Holland Eyaleti’nde Kurulan Diğer Şirketler ve Asya Seferleri

Bu başarılı seyahatlerin yanı sıra 1598 yılında Rotterdam’da iki yeni şirket kuruldu262. Magellaanse Compagnie ve Rotterdamse Compagnie263 adlı bu şirketler 1598 yılında birer sefer gerçekleştirdiler. Bunlardan Rotterdamse Compagnie’nin

258 _{Wim Wennekes, Gouden Handel, s. 122- 124.} 259

Wim Wennekes, Gouden Handel, s. 124.

260

Menno Witteveen, Een Onderneming van Landsbelang, s.38; Wim Wennekes, Gouden Handel, s. 124; Els M. Jacobs, De Verenigde Oost-Indische Compagnie, s. 29; Femme Simon Gaastra; De Geschiedenis van de VOC, s.17; “Soo langhe als Hollant Hollant is gheweest waren er so ryckelyk gheladen schepen

niet aangekomen” 261

Femme Simon Gaastra, De Geschiedenis van de VOC, s. 19.

262_{Jonathan I. Israel, Nederland Als Centrum Van de Wereldhandel, s. 85.}

263_{Rotterdamse Compagnie’nin adı bazı Magellaanse Compagnie olarak ta geçmektedir. Bkz. Femme}

58

kurucularının neredeyse tamamı Brabantlıydı ve Pieter Van Der Haegen etrafında toplanmışlardı264_{. Bu şirketin en büyük katılımcısı ise Mechelenli tüccar ve banker olan} Johan Van Der Weken idi. Pieter van der Haegen ve diğer küçük ortaklar birlikte bu sefere 250.000 florin yatırmışken, Van Der Weken onlar kadar parayı tek başına yatırmıştı265

.

Rotterdamse Compagnie’ye ait beş gemi batıya doğru yelken açarak Macellan Boğazı’ndan Asya’ya ulaşmak üzere hareket etti. Bu gemileri Jacques Mahu ve Simon De Cordes komuta ediyorlardı266_{. Hollandalıların amacı, İspanyolların elindeki Güney-} Amerika kıyılarına varıp, buradaki gümüş kaynaklarına ulaşmaktı. Buradan elde edecekleri gümüşle Asya’dan daha fazla baharat getireceklerdi. Böylece daha fazla kâr elde edeceklerdi. Ancak bu seyahat esnasında işler yolunda gitmedi. Bu gemilerden sadece biri Hollanda’ya geri dönebildi. Diğer gemiler Güney Amerika’da İspanyolların ve Molukka Adaları civarında Portekizlilerin saldırılarına uğradılar. Mürettebatın çoğu öldürüldü veya hapsedildi. Sadece De Liefde isimli gemi İngiliz kılavuz William Adams’ın yardımıyla Japonya kıyılarına ulaşabildi. Burada Japonlar tarafında iyi karşılanan Hollandalılar hayatlarının geri kalanını burada geçirdiler. 1605 yılında denizci Quaeckernaeck ve tüccar Van Santfort Patani’ye ulaştıklarında burada bazı Hollandalılar ile karşılaştılar. Bunların yardımıyla Japonlardan ticaret izni alabildiler. Böylece Hollandalılar ile Japonlar arasında ilk ticari ilişkiler başlamış oldu267

.

Magellaanse Compagnie ise yine 1598 yılında Olivier Van Noort idaresindeki 4 gemiyi batıdan Asya’ya ulaşmak üzere Macellan Boğazı’na doğru gönderdi268

. Bu gemiler Macellan Boğazı’nı aşıp buradan Meksika’ya kadar kuzeye doğru ilerlediler. Bu yolculuk sırasında karşılaştıkları bazı İspanyol gemilerini yağmaladılar. Bu gemilerden önemli miktarda şarap, meyve, yağ, deri ve üç at elde ettiler. Bundan sonra Filipinlere doğru yelken açan Hollandalılar burada İspanyollardan kaçarak Java’ya ulaştılar. 27 Ağustos 1601 tarihinde Ümit Burnu yolundan Hollanda’ya geri dönen bu gemiler, Hollandalılar tarafından yapılmış olan ilk dünya turunu da gerçekleştirmiş oldular269.

264_{Jonathan I. Israel, Nederland Als Centrum Van de Wereldhandel, s. 85.} 265_{Wim Wennekes, Gouden Handel, s. 286.}

266

Femme Simon Gaastra, De Geschiedenis van de VOC, s.19.

267_{Els M. Jacobs, De Verenigde Oost-Indische Compagnie, s.30- 32.}

268_{Femme Simon Gaastra, De Geschiedenis van de VOC, s. 19; Wim Wennekes, Gouden Handel, s. 288.} 269_{Wim Wennekes, Gouden Handel, s. 288.}

Bunlardan başka Amsterdam’da 1599 yılında Flaman tüccarlar Nieuw Brabantse

Compagnie’yi (Yeni Brabant Şirketi) kurdular270.Amsterdamlı Gerards Reynst dışında, bu şirketin kurucusu Isaac Le Maire ve arkadaşlarının çoğu Brabantlı’ydılar271. Nieuw Brabantse Compagnie aynı yılın Aralık ayında dört gemiden oluşan bir filoyu Bantam’a gönderdi. Bu Amsterdam gemilerini Pieter Both adlı denizci komuta etmekteydi272

. Nieuw Brabantse Compagnie 1600 yılında yine iki gemisini Asya’ya gönderdiyse de daha bu gemiler geri dönmeden Amsterdam’da Oude Compagnie ile birleşme kararı aldılar273

. Guillame Senescal idaresindeki bu ikinci Nieuw Brabantse Compagnie filosu ancak 1602 yılında ülkeye geri döndü. Bu iki şirketin birleşmesiyle kurulan Verenigde

Compagnie te Amsterdam (Birleşik Amsterdam Şirketi), Hollanda Birleşik Doğu

Hindistan Şirketi’nin kurulmasına kadar geçen sürede 1601 yılında Asya’ya sadece bir ticaret filosu gönderebildi. Jacob Van Heemskerck idaresindeki bu filo sekiz gemiden oluşmaktaydı ve bu gemilerin tamamının dönüşü 1604 yılını buldu274

.

Holland’da kurulmuş olan diğer bir şirket de Delftse Compagnie ya da Delftse Vennotschap adıyla anılan Delft ortaklığıydı. Delftli tüccarlarda diğer şehirlerdeki tüccarlar gibi Asya ticaretinin nimetlerinden faydalanmak istiyorlardı. Bunun için bir araya gelen tüccarlar diğer şirketleri örnek alarak bir girişimde bulundular. Tüccar ve fabrikatör 12 kişiden oluşan bu grup ilk toplantısını 1 Ekim 1601 tarihinde yaptı. Bu toplantıdan sonra De Haai adında bir gemiyi kiralayan Delftli ortaklar Asya’ya gönderecekleri bu gemi için hazırlıklar yapmaya başladılar. Adriaan Cornelisz Haai adındaki denizciyi kaptan olarak görevlendirdiler. Haai aynı zamanda kiraladıkları geminin de sahibiydi. 17 Ekim’de Delftli ortaklardan Jasper Meerman, Rotterdamse Compagnie idarecileriyle birlikte hareket etmek için görüştü. Ancak bu hazırlıklar devam ederken diğer yandan Birleşik Eyaletler Genel Meclisi, Hollanda Birleşik Doğu Hindistan Şirketi’ni kurmak için girişimlere başlamıştı. Bu nedenle Delft Şirketi Asya’ya bir sefer gerçekleştiremeden bir süre sonra kurulacak olan Birleşik Doğu Hindistan Şirketi bünyesine dâhil oldu275

.

270_{Menno Witteveen, Een Onderneming van Landsbelang, s. 40.}

271_{Jonathan I. Israel, Nederland Als Centrum Van de Wereldhandel, s. 85.} 272_{Femme Simon Gaastra; De Geschiedenis van de VOC, s. 19.}

273

Menno Witteveen, Een Onderneming van Landsbelang, s. 40.

274_{Femme Simon Gaastra, De Geschiedenis van de VOC, s. 19.}

275_{L.L.M. Eekhout, “Een Bedrijf In Bedrijf: Organisatie en Werkverdeling van De Kamer Delft” Delft En} De Oostindische Compagnie, Amsterdam, 1987, s. 14.

60