Otistik Çocuklarda Dikkat Geliştirilmesinde Hayvan Destekli Tedavinin Etkileri Adlı Makalenin İncelemes

Masuri vd. (2011) “The Effects of Animal Assisted Therapy in Improving Attention Among Autistic Children” (Otistik Çocuklarda Dikkat Geliştirilmesinde Hayvan Destekli Tedavinin Etkileri) adlı çalışmanın amacı, Otistik çocuklar arasında dikkat geliştirmeye yönelik

57

Hayvan Destekli Terapi (AAT) etkisini incelemektir. ABA tasarım kullanarak tek bir vaka çalışması olarak düzenlenmiştir. Üç evrede 4 katılımcının ihmal hatalarını ve dikkat süresini ölçmek için “Mesulüm Sürekli Performans Testi” (CPT) kullanılmıştır. Ayrıca Öğretmenlere müdahale aşaması öncesi ve sonrası öğrencilerin performansını değerlendirmek üzere uygulamak için “Okul Fonksiyon Değerlendirme (SFA) Görev Davranış / Bitiş testi “verilmiştir.

Bu çalışmanın sonuçları, (AAT) Hayvan destekli terapinin 4 katılımcının da dikkat ve görev davranışlarını önemli ölçüde geliştirmediğini göstermiştir. Ancak müdahale / başlangıç aşamasında katılımcıların dikkat davranışlarında hafif bir artış olduğu kaydedilmiştir. Tüm katılımcılarda “geri çekiş” aşamasında (withdrawal) dikkat davranışında hafif bir düşüş olduğu gözlemlenmiştir. CPM testi uygulaması bölümünde müdahale /başlama evresi esnasında tüm katılımcılar için ihmal hata sayılarında düşüşler not edilmiştir. Tersine „geri çekiş “(withdrawal) evresinde 4. katılımcı dışındaki katılımcıların ihmal hatalarında artış gözlemlenmiştir. Görev Davranış testinde de gelişme kaydedilmemiştir.

Bu çalışmanın bulguları Hayvanla Terapinin Otistik çocuklarda dikkat ve görev davranışlarını geliştirmediğini göstermektedir. Ancak, bulgular yine de Otistikler çocuklarda hayvan destekli terapinin tedavi yaklaşımlarından biri olabileceğini göstermektedir. Uzun zaman çizelgeleri ile daha fazla çalışma, çok daha iyi bir sonuç gösterebileceğinin yanı sıra bu örnek müdahalelerin etkisinin gerçekten bir kalıcı bir sonuç verdiğini sağlamak için gereklidir. 1. Katılımcı 10 yaşında erkek çocuğu 2. Katılımcı 10 yaşında bir erkek çocuğu, 3. Katılımcı 7 yaşında erkek çocuğu 4. Katılımcı, 7 yaşında bir kız çocuğudur. Uygulama ve testler küçük bir sınıf içerisinde masa başında gerçekleşiyor. Katılımcıların uygulamalarını ve değerlendirmelerini iki öğretmenleri tarafından yapılıyor. Öğretmenler sınıf içerisinde katılımcılara CPT ile SFA testini uyguluyorlar. Çalışma 6 Hafta boyunca 30 oturumda 15 er dakikalık masa başı aktiviteleriyle değerlendirilmiştir. Çalışma Sağlık Bilimler Fakültesi ile etik kurullarınca ve söz konusu okul tarafından onay ve destek almıştır. Tüm oturumlarda veriler başlama evresi verileri oturum öncesi ve sonrası şeklinde gerçekleştirilmiştir. Öğrencilere masa başı görevleri verilmiş ve bu uygulamaları 15 dakika boyunca tamamlamaları gözlemlenmiştir. Öğrencinin görevi stereotip davranışı gösterene kadar sürdürmesi beklenmiştir. Ve “stop watch” durdurulan saatle sonlandırılmıştır. Başlangıç aşamasındaki aktiviteler genelde öğrencilerin normalde yaptıkları etkinlerden seçilmiştir. Balon şişirme, boyama, eşleştirme, alfabeyi oluşturma gibi. İkinci aşamada CPT testi uygulanmıştır. Son aşamada ise hayvanlarla birlikte uygulama yapılmıştır. Değerlendirmeler frekansları hesaplanarak tablolaştırmışlardır.

Çalışmanın girişinde hayvan destekli terapinin yararlarından ve benzer çalışmalardan bahsedilmektedir. Daha sonra otizm spektrum bozukluğunun tanı ve belirtilerinden söz edilmiş ve otizmde yerleşik stereotipik davranışlar irdelenmiştir. Alternatif tedavi olarak uygulamaya çalışılan hayvan destekli tedavinin uygulama deneyimlerinin çocukların terapilerinde uygulandığı açıklanmıştır. Çalışma sonucu olumlu olmasa da çocukların hayvanlara dokunmaktan hoşlandıklarını ve kafeslerini temizlemekten keyif aldıklarını ifade etmişlerdi. Uygulama süreci ayrıntılı bir şekilde anlatılmış toplanılan verilerin analizi ve yorumları yapılmıştır. Araştırma sonuç öneri ve kaynakça bölümleriyle son bulmuştur. Öneri bölümünde bu ve benzeri çalışmalarını daha uzun sürede ve sıklıkta yapılması gerektiğinden ve hayvanlarla bağ kurma süresinin uzun bir zaman gerektirdiğinden ve bu yapılan çalışmanın süresinin kısa kaldığı da söylenmiştir.Bu

makaledeki yapılan araştırma tek-denekli araştırmaları değerlendirme formuna29

göre değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmenin sonuçları aşağıda ayrıntılı bir şekilde maddelemiştir.

İnceleme 4: “The Effects of Animal Assisted Therapy in Improving Attention Among Autistic Children” (Masuri vd., 2011) (Otistik Çocuklarda Dikkat Geliştirilmesinde Hayvan

29

Bu form Horner ve diğ. (2005) The use of single-subjet research to identify evidance-based practice in special education. Exceptional Children, 71, 165-179’dan Kırcaali-İftar tarafından uyarlanmıştır.

58

Destekli Tedavinin Etkileri) adlı makalenin Tek-Denekli Araştırmaları Değerlendirme Formuna göre İncelenmesi

1. Katılımcılar, başkalarının da benzer özelliklerde katılımcı seçmelerine olanak sağlayacak şekilde betimlenmiştir.

Evet. 1. Katılımcı 10 yaşında erkek çocuğu hakkında öğretmenlerce değerlendirmede, başkalarına kapalı olmadığı, iletişimde olumsuz olduğu, sürekli görevden kaçtığı, birilerinin bakmadığı esnada kıyafetlerin eşyalarını katlamayı sevdiği belirtilmiştir. 2. Katılımcı 10 yaşında bir erkek çocuğu, hakkında görevini asla tamamlamadığı, nesneleri koklamayı sevdiği, yedi yaşında beri top yakalamaca oyununu sevdiği ancak yakalamada başarısız olduğu ve sarılmayı sevdiği söylenmiştir. 3. Katılımcı 7 yaşında erkek çocuğu, sınıf içinde direktif vermede zorlanmakta, en basit sözel direktiflere uyamamakta, daha çok görev ödev materyallerini çevirmekten yuvarlamaktan hoşlanmakta, denge sorunu var, özellikle zıplarken, su sıçramalarından ürkmekte ve geri çekilmekte olduğu belirtilmiştir. 4. Katılımcı, 7 yaşında bir kız çocuğu, hakkında, yalnız oynadığı, başkalarıyla iletişimi sevmediği kaçtığı, duvar ve masaları öpmeyi sevdiği, sıkça stereotipi hareketlere kaçtığı özellikle sözel olanlara örneğin şarkı söylemek gibi, bazı günlük yaşam becerilerini uygulamayı sevmediği yüz yıkamak, duş almak gibi ifade edilmiştir.

2. Katılımcıların seçimi, yinelemeye olanak verecek şekilde açıklanmıştır.

Hayır. Katılımcıların neden ve nasıl seçildiği açıkça anlatılmamıştır. Aynı okulda okuyan benzer otizm tanısı olan 4-6 yaş gurubu olarak tanımlanmıştır.

3. Ortamın önemli özellikleri, yinelemeye olanak verecek şekilde betimlenmiştir.

Hayır. Çalışmanın okulda bir sınıf içinde yapıldığı dışında bilgi yoktur. Kullanılan hayvanların cinsleri ne şekilde kullanıldıkları nerden geldikleri şekilleri, yapılan aktivitelerin içeriğine yönelik ayrıntılı açıklamalar yoktur.

4. Bağımlı değişkenler, işe vuruk olarak tanımlanmıştır.

Hayır. Çocukların gösterdiği bazı davranışlar, sosyal iletişim bozuklukları, davranış bozuklukları, verilen masa başı etkinliklerinden sıkılma, top yakalayamama gibi testlerle ilintiledirilmede eksiktir. Amaç net değildir. Dikkat hangi noktada tam ya da tam değildir gibi. Katılımcıların 3’ünde değişiklik hiç yoktur. 4. Katılımcı ise biraz hayvanlarla iletişime girebilmiştir denmektedir. Ancak bu katılımcının başlangıçtaki ana problem davranışlarınla ilintilendirme yoktur.

5. Her bağımlı değişken, nicelleştirmeye olanak verecek şekilde değerlendirilmiştir.

Evet. Kısmen. Yapılan testler örneğin SFA ve CPT 2 gözlemci öğretmen tarafından kayıt edilmiştir. Uygulama öncesi ve sonrası ve esnasında öğretmenler gözlemler yapmış ve anlık ve bekleme süre kayıtları tutmuşlardır ve bunlar ayrıntılı olarak değerlendirilerek Figür 1-12 arasındaki grafiklerle somutlaştırılmışlardır. Ancak hayvanlarla olan iletişim videoyla kayıt edilmemiş ve detaylı ilişkilendirilmemiştir.

6. Bağımlı değişkenlere ilişkin sürekli olarak veri toplanmıştır.

Evet. 6 hafta boyunca 30 oturumda masa başı aktiviteleri önce hayvanlar olmadan daha sonra hayvanlar eşliğinde gözlenmiş. Anlık süre kayıtları yöntemiyle kayıt altına alınarak grafiklere aktarılmıştır.

7. Bağımlı değişkenlere ilişkin belirlenen gözlemciler arası güvenirlik %80’in üzerindedir.

Hayır. Bu konuda açıklama yoktur. Sadece gözlemleri yapan kayıt altına alan katılımcıları önceden tanıyan iki öğretmenleri yani uzman kişiler olduğu bellidir. Onun dışında güvenirlikleriyle ilgili veri karşılaştırma ve kontrolüyle ilgili bir açıklama verilmemiştir.

8. Bağımsız değişken, yinelemeye olanak verecek şekilde açıklanmıştır.

Evet. Kısmen. İki uzman öğretmen ve 4 katılımcının BEP’lerinde tespit edilmiş problem davranışları uygulama sınıfında SPF CPT testleri ve masa başı aktivitelerle 6 hafta boyunca 30 oturum boyunca 15 er dakikalık süreçlerde anlık süre kaydı yapılarak ön son davranış ve süreç davranışları olarak

59

kayıt edip, bu davranışları hayvanlarla iletişim esnasında ve sonrasında gösterip gösteremediklerini ne kadar azaltabildiklerini ve dikkatlerini ne kadar arttırabildiklerini gözlemlemişlerdir.

9. Bağımsız değişkendeki uyarlama, sistematik olarak ve araştırmacının kontrolünde yürütülmüştür.

Evet. Kısmen. Katılımcıların davranış problemlerini azaltabilmek ve dikkat konsantrasyonların arttırabilmek için var olan testleri kullanmanın yanı sıra, masa başı aktiviteler yapılmış ancak bunların tam olarak neler olduğu net açıklanmamış.

10. Bağımsız değişken, güvenilir şekilde uygulanmıştır.

Evet. Kısmen. Aktiviteler yaparken süre kaydı tutulmuş ama hayvanlarla yapılan çalışmalar ayrıca videoyla kayıt edilmemiştir.

11. Başlama düzeyi evresi, eğer varsa, yinelemeye olanak verecek şekilde açıklanmıştır.

Evet. Çalışma 6 Hafta boyunca 30 oturumda 15 er dakikalık masa başı aktiviteleriyle değerlendirilmiştir. Stop watch kullanılmış. İlk başlama evresi testi “İnitial Baseline A” iki hafta sürmüştür (5 er okul gününden 2 hafta 10 gün), başlama evresi 2. Bölüm diye adlandırılan “intervations phase B” uygulaması da 2 hafta 1o oturum sürmüştür. 5. hafta “intervations withdrawl phase A1” geri çekiş ve hayvanlarla uygulama evresi başlamıştır ve 2 hafta sürmüştür 6. Hafta sonunda çalışma sonlanmıştır. Bütün bölümlerde buradaki veri toplamalar aynı sürelerde aynı testlerle aynı şekillerde bütün katılımcılara uygulanmıştır.

12. Araştırmanın tasarımı en az üç farklı zamanda, en az üç deneysel etkinin varlığını göstermektedir.

Evet. Araştırmada 3 evrede 4 katılımcıyla süre kaydı yöntemi ve durdurulabilen saatle “stop watch” ile yapılmıştır.

13. İç geçerliğe yönelik tehditler kontrol altına alınmıştır.

Hayır. Denek seçimi yöntemi hakkında bilgi yoktur. Uygulamacılar hakkında ayrıntılı bilgi yoktur. Katılan hayvanlar hiçbir şekilde açıklanmamaktadır. Örneklem evren hiç açık değildir. Herhangi bir okulda bir sınıfta 4 öğrenci 2 öğretmen bilgi bu kadardır.

14. Deneysel etkiler; katılımcılar, ortam ya da araç-gereçler bazında yinelenmiştir.

Kısmen. Evet. Kontrol gurubu veya denek yitimine karşı fazla bir denek kullanılmamıştır. Bağımsız değişkenler 4 denek üzerinde kullanılmıştır. Uygulama 3 evre şeklinde yenilenmiştir. Ancak kontrol gurupları yoktur.

15. Bağımlı değişken sosyal açıdan önemlidir.

Evet. Katılımcılar otizm tanılı bireylerdir. Gelişimleri için dikkat ve yoğunlaşma çok önelidir. Aktiviteler karşı dikkat gösteremezlerse verilen görevleri yerine getirememiş olurlar ve başarılı olamazlar. Aile yaşamlarında sosyal çevrelerinde de çok çabuk dikkat bozuklukları gösterip sıkılıp usanabilir her işi yarıda bırakabilirler. Bu durum herkes açısından sıkıntılı olmaktadır. Terapi esnasında edineceği dikkat artışını tüm yaşam ve sosyal çevresine genelleyebilir. Ve oyuna karşı aktivite ve etkinliklere karşı dikkati geliştikçe becerileri o ölçüde hızlı gelişebilir.

16. Bağımlı değişkende meydana gelen değişimin büyüklüğü, sosyal açıdan önemlidir.

Hayır. Beklenilen değişimler gerçekleşmemiştir.

17. Bağımsız değişkenin uygulanışı pratik ve ekonomiktir.

Hayır. Uygulamacılar çalışmanın birçok yönden eksik olduğunu hayvanlarla uygulama süresini çocuklarla bağ kurabilme açısından kısa tutulmuş olduğunu ve videoyla kayıt edilmemesini bir eksiklik olduğunu vurgulamışlardır. Çalışmanın birçok tek denekle tekrar edilmesinin gerekliliğini çünkü hiçbir tek daha iyi etkinin her bir çocuk için geçerli olabilmesinin mümkün olamadığını ancak hayvanlarla etkileşimden

60

çocukların keyif aldığını ve sorumluluk aldıkları için (kafes temizleme, hayvanı yıkama, banyo ettirme, besleme gibi ayrıca bundan sonra kendi hijyenlerine dikkat göstermeleri el yıkama davranışların arttığını için çalışmanın olumlu olduğu görüşüne varılmıştır.