Palazzo Schifanoia “Hall of the Month”/ Aylar salonu”

Palazzo Schifanoia, dönemin önde hanedan sahibi Este ailesi için inşa edilmiş olan bir saraydır. Markiz Alberto d’Este (Büyükbaba) tarafından 1391 yılında konuk evi ve eğlence mekanı olarak inşa ettirilen sarayın, birinci katta bulunan ana salonunun duvarlarınadaki Aylar Salonu freskleri (R.43) Ferrara ekolünün muhteşem örnekleri olarak 1467-70 yılları arasında Borso Este emri ile gerçekleştirilmiştir.142

142

önde gelen sanat patronlarından Este ailesinin himayesinde gelişmiş olan Ferrara ekolü, Floransa, Venedik gibi ekollere göre daha az ön plana çıkmış olmasına rağmen, yeni atılımlar yapmış ve onlarla boy ölçüşecek düzeyde gelişim göstermiş bir ekoldür. Floransa gibi Po nehri kıyısında olan ve geçmişi Bizans’a dayanan Ferrara kenti 143 14. ve 15. yüzyıllarda, yönetiminde olan Este ailesinin Ferrara’ya Avrupa’nın bir çok kentinden, özellikle Flandra ve Fransa’dan sanatçılar davet etmesiyle kültür-sanat merkezi haline gelmiştir.144

15. yüzyılda Ferrara ekolünün karakterini belirleyen ve diğer etkilerden bağımsızlaştıran, Rönesans resminin büyük okulları arasında yer alması için gereken yolu açan büyük usta Cosimo Tura’dır.145 Ancak dönemin sanat yazarı Vasari, Cosimo Tura’nın ustası ve Ferrara okulunun gerçek kurucusu olarak Galasso adlı bir usta’dan söz eder. Galasso kendini resme adamış, gayreti ve mükemmel ustalığı ile saygınlık kazanmış bir ressamdır. Venedik’e giderek yeni resim teknikleri ve yağlıboya kullanımını Ferrrara’ya getirmiştir. ( Yağlıboya Flaman sanatında gelişmişti ancak italya’da ilk olarak 15. yy.da Venedik’te Messina tarafından kullanılmışır.) 1440’larda Ferrara sarayında çalışmış olan Galasso saf ilkel bir tarzın, Ferrara’nın kaba saba çoşkusu ile harmanlanmış bir üslup ortaya koyar. Ferrara okuluna ait , Este Borso için yapılmış bazı allegorik resimler, Cosimo Tura imzası taşımasına rağmen Galasso’ya atfedilmişitr.146

Cosimo Tura (1430-1495) Ferrara’da Dük Borso’nun himayesinde çalışmış ve dük için kostüm, halı, bayrak, ziynet eşyası gibi çok sayıda dekoratif iş yapmıştır. Pisanello, Fabriano gibi dekorasyon ustalarından etkilenmiş olmakla beraber, Cosimo Tura Padua’ya yaptığı seyahat sırasında Donatello’nun antik sanat etkisi ile

143

http://tr.wikipedia.org/wiki/Ferrara

http://teachingcompany.12.forumer.com/a/19-ferrara-and-the-este-family_post534.html

Flaman ressamlardan etkilenerek,148 çevresinde yetişen ressamlarla birlikte geniş hayal gücü ve katı form anlayışında bir üslup ortaya koymuşlardır. Bu nedenle Cosimo Tura Ferrara ekolünün Mantegna’sı olarak adlandırılır ki149 Mantegna’ya benzerliği seyahatleri sırasında Mantegna ile karşılaşmış olabileceği fikrini doğurmaktadır. Schifanoia fresklerinde Cosimo Tura’ ile birlikte çalışan Francesca del Cossa (1435-1476) Ferrara’nın ikinci önemli ressamıdır. Çizgi ve sağlam form kullanımında Tura ile aynı düzeydedir. Bir taş ustasının oğlu olması ve babasının işlerinde yardımcı olması katı form anlayışında etkili olmuştur.150 Tura’ya göre daha hareketli ve güçlü bir forma sahiptir.

Cosimo Tura’nın ve Francesca del Cossa’nın birlikte gerçekleştirdikleri ve aylar konusunu ele alan Palazzo Schifanoia freskleri Ferrara ekolünün özgün tarzını temsil eden ilginç örneklerden biridir. Saray tek kat üzerinde iki büyük salon ve ön tarafta bir bahçesi ile ailenin eğlenmek istediği zaman gidecekleri bir yer olarak düşünülmüş bir yapıdır. Aylar salonu (Hall of the Months) genel davetler içindir, diğer salon Hall of the Stuccoes özel ve resmi görüşmeler için ayrılmıştır.151

Palazzo Schifanoia fresklerinde “Hall of the Month”/ Aylar salonu” adlı bölümde yer alan, 12 ayı konu alan takvim resimleri, pagan kültüre ait yıl döngüsünü gösteren astroloji sembolleri ve mitolojik figürlerin betimlemeleri ile ayların görevleri ve asillerin yaşamlarına ait görüntülerin iç içe olduğu kompozisyonlardan oluşmaktadır. Ay döngüsü salonun duvarlarında saat yönünde ilerlemektedir. Rönesans takvimlerinde yılın ilk ayı Mart ile başlar. Francesca del Cossa’ya ait olan Mart ve devamında gelen nisan, mayıs görüntüleri en iyi

ra 147 A.g.k.,17 148

Hhttp://www.nationalgallery.org.uk/artists/cosimo-Htu

Bkz.(142), Gardner,16

binmiş üç bölüm olarak tasarlanmış fresklerde Borso Este’nin hayırsever ve adil bir yönetici olarak idolleştirildiği günlük yaşamından sahnelerle antik çağa ait ilahi figürler yer alır. O zamanın İtalyan köy ve şehir, kamp ve saray yaşantısını, asmaları budayan, saman biçen, çapa yapan. tohum serpen, hasat toplayan köylüleri, dükalık konularını ve sarayın şatafatlı yaşantısını göstermektedir, Bir yandan Borso’nun kızkardeşi Bianc Maria Este’nin düğünü, diğer yanda din adamlarının askerlere telkinlerinin yer aldığı sahnelerle, bunların yanı sıra orta bölümde Zodyak’ın takımyıldızlarının kişileştirmeleri ve üst bölümde uygun hayvanlar tarafından çekilen fantastik arabalarında Olympia’lı tanrıların başkanlık ettiği alegorik bir geçit töreni gibi yılın döngüsünü temsil edilmektedir. Tüm sahneler, sarayın hümanistlerinden astrolog, şair ve tarihçi olan aynı zamanda Borso’nun halefinin kütüphanecisi ve arşivcisi Pellegrino Prisciani’ye aittir.153

Resim 43- Schifanoia Sarayı “ Aylar Salonu” , Tempera,1467-70, Ferrara,İtalya

Schifanoia fresklerinde Rönesans’ın oluşumundaki doğaya yönelim ve Antik sanatın canlanması temaları güçlü bir biçimde ortaya çıkmış ve pagan kültüre ait semboller ağırlık kazanmıştır. Ayrıca figürlerin içinde bulunduğu doğası ve çevresi ile birlikte kurgulanması bakımından Rönesans düşüncesine ayak uydururken, üslup olarak Ferrara’ya gelen Flaman ustalarının detaycı, ince, titiz işçiliği ve kendine has realizminin etkisini taşımaktadır. Bu açıdan Fransa’da yüzyılın başında Flaman ressamların etkisi ile gelişen Uluslararası Gotik üslubu gibi

152

John T. Paoletti-Gary M. Radke “Art in Renaissance İtaly” s.342 153

bağlamda Ferrara figürleri birer oyuncak ya da karikatür duygusu uyandıran, garip, korkutucu ve ironik bir biçimselliğe sahiptir. Floransa figürlerindeki natüralizme sahip değildirler fakat Rönesans resimlerinde gördüğümüz antik yapılar, geri plandaki manzaralar ve kompozisyon düzenlemeri gibi benzerlikler mevcuttur. Buna rağmen detaylara bakıldığında Uluslararası Gotik tarza yaklaşan özelliklere sahip olan fresklerin ilginçliği ressamların kökeninde dekorasyon ve süsleme ustası olmaları en önemli etkendir diyebiliriz.

Schifanoia sarayı aylar salonu fersklerinden en iyi durumda olan ayları incelediğimizde son derece zengin bir çeşitlilikle karşılaşmaktayız. Fresklerde göreceğimiz gibi koyu zeminli, boş alan içinde pagan kültürün tanrı ve tanrıça figürleri ve burçları sembolize eden hayvan figürlerinin yer aldığı orta bölüm, diğer iki bölümdeki yoğunluğun tersine boş alanları ve sadeliği ile gözü rahatlatmaktadır. Alt ve üst bölüm fresklerinde oldukça zengin ve yoğun olan kompozisyonlarda kalabalık insan figürleri yanında çeşitli hayvan figürleri de fazlaca kullanılmıştır. Genelikle gruplandırılmış olan figürler giysileri bakımından da dönemin özelliklerini aydınlatacak şekilde çeşitlilik içindedir. Ayrıca doğa görümümleri de oldukça zengindir. Rönesans resimlerinde yaygınlaşan antik yapılara fazlaca yer verilmiş, kemerler, sütunlar ve alınlıklarla detaylandırılan yapılarda içiçe geçmiş planlar da dikkatimizi çekmekte. Kompozisyonlarda farklı bakış açılarının bir araya getirilmesi Rönesans natüralizminden uzaklaşan absürd bir dünya izlenimi yaratmaktadır.

Fresklerde hangi bölümlerin hangi ressama ait olduğunu birbirinden ayırmak zor olmakla birlikte Cosimo Tura’nın asistanlığını yapmış olan Francesca del Cossa, Tura’ya göre daha yumuşak formlara sahip ve daha hoştur, Tura’dan daha az fantastiktir. Tura ise Cossa’ya göre daha primitif görünmekte ve herşey taştan yapılmışcasına katı ve yığın halindedir.

Mart : Triumphant of Minerva

Freskin üst bölümünde Minerva’nın diğer adıyla Athena’nın zaferini görmekteyiz.(R.45) Minerva savaş tanrıçası olarak anılmakla birlikte, aslında, uygarlığın, el sanatlarının, tarımın koruyucusu ve atları ilk ehlileştiren tanrıçadır.¹⁵⁴ Burada da atların çektiği arabasında zafer içinde gösterilmiştir. Minerva’nın bir tarafında toplanmış iş yapan kadınlar grubu ve diğer tarafta erkek grubu yer alır. Orta bölüme baktığımızda bir koç ve kırmızı elbiseli genç kız figürü görmekteyiz,(R.44.) bütün bunlar, ilk baharı ve koç burcunu işaret etmektedir. Koçun sağ tarafında yer alan erkek figürü tembelliği, yani boş zamanı, sol tarafında yer alan kadın figürü ise verimliliği yani aktiviteyi temsil eder.155 Alt bölümde ise Borso’ya ait olayların anlatıldığı oldukça yoğun bir sahne ve üst, geri planda mart ayının görevini gösteren, asma budayan köylüler dikkat çekmektedir.