Birinci Kuzey Keşif Seferi

Dönemin Hollanda idarecileri İspanya ve Portekiz ile olan ticareti olabildiğince engellemeye çalışıyor ve kendi dinamikleriyle Asya’ya seferler düzenlemek istiyordu. De Moucheron’un bu fikrinin kabul edilmesinden sonra Zeeland Eyaleti Meclisi De

Zwaan adındaki bir gemiyi bu işe tahsis etti. De Moucheron’da hem bir tüccar olarak

planlarının yolunda gitmesini sağladı hem de bu gemiye ortak oldu. Enkhuizen şehri de bu sefere destek verdi ve Mercurius adındaki gemisini bu sefer için tahsis etti. Amsterdam şehri de bu gelişmelerden geri kalmadı. O dönemde meşhur bir coğrafyacı ve aynı zamanda din adamı olan Petrus Plancius da bu gelişmeleri destekleyerek Amsterdam Meclisi’nin bu konuda destekleyici karar almasında etkili oldu. Plancius’un tesiriyle Amsterdam Meclisi’de ismi bilinmeyen iki gemisinin bu sefere katılmasına karar verdi180.

Bu sefere katılan gemiler Avrupa kıyı ticareti standartlarında orta büyüklükte gemilerdi ve sadece 120 ton yük taşıyabilirlerdi. Büyük gemiler özellikle tercih edilmemişti. Çünkü bu sefer her şeyden önce bir keşif seferi olacaktı. Ayrıca küçük gemiler, büyüklere kıyasla daha az derine batmaktaydılar ve manevra kabiliyetleri

177

Susanto Zuhdi, VOC: Het Begin Van De Koloniale Overheersing, s. 3.

178 _{Femme Simon Gaastra, De Geschiedenis van de VOC, s. 15.}

179 _{Susanto Zuhdi, VOC: Het Begin Van De Koloniale Overheersing, s. 3.} 180 _{Vibeke Roeper– Diederick Wildeman, Om De Noord, s. 11.}

40

büyük gemilere kıyasla daha kolay ve daha hızlıydı. Böylece küçük gemiler daha az risk anlamına geliyordu. Ayrıca bu seferin başlıca hedefi ticaret değildi. Bu bir keşif seferiydi ve amaç Asya’ya ulaşılabilecek Tabin Burnu’nun bulunmasıydı. Kuzeyde var olduğu düşünülen Tabin Burnu’na ulaşılmasından sonra buradan güneye gidilerek sorunsuz bir şekilde Çin’e ulaşılabileceği tahmin edilmekteydi. Bu sefer sırasında Nova Zembla’dan Tabin Burnu’na ulaşan yolun bulunabilmesi önemli bir gelişme olacaktı. Ancak Amsterdamlı denizciler ile diğer denizciler arasında Tabin Burnu’na giden yol konusunda bir fikir ayrılığı bulunmaktaydı181

.

5 Haziran 1594 tarihinde her dört gemi Cornelis Nay liderliğinde Hollanda’nın Texel Limanı’ndan hareket ettiler. 13 Haziran’da Norveç kıyılarına varan Hollandalıların ilk durakları Kola Yarımadası yakınlarındaki Kildin Adası’ydı. 29 Haziran’da buradan ayrılan Hollandalılar iki farklı güzergâhta ilerlemeye başladılar. Amsterdam gemileri Nova Zembla’ya doğru ilerlerken Zeeland ve Enkhuizen gemileri Beyazdeniz’e doğru yol aldılar182_{. Çünkü Zeelandlı ve Enkhuizen’li denizciler Nova} Zembla’nın güney ucundan gidilmesi gerektiğini düşünürken, Amsterdamlılar Plancius’un teorilerine güvenmekteydiler. Plancius, Nova Zembla’dan kuzeye doğru gidilmesi gerektiği fikrindeydi. Çünkü Plancius’a göre Nova Zembla’nın güney ucu başka bir iç denize açılıyordu. Bu konuda Amsterdamlılar ile Zeeland ve Enkhuizenliler arasında bir fikir birliği sağlanamadı ve gemiler birbirlerinden farklı rotalarda yol almaya başladılar. Bu noktadan itibaren Amsterdamlılar Willem Barentsz idaresinde Nova Zembla’nın batı kıyıları boyunca kuzeye doğru yol aldılar. Zeeland ve Enkhuizenliler ise Cornelis Nay idaresinde Nova Zembla’nın güneyinden ilerlediler. Kara Boğazı’ndan geçen Hollandalılar buradan Kara Denizi’ne ulaştılar183

.

Bu sefer esnasında Amsterdam gemilerini idare eden Willem Barentsz ile Zeeland ve Enkhuizen gemilerini idare eden Cornelis Nay o dönemin meşhur Hollandalı denizcileriydiler. Ayrıca Enkhuizen gemisinde Asya’ya yolculuk yapmış olan Jan Huygen Van Linschoten’da bulunuyordu. Van Linschoten bu gemide bir kaptan gibi görev yapıyor ve seyahat oldukça iyi geçiyordu. Van Linschoten, Plancius’un Nova Zembla’nın batı kıyısından kuzeye doğru gidilmesi gerektiği fikrini onaylamıyordu. Amsterdam gemilerinin kaptanı ve Hollanda’da tecrübesine güvenilen bir kaptan olan Willem Barentsz ise hocası Plancius’un bu fikrini destekliyordu. Willem Barentsz

181 _{Vibeke Roeper– Diederick Wildeman, Om De Noord, s. 11.} 182 _{Wim Wennekes, Gouden Handel, s. 90.}

Terschelling’li bir denizciydi ve bu seyahat sırasında kırk yaşındaydı. Daha genç yaşlarından itibaren Avrupa’nın tüm denizlerini dolaşmış ve hatta Akdeniz’de dahi çalışmıştı. Willem Barentsz daha sonra tüm bu tecrübelerini 1595 yılında yayınlayacaktı. Bu keşif seferi onun gelecekte yayınlayacağı bu eseri için aynı zamanda bir ön hazırlık olacaktı. Ayrıca Barentsz, Grönland hakkında yazılmış bir sefer kılavuzunu Felemenkçe’ye çevirmiş ve Kuzey İskandinavya’nın bir haritasını da yapmıştı. Willem Barentsz kendisinden o dönemde var olan tüm yön bulma aletlerinden haberdar ve bunları mükemmel olarak kullanabilen biri olarak bahsediyordu. Ancak Nova Zembla’nın kuzeyine doğru ilerleyen Amsterdam gemileri buzul tabakaları arasından geçerek büyük zorluklarla içerisinde geçen bir yolculuktan sonra Nova Zembla Adası’nın kuzey ucuna varabildiler. Ancak buradan daha doğuya gidemediler. Temmuz ayı sonunda geri dönmeye karar verdiler. Her şey Plancius’un öngördüğünden farklıydı. Bu yön büyük buzul kütleleriyle kaplıydı. Bu nedenle Willem Barentsz güneye doğru hareket ederek geldiği yolu geri döndü ve diğer gemileri aramaya başladı. Ancak bu sefer sırasında Nova Zembla’nın batı kıyılarının haritasını yaptı184

.

15 Ağustos’ta Willem Barentsz liderliğindeki gemiler Kara Boğazı girişine vardılar. Burada diğer iki Hollanda gemisi ile karşılaştılar. Bu diğer iki geminin seyahati onlara kıyasla daha başarılı geçmişti. Bu gemiler 21 Temmuz da Kara Boğazını geçerek Kara Denizi yolunu keşfettiler. Burada bir ada keşfeden Hollandalılar adını Stateneiland koymuşlardı. Daha sonra Kara Denizi’nden Kuzeydoğu yönünde ilerlemişlerdi. Bir süre yol aldıktan sonra yeniden kara göründü. Bu yeni ulaştıkları kara onları Tabin Burnu’na yakın olduklarına inandırdı. Kıyı kesimlerinden yaptıkları iki günlük keşiften sonra elde ettikleri bilgiyi yeterli bularak Kara Boğazı’na doğru geri döndüler. Asya yolu tamamen açıktı. Artık Hollandalılar Asya’ya farklı bir yoldan ilerleyebilirlerdi. Kara Boğazı’ndan Amsterdam gemileriyle birlikte 16 Ağustos’ta Hollanda’ya doğru hareket ettiler185_{. Geri dönüş yolunda Norveç sularında Danimarka} balıkçılarıyla karşılaşan Hollandalılar, seyahatlerini gizli tuttular. 16 Eylül’de ise üç ay on gün süren seyahatlerinin ardından Hollanda’ya ulaştılar186_{. Hollanda’ya önemli bir} haber ile dönmüşlerdi. Çin yolu bulunmuştu187_{. Ancak bu seyahat ve içeriği bir müddet}

184

Vibeke Roeper– Diederick Wildeman, Om De Noord, s. 14.

185

Bkz. Harita: 6, s. 125.

186 _{Wim Wennekes, Gouden Handel, s. 93-94.}

42

gizlendi. 1601 yılında Van Linschoten’ın bu seferle ilgili bilgileri yayınlanmasına kadar Hollanda halkı da bu konuda hiçbir bilgiye sahip değildi188

.