Parmak İzi ve Fotoğraf Alma

Parmak izi, parmağın en uç boğumundan tırnak dibine kadar olan bölgedeki şekillerin dokunduğumuz yüzeylerde kalan şekillerine denir¹⁶⁹. Parmak izi, hiçbir parmak izinin bir diğerine benzememesi ve değişmez ve değiştirilemez oluşu nedeniyle kimlik tespiti açısından büyük önem taşımaktadır. Usulüne uygun olarak alınmış parmak izi, sanıkların parmak izleri ile karşılaştırılması neticesinde şüpheyi ortadan kaldıracak şekilde

167 Yönetmelik md. 8’e göre: “Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde; Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarı ve yardımcısı, Emniyet Genel Müdürü veya İstihbarat Daire Başkanı ve Jandarma Genel Komutanı veya İstihbarat Başkanı tarafından telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin tespiti, dinlenmesi, sinyal bilgilerinin değerlendirilmesi ve kayda alınması için verilen yazılı emir yirmi dört saat içinde 26. maddenin birinci fıkrasında belirtilen yetkili ve görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını en geç yirmi dört saat içinde verir.”

168 SEVÜK, “Kolluk Tarafından Suçun Önlenmesine Yönelik Yapılan İletişimin Denetlenmesine İlişkin Değerlendirmeler”, s. 48.

169 GÜLER Yusuf, Önleyici Kolluk Gücü Olarak Polis ve Polis İmajı, Örnek Bir Çalışma Mardin Polis Teşkilatı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun 2001, s. 13.

suçlunun tespit edilmesini sağlamakta ve çok karmaşık görünen cinayetleri aydınlatmaktadır. Bu doğrultuda önceden belirli suç işleyenlerin parmak izlerinin alınarak arşivlenmesi, suçluların yeniden suç işlemesi ihtimalini zayıflatmaktadır. Ayrıca parmak izi, kamu düzeninin bozulmasına engel olacak idari faaliyetlerin yapılmasında bir bilgi kaynağı olarak önemli yer tutmaktadır¹⁷⁰.

Parmak izi ve fotoğraf alma yetkisi, kişi hürriyetlerine aykırı bir durumdur ve Anayasanın 19 ve 20. maddelerine aykırılık oluşturmaktadır. Ancak yine Anayasanın 13.

maddesinde yer alan temel hak ve özgürlükleri sınırlandırma sebeplerinden birisi olan kamu düzeninin ve genel asayişin korunması, parmak izi ve fotoğraf alma yetkisinin anayasal dayanağını oluşturmaktadır. Neticede suç işleme hazırlığında bulunan kişilerin ya da işlenmiş bir suçun faillerinin serbestçe faaliyet olanağına sahip olacağı bir durumun varlığını kabul etmek imkânsızdır.

Parmak izi ve fotoğraf alınması hakkındaki yasal düzenleme, 2559 sayılı PVSK’nın değiştirilen 5. maddesidir. Diğer bir yasal düzenleme ise, Jandarma Teşkilatı, Görev ve Yetkileri Yönetmeliğidir. Yönetmeliğin 37. maddesine göre bu yetki kapsamında jandarma;

a) Cumhuriyet Savcılıklarınca haklarında ağır hapis cezasını gerektiren ya da kamunun güveni ve mal aleyhine işlenmiş suçlarla her türlü kaçakçılıktan ötürü;

hakkında sanık sıfatıyla ceza kovuşturmasına başlanan ya da mahkûm olanlar ile serseri ve şüphelilerin

b) Yabancı memleketlerden Türkiye’ye kaçanların ya da sınırdışı edilenlerin, c) Kimliğini kanıtlayamayanların

d) Fuhuş ya da fuhuş yüzünden bulaşan hastalıklarla mücadele mevzuatı hükümlerine göre; kendilerine (Genelev sahibi), (Birleşme yeri sahibi) ve (Genel kadın) adı verilenlerin ve itiyat nedeniyle ya da menfaat kastıyla kendilerini başkalarının zevkine terk edenlerin; fuhuş konusunda aracılığı itiyat edenlerin, beyaz kadın ticaretiyle uğraşanların ve genel kadın patronlarının,

e) Cumhuriyet Savcılıkları, askeri savcılıklar, adli ve askeri mahkemelerce bir konunun incelenmesi ve soruşturulması için, parmak izlerinin ve fotoğraflarının

170 AKÇE, age, s. 182.

alınmasında zorunluluk olanların parmak izlerini ve fotoğraflarını almaya ve aldırtmaya yetkilidir.

Ceza Muhakemesi Kanununun 81. maddesine göre yapılan bir soruşturma ile ilgili olarak kimliğinin teşhisi için gerekli olması halinde şüphelinin Cumhuriyet Savcısının emriyle fotoğrafı, beden ölçüleri, parmak ve avuç içi izi, bedeninde bulunan ve teşhisini kolaylaştıracak diğer özellikleri ile sesi ve görüntülerinin kayda alınabileceği belirtilmektedir.

Parmak izi alınacak kişiler sırasıyla, PVSK’nın değiştirilen 5. maddesi uyarınca, a) Gönüllü, b) Her çeşit silah ruhsatı, sürücü belgesi, pasaport veya pasaport yerine geçen belge almak için başvuruda bulunan, c) Başta polis olmak üzere, genel veya özel kolluk görevlisi ya da özel güvenlik görevlisi olarak istihdam edilen, ç) Türk vatandaşlığına başvuruda bulunan, d) Sığınma talebinde bulunan veya gerekli görülmesi halinde, ülkeye giriş yapan sair yabancı, e) Gözaltına alınan kişilerdir.

Sistemde toplanan tüm veriler, terör saldırıları ve doğal afetler sonucu toplu ölümler başta olmak üzere insani amaçlarla kimlik tespiti, suçun önlenmesi veya yürütülmekte olan bir davada soruşturma ve kovuşturma kapsamında maddi gerçeğin ortaya çıkarılması amacıyla hâkim, Cumhuriyet Savcısı ve kolluk tarafından kullanılabilecektir. Parmak izi sorgulaması sonrasında kişinin yalnızca kimlik bilgilerine ulaşılabilir bu nedenle kamuoyunda “fişleme” olarak bilinen uygulamalar tamamen ortadan kalkmıştır¹⁷¹. Ülkemizde parmak izi ve fotoğrafların alınması ve incelenmesi için Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde “Kriminal Polis Laboratuarı” kurulmuştur.

PVSK’nın 5. maddesinde yer alan ve Ceza Muhakemesi Kanununun 81.

maddesindeki düzenleme sonrasında önemli tereddütler yaşanan “polisin parmak izi ve fotoğraf alma yetkisi” tamamen farklı bir yaklaşımla yeniden düzenlenmiştir. Bu düzenleme ile eski düzenlemenin aksine, suç sebebiyle veya suça karışmış ya da toplum tarafından tasvip edilmeyen işlerle uğraşanların değil, başta gönüllü olmak üzere, genel ve özel güvenlik görevlileri, sürücü belgesi, her çeşit silah ruhsatı ve pasaport almak için müracaat edenlerden başlayarak, gözaltına alınan kişilerin parmak izi ve fotoğraflarının alınmasını sağlayacak şekilde bir anlayış farklılığına gidilmiştir¹⁷².

171 ZEYBEK, agm, s. 36.

172 ZEYBEK Cengiz, “Polis Vazife ve Selahiyet Kanunundaki Değişiklikler ve Önleyici Polislik Yaklaşımı”, Türk İdare Dergisi, Y. 79, S. 455, Haziran 2007, s. 34.

Alınan parmak izleri ve fotoğraflar bu amaca özgü oluşturulmuş sistemde saklanır ve belirli amaçlar için kullanılır. Gönüllü olan kişilerden aydınlatılmış rızaları üzerine alınacak parmak izleri de aynı sistemde saklanır. Sistemde kayıtlı olan parmak izi ve fotoğraflar, kişinin ölümünden itibaren on yıl ve her halde kayıt tarihinden itibaren seksen yıl geçtikten sonra sistemden silinir. Ceza Muhakemesi Kanununa göre Cumhuriyet Savcısı tarafından gözaltına alınmasına karar verilen kişilerin verilerinin alınması da öngörülmüştür.