasındaki bileşiğin formülü ve ara-daki bağ türü nedir?

ÇÖZÜM

SORU 4

X elementinin atom numarası 20, Y elementinin ise 9 dur.

Buna göre,

I. X in elektron verme eğilimi daha büyüktür.

II. Y nin elektronegatifliği daha fazladır.

III. X ile Y arasında iyonik bağ oluşur.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III

ÇÖZÜM

SORU 5

Atom numarası 8 olan element aşağıda atom numarası verilen elementlerden hangisi ile iyonik bağlı bileşik oluşturmaz?

A) 3 B) 7 C) 12 D) 13 E) 19

ÇÖZÜM

Lewis Yapısı

Atomların değerlik katmanındaki elektronlarının element sembolü üzerinde noktalarla gösterilmesine Lewis yapısı denir.

Lewis sembolündeki harf(ler), çekirdeği ve iç katman elektronlarının tamamını, kullanılan noktalar da değerlik elektronlarını göstermektedir.

Element Elektron da¤›l›m› Grup numaras› De¤erlik elektron

say›s› Lewis yap›s›

Periyodik Cetveldeki Bazı Elementlerin Elektron Dağılımı, Grup Numarası, Değerlik Elektron Sayısı ve Lewis Yapısı

Rehber Soru

Aşağıda bazı iyonların Lewis yapıları verilmiştir.

I.

F

–

III.

O

2–

II.

Na

+

Bu yapılardan hangileri yanlıştır?

(Atom numaraları: O = 8, F = 9 , Na = 11)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III

Çözüm

SORU 6

Atom numarası 15 olan fosfor (P) elementinin Lewis sembolü aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

P

A) B) P C) P D) P E) P

ÇÖZÜM

SORU 7

Atom numarası 20 olan kalsiyum (Ca) elementinin Lewis sembolü aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) Ca B) Ca C) Ca D) Ca E) Ca

ÇÖZÜM

SORU 8

Atom numarası 7 olan azot (N) atomuna ait -3 yüklü iyonun Lewis sembolü aşağıdakilerden hangisidir?

A) N^3– B) N ^3– C) N ^3– D) N ^3– E) N ^3–

ÇÖZÜM

SORU 9

Atom numarası 12 olan magnezyum (Mg) atomuna ait +2 yüklü iyonun Lewis sembolü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mg²⁺ B) Mg ²⁺ C) Mg ²⁺ D) Mg ²⁺ E) Mg ²⁺

ÇÖZÜM

SORU 10

Atom numarası 3 olan lityum (Li) elementi atom numarası 9 olan flor (F) elementi ile bileşik yaptığında oluşan Li iyonunun Lewis sembolü aşağıdakilerin hangisinde doğru gösterilmiştir?

A) Li⁺ B) Li ⁺ C) Li D) Li ⁺ E) Li ⁺

ÇÖZÜM

SORU 11

Atom numarası 16 olan kükürt (S) elementi, atom numarası 20 olan kalsiyum (Ca) elementi ile bileşik yaptığın-da oluşan S iyonunun Lewis sembolü aşağıyaptığın-dakilerin hangisinde doğru gösterilmiştir?

A) S ⁴⁺ B) S ²⁺ C) S ^2– D) S ^2– E)S^2–

ÇÖZÜM

etkinlik – 2

Aşağıda atom numaraları verilen atom ve iyonların katman elektron dizilimini ve Lewis yapılarını gösteriniz.

Atom veya iyon Katman elektron dizilimi Lewis yap›s›

1H

5B

6C

7N

9F

11Na

12Mg

13AI

16S

17CI

8O^2–

12Mg²⁺

16S^2–

17CI^–

20Ca²⁺

İyonik Bileşiklerin Örgü Yapısı

İyonik bileşikler metal katyonu ile ametal anyonunun birbirini çekmesiyle oluşur. Her iyon, belirli sayıda komşu ve zıt yönlü iyonun çekimi etkisindedir. Bu şekilde çok sayıda iyonun birbirini çekmesiyle düzgün bir kristal örgü yapısı oluşur.

İyonik yapılı bileşikler çeşitli tiplerde kristal örgü yapısı oluştururlar. Örneğin NaCI yüzey merkezli küp şeklinde bir kristal örgüye sahipken CsCI cisim merkezli kübik bir yapı oluşturur.

Cl^–

C s⁺

CsCl’nin cisim merkezli kübik kristal örgüsü

CI^– Na⁺

NaCl (yemek tuzu) nin yüzey merkezli kübik kristal örgüsü

İyonik Bileşikler Neden Hep Katıdır?

İyonik bileşiklerde, kristal yapıyı oluşturan iyonlar arasındaki elektriksel çekim çok güçlü olduğundan dolayı iyonik yapılı bileşikler oda şartlarında hep katı olup erime ve kaynama sıcaklıkları oldukça yüksektir.

İyonik Bileşikler Neden Moleküllü Değildir?

İyonik bileşikler moleküllü yapıda değildir. Molekül yapılı bileşiklerde birbirinden bağımsız moleküller bulunur. Ancak iyonik bileşiklerde çok sayıda zıt yüklü iyonun birbirini çekmesinden oluşan kristal örgüler vardır.

Örneğin NaCI de her Na⁺ iyonu 6 CI^– iyonu tarafından, her CI^– iyonu da 6 Na⁺ iyonu tarafından sarılarak çekilmekte ve bu şekilde iyonik kristal oluşmaktadır.

Bileşiğin formülü ise kristaldeki farklı atom sayılarının oranını yansıtan en basit formülüdür. Yemek tuzunun formülü NaCI olduğuna göre bu bileşikte Na⁺ ve CI^– iyonları sayısı eşittir.

İyonik Bileşiklerin Elektrik İletkenliği

İyonik bileşikler katı halde elektirik akımını iletmez. Çünkü iyonik kristali oluşturan iyonlar sabit ve hareketsizdir. Ancak iyonik bileşiklerin sıvı hali ve sulu çözeltileri elektirik akımını iletir.

etkinlik – 3

İyonik katılarla ilgili aşağıdaki açıklamalar doğru ise D yanlış ise Y ile belirtiniz.

a) İyonik bileşikler oda koşullarında katı halde bulunurlar.

b) İyonik bileşikler birbirinden bağımsız moleküllerden oluşur.

c) İyonik bileşikler, bileşiği oluşturan iyonların türüne göre farklı kristal örgü yapısı gösterirler.

d) İyonik bileşiklerin formülü, kristaldeki farklı türdeki atom sayılarının oranını yansıtan en basit formüldür.

e) İyonik kristallerde, iyonlar arası çekimler zayıf olduğu için iyonik bileşikler kolaylıkla buharlaşır.

f) İyonik bileşikler sadece iki tür elementten oluşur.