Banda Adaları’na Yerleşmeler

Hollandalılar Ambon’dan sonra Banda Adaları’na da uğradılar. Banda Adaları Molukkaların güneyinde kalan küçük adacıklar grubudur. Banda Adaları, Banda Neira, Lontor, Pulau Ai, Pulau Run ve bir volkan adası olan Gunung Api gibi adacıklardan oluşur498_{. Hollandalılar bu bölgeye ilk defa Mart 1599’da}499

, Jacob Van Heemskerck idaresinde geldiler500. Banda Adaları müskat ve foelinin çok bulunduğu bir bölge olması nedeniyle ticaret açısından önemliydi501_{. Bu nedenle uzun zamandan beri burada canlı} bir ticari hayat bulunuyordu. Banda Neira buradaki en önemli limandı ve her yıl buraya çok sayıda yabancı tüccar gelmekteydi. Cavalılar, Makassarlılar, Gucaratlılar, Araplar ve Türkler buraya en çok gelen tüccarlardı. Koromandel kıyılarından ve Surat’tan tekstil ürünleri, Çin’den ipek ve porselen, Cava ve Timor’dan soğan ve sagu denilen hint irmiği buraya en çok getirilen ürünlerdi502

.

Hollandalılar Banda Adaları’na geldikleri zaman genellikle dağlık bir bölge olan bu adalarda birkaç köy bulunuyordu. Bu dönemde Banda Adaları’nın nüfusu 15.000 kişi civarındaydı. Burada Hollandalıların temas kurabileceği merkezi bir idare ve herhangi bir idareci de bulunmuyordu. Banda Adalarında çok başlı bir yapı mevcuttu. Bandalılar kendi aralarında bazı gruplar kurmuşlardı. Banda halkının büyük çoğunluğu ya Uli- Lima ya da Uli-Siwa denen birliklere katılmışlardı. Uli-Lima daha çok Müslümanların kurduğu bir birlikti. Uli-Siwa ise daha çok yerel inanışlarını sürdüren ya da Portekizlilerin tesiri ile Hıristiyanlığı seçmiş olan insanların birliğiydi. Hollandalılar burada zengin Bandalılar ile temas kurdular. Ancak Bandalılar, Hollandalılara ticaret tekeli vermek istemiyordu. Çünkü Banda Adaları zaten önemli bir ticari potansiyele

497_{Susanto Zuhdi, VOC: Het Begin Van De Koloniale Overheersing, s. 8.}

498_{Femme Simon Gaastra, De Geschiedenis van de VOC, s. 43; Leonard Blusse- Jaap de Moor,}

Nederlanders Overzee, s. 108.

499

Leonard Blusse- Jaap de Moor, Nederlanders Overzee, s. 108.

500_{Femme Simon Gaastra; De Geschiedenis van de VOC, s. 39.} 501_{Femme Simon Gaastra; De Geschiedenis van de VOC, s. 43.} 502_{Leonard Blusse- Jaap de Moor, Nederlanders Overzee, s. 112.}

104

sahiptiler. Ayrıca Bandalılar özellikle müskat ve foelilerini yiyecek, kıyafet, toprak mamülleri gibi emtialarla değiştirmek istiyorlardı. Hollandalılar ise bu ürünlere karşılık gümüş paralar ödüyorlardı. Bu nedenle Bandalılar Gucarat, Makassar ve Cavalı tüccarları Hollandalılara tercih ediyorlardı. Neira’da bir ev kiralayan Hollandalılar ise, buradan eli boş dönmek istemiyorlardı. Herşeye rağmen 4 ay sonra Hollandalılar iki gemi dolusu müskat ve foeli satın almayı başardılar503

.

Bundan sonra Hollandalılar 1602 yılında Banda Adaları’ndan biri olan Pulau Ai Adası’nda foeli ve kuruyemiş504

tekeli elde ettiler505. 22 Aralık 1607 tarihinde Amiral Pieter Verhoef idaresindeki 13 gemi Banda’ya gitmek üzere Hollanda’dan ayrıldı. Amiral Pieter Verhoef’un görevleri arasında Banda Adaları’nda Hollandalılara ait bir kale inşa etmek de vardı. Ancak bu pek kolay olmadı. Bandalılar Hollandalıların topraklarını ele geçirmelerine sessiz kalmadılar. Bandalılar tarafından tuzağa düşürülen Hollandalılardan 50 kişi öldürüldü. Ölenler arasında Amiral Pieter Verhoef da bulunuyordu. Hollandalıları idaresini devralan amiral yardımcısı Simon Hoen Bandalılara karşı sert tedbirlere başvurdu. Birçok Bandalı kılıçtan geçirildi, evleri ve arazileri ateşe verildi. Ancak Bandalılar yenilgiyi hemen kabul etmediler. Dağlara kaçan Bandalıların fırsat buldukça Hollandalılara saldırıları devam etti. Buna rağmen Bandalılar Amiral Simon Hoen’un Banda- Neira Adası’nı Hollanda Birleşik Eyaletler Genel Meclisi, Birleşik Şirket ve Oranje prensi adına ilhak etmesine engel olamadılar506

.

Hollandalıların Banda’ya yerleşme çabaları bundan sonra da devam etti. 1615 yılında Gerard Reynst diğer Banda Adaları’nı ele geçirmeye çalıştıysa da başarılı olamadı. Ancak bir yıl sonra Jan Dircksz. Lam, Pulau Ai Adası’nı ele geçirdi507

. Banda Adaları Hollandalılar için müskat ve foeli ticareti açısından önemliydi. Ancak Hollandalılar, Banda’daki ticareti tam olarak ele geçirmiş değillerdi. Bandalılar, Hollandalılar’dan gizli olarak İngiliz ve Portekizliler ile ticarete devam ediyorlardı. Bu durumu engellemek isteyen Hollandalılar kimi zaman sert tedbirlere başvurabiliyorlardı. Örneğin 27 Şubat 1621 tarihinde Hollanda Hindistanı Genel Valisi Jan Pietersz. Coen 2.000 kişi ile Banda Adaları’na saldırdı. 44 tutuklu başları vurulmak suretiyle

503_{Leonard Blusse- Jaap de Moor, Nederlanders Overzee, s. 112- 113.} 504

Burada kullanılan Felemenkçe noten kelimesi Hollanda dilinde ceviz, fındık, fıstık, badem gibi kuru yemişlere verilen genel isimdir.

505_{Femme Simon Gaastra, De Geschiedenis van de VOC, s. 45} 506_{Wim Wennekes, Gouden Handel, s. 68.}

öldürüldü. Vücutları dört parçaya bölündü ve kazıklara çakılarak teşhir edildi. Bundan sonra binlerce Bandalı öldürüldü. Yüzlercesi kayalıklardan atlayarak ölmeyi tercih etti. Bandalıların köyleri yakıldı. Genel vali Coen’un zulmü aylarca devam etti. Öldürülen Bandalıların çocuklarına iyi davranılmasını ve okullara verilerek Hıristiyan olarak yetiştirilmelerini telkin eden Genel Vali Coen, 12 Temmuz’da Batavia’ya geri döndü. Bundan sonra Asya’nın diğer bölgelerinden yüzlerce işçi ve tutuklu Banda Adaları’na getirildi. Çünkü Hollandalılar Bandalıları öylesine yok etmişlerdiki Banda’da çalıştırcakları neredeyse kimse kalmamıştı508

.