Oude Compagnie te Amsterdam (Eski Amsterdam Şirketi) ve Seferleri

Cornelis de Houtman’ın geri dönmesinden sonra Amsterdamlılar yeni bir sefer hazırlığına başladılar. Asya ticaretinin getirisinden pay almak isteyen yeni tüccarlar Compagnie van Verre’nin yanı sıra Amsterdam’da Nieuw Compagnie te Amsterdam

239 _{Wim Wennekes, Gouden Handel, s. 116.} 240

Femme Simon Gaastra, De Geschiedenis van de VOC, s. 16; Els M. Jacobs, De Verenigde Oost- Indische Compagnie, s. 26; Joris Moes, Amsterdam en de VOC, Amsterdam, 2002, s. 17.

241

Bkz. Harita: 7, s. 126.

242_{Els M. Jacobs, De Verenigde Oost-Indische Compagnie, s. 26; Femme Simon Gaastra, De}

Geschiedenis van de VOC, s. 16.

243

Bkz. Tablo: 1, s. 129.

244_{Leonard Blusse- Jaap de Moor; Nederlanders Overzee, s. 39; Femme Simon Gaastra, De Geschiedenis}

(Yeni Amsterdam Şirketi) adında yeni bir şirket kurdular. Ancak bu iki Amsterdam şirketi bir süre sonra birleşerek Oude Compagnie te Amsterdam245

adını aldılar246. Oude Compagnie hemen yeni bir sefer hazırlığına başladı. 1 Mayıs 1598 tarihinde 8 gemiden oluşan bir filo yine Texel Limanında Asya’ya gitmek üzere hareket etti247. Bu gemileri Amiral Jacob van Neck ve Wybrant van Warwijck idare ediyordu248. Ancak bu gemilerin hareketinden daha önce Mart 1598’de Zeeland’ın Veere şehrinde kurulan Veerse Compagnie ve Middelburgse Compagnie adlı şirketler Compagnie Van Verre’dan sonra ikinci Hollanda filosu olarak Asya’ya yelken açmışlardı. Ancak Oude Compagnie’ye ait gemiler diğerlerinden önce Hollanda’ya geri döndükleri için Oude Compagnie’nin bu seferi İkinci Asya Seferi olarak kabul edilmektedir249

.

Oude Compagnie’ye ait gemiler Hollanda’dan hareket ettikten sonra Jacob Van Neck idaresindekile Madagaskar’da durakladılar. Ancak Wybrant Van Warwijck idaresindeki gemiler burada durmayıp daha doğuya doğru ilerlediler. Madagaskar’ın daha doğusunda ıssız bir ada buldular. Mauritius250

adını verdikleri bu adadan ihtiyaç duydukları temiz içme suyu, balık, et ve meyve tedarik ettiler. Hollandalılar yeni keşfettikleri bu adanın kendilerine ait olduğunu belirtmek için buradaki ağaçlara Holland, Zeeland ve Amsterdam armalarını kazıdılar251_{. Oysaki o dönemde kimsenin} yaşamadığı bu ada Portekizliler tarafından bilinmekte ve Asya yolunda ihtiyaçların tedariki için kullanılmaktaydı. Portekizliler yaptıkları haritalarda bu adayı “Diego de Reys” olarak adlandırmışlardı252

.

Jacob van Neck 26 Kasım 1598 tarihinde Bantam’a ulaştı. Hemen iyi ilişkiler kurmaya çalışan Van Neck, kısa sürede önemli miktarda biber satın aldı. Ancak Cavalılar durmadan fiyat arttırıyorlardı. Çünkü tercümanlardan biri biberin Avrupa’da inanılmaz fiyatlarla satıldığını ağzından kaçırmıştı. Mauritus Adası’nda uzun süre duraklayan Wybrant Van Warwijck idaresindeki gemiler 1598 yılının son günlerinde Bantam’a ulaştığı sırada Jacob Van Neck idaresindeki gemiler neredeyse depolarını

245_{Oude Oost-İndische Compagnie olarak da geçmektedir. Bkz. Wim Wennekes, Gouden Handel, s. 117.} 246_{Femme Simon Gaastra, De Geschiedenis van de VOC, s. 17; Menno Witteveen, Een Onderneming van}

Landsbelang, De oprichting van Oost-İndische Compagnie in 1602, Amsterdam, 2002, s. 37.

247

Menno Witteveen, Een Onderneming van Landsbelang, s. 37.

248_{Els M. Jacobs, De Verenigde Oost-Indische Compagnie, s. 26; Femme Simon Gaastra, De}

Geschiedenis van de VOC, s. 19.

249_{Wim Wennekes, Gouden Handel, s. 117.}

250 _{Madagaskar’ın yaklaşık 900 km. doğusunda günümüzde Mauritius Cumhuriyeti’nin bulunduğu ülke.} 251 _{Els M. Jacobs, De Verenigde Oost-Indische Compagnie, s. 27; Wim Wennekes, Gouden Handel, s.}

119.

56

baharatla doldurmuşlardı253

. Jacob Van Neck idaresinde Mauritius, Hollandia, Vriesland ve Overijssel adlı gemiler biber dolu olarak 11 Ocak 1599 tarihinde Hollanda’ya dönmek üzere Bantam’dan ayrıldı254_{. Bu tarihten altı ay kadar sonra 17 Temmuz 1599} tarihinde mürettebat arasında ortaya çıkan iskorbüt hastalığından başka hiçbir problemle karşılaşmadan Hollanda’ya geri döndüler255

.

Jacob van Neck’in idaresindeki dört gemi ile Hollanda’ya dönmesi coşkuyla karşılandı. Bu sefer Cernelis De Houtman’ın ilk seferini gölgede bıraktı. Bu sefer hem rekor bir zamanda tamamlanmış hemde gemiler Hollanda’ya depoları, biber, kuru karanfil, tarçın, foeli ve muskat yüklü olarak dönmüşlerdi. Bu seferin girişimcilerine getirisi de büyük oldu. Bu gemilerde toplam 760 000 florin değerinde yük bulunmaktaydı. Bu da % 400 oranında bir kâr anlamına geliyordu256

.

Wybrant Van Warwijck ise idaresindeki diğer dört gemi ile birlikte 9 Ocak 1599 tarihinde Bantam’dan ayrılarak Molukka Adaları’na doğru hareket etti. İlk olarak Ambon Adası’na uğrayan Hollanda gemileri, burada Ambonlular tarafından kuşatıldıysa da aralarında herhangi bir çatışma olmadı. Hollandalılar Ambon idarecilerine yine yün kumaşlar, kadifeler, cam eşyalar ve yaldızlı aynalar hediye ettiler. Ambonlular Hollandalıların ne maksatla geldiklerini öğrendikten sonra onları iyi karşıladılar. Hollandalılara satın aldıkları emtiayı koyacak bir depo verildi. Burada her şey yolunda gittikten sonra Wybrant Van Warwijck idaresinde iki gemi Ternate Adası’na doğru yelken açarken diğer iki gemi ise Jacobs Van Heemskerck idaresinde Banda Adalarına doğru hareket ettiler257

.

Wybrant Van Warwijck 23 Mayıs 1599’da Ternate’ye ulaştı. Ternate, palmiyeleriyle, badem ağaçlarıyla ve kuru karanfilleriyle Hollandalıların dikkatini çekti. Ayrıca burada fiyatlar da çok uygundu. Wybrant Van Warwijck buradan ayrılmadan önce Franck van der Does liderliğinde altı kişiyi burada bırakıp, bir depo yapmaları ve bir sonraki filoya ürün toplamaları için görevlendirdi. Hollanda’ya dönmek üzere buradan ayrılan Wybrant van Warwijck idaresinde ki Hollandalılar rüzgâr ve aksi yöndeki dalgalardan dolayı çok yavaş ilerlediler. 19 Ağustos 1599 tarihinde Ternate’den

253 _{Els M. Jacobs, De Verenigde Oost-Indische Compagnie, s. 27; Wim Wennekes, Gouden Handel, s.}

120.

254 _{Wim Wennekes, Gouden Handel, s. 120.} 255

Els M. Jacobs, De Verenigde Oost-Indische Compagnie, s. 27; Wim Wennekes, Gouden Handel, s. 120.

256 _{Menno Witteveen, Een Onderneming van landsbelang, s. 38.} 257 _{Wim Wennekes, Gouden Handel, s. 120- 121.}

ayrılan Hollandalılar ancak bir sonraki yılın ağustos ayı sonunda Hollanda’ya varabildiler. Jacobs Van Heemskerck idaresinde Banda Adaları’na giden Hollandalılar ise buradan özellikle muskat ve foeli satın aldılar. Jacobs Van Heemskerck’de Banda Adaları’ndan ayrılmadan önce Banda-Neira ve Lontor (Büyük Banda) Adalarında Adriaen Van Veen liderliğindeki 20 kişiyi bıraktı. Bunlar da bir sonraki Hollanda ticaret filosuna hazırlık yapmakla görevlendirilmişlerdi. Buradan Hollanda’ya hareket eden Jacobs Van Heemskerck idaresindeki iki gemi Wybrant van Warwijck’dan daha önce 19 Mayıs 1600 tarihinde Hollanda’ya ulaşabildi258

.

Holland Eyaleti’nin bu Asya seferi de müthiş bir başarı ile sonuçlanmıştı. Bu gemiler 600 000 pond biber, 250 000 pond kuru karanfil, 20 000 pond foeli ve bunun yanı sıra diğerleri kadar büyük miktarlarda olmasa da tarçın, ipek ve porselen yüklü olarak Hollanda’ya geri dönmüştü259_{. Bu gemilerin getirdikleri yük bir buçuk milyon} florin değerindeydi. Bu dönemde yazılmış eserlerde, “Holland, Holland olalı buraya, böylesi zenginliklerle yüklü gemiler gelmedi” denilmektedir260

.

Bundan sonra Oude Compagnie 1599 yılında Steven Van Der Haeghen komutasındaki üç gemiyi Asya’ya gönderdi. Yine aynı yıl bu şirketin Jacob Wilkens komutasındaki dört gemisi Asya’ya gitmek üzere yelken açtı. 1600 yılında daha önce 1598’de başarılı bir seyahat gerçekleştirmiş olan Jacob Van Neck idaresindeki altı gemi Asya’ya gönderildi. Oude Compagnie 1601 ylında Nieuw Brabantse Compagnie ile birleşmeden önce Wolfert Harmensz idaresinde Asya’ya göndermiş olduğu beş gemi ancak 1603 yılında yani Birleşik Doğu Hindistan Şirketi kurulduktan sonra ülkeye geri dönebildi261

.