TÜKETİCİ PROBLEMLERİ VE ÇÖZÜM YOLLARI
OSMANLI’DA TÜKETİCİ VE HAYVAN HAKLARI TÜZÜĞÜ
1502 yılında Sultan II. Beyazıt Han zamanında yayınlanan Kanunname-i İhtisab-ı
Bursa (Bursa Belediye Kanunu) ile pek çok yerin mahallî özelliklerine ve üretim çeşitlerine göre standart kuralları konulmuş ve ciddi olarak uygulanmıştır. Osmanlı'da 1502 yıllarında Gıda ve Hayvan Tüzüğü yayınlanmış. Bu belgede çeşitli gıda ürünlerinin fiyat, kalite, boyut ve ambalaj gibi konularda standartları belirlenmiş ve bunlara uyulmaması hâlinde cezai hükümler getirilmiştir.
Kanunname-i İhtisab-ı Bursa’da geçen konulardan birkaç örnek vermek gerekirse: Turşucular: Turşularını iyi ve ala sirke ile yapa, turşuda kepek ekşisi kullanılmaya.
Bakkallar: Malın iyisini fenasını ayırarak sata. Terazileri çok doğru ola, eksik tartıp satan bakkalın hakkından geline.
Ekmekçiler-Çörekçiler: Ekmekçinin, çörekçinin çöreği çiğ, kara, ekşi ve noksan olmaya, olursa dirheminden bir akçe ceza alına (o devrin parasına göre çok ağır cezadır). Elekleri sık olup, ekmek kepekli olmaya, olursa ekmekçiye muhkem siyaset oluna.
Bu Kanun, hem Osmanlı örf âdetlerini ve hem de İslâm hukukunu çok iyi bilen Mevlânâ Yaraluca Muhyiddin tarafından hazırlanmış olan gıda tüzüğü ve o ortamda çalışan insan ve hayvanlarla ilgili tüzük. Hazırlanış tarihi 1502 ila 1507 tarihleri arasındadır. Çünkü biz gıda güvenliği kavramı ile yeni tanışmıyoruz. 1502'den beri bu tür güvenli gıdanın önemi ve insan sağlığı sürekli vurgulanmakta.
Karataş, Ş., 2012
ETKİNLİK 4
Tüketici Problemleri Hakkında Bilgi Alınabilecek Kanallar Nelerdir? 20 Tüketiciler;
• “Alo 175 Tüketici Bilgilendirme Hattına”,
• İnternet üzerinden Tüketici Bilgi Sistemi-TUBİS’e (www.tuketici.gov.tr’ye), • Belediyelerin Zabıta Birimlerine ve “Alo 153” hattına (“fiyat etiketi vb.” şikâyetleri), • Tüketicinin korunmasına yönelik faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları olan
dernek ve vakıflara,
• Varsa Ticaret, Sanayi, Esnaf Odalarının; yerel yönetimlerin kendi bünyelerinde kurdukları “tüketici masası” vb. isimlerle anılan bölümlerine başvuru yapabilir. Ayrıca;
• Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğüne,
• Ticari reklam ve ilanlar ile ilgili olarak Reklam Kurulu Başkanlığına, • İllerde valilikler bünyesinde bulunan ticaret il müdürlüklerine,
• Akıllı cep telefonlarına “M-Tüketici (Mobil Tüketici)” uygulaması üzerinden dilek-çe, telefon veya e-posta aracılığıyla ulaşarak bilgi alabilecekleri gibi şikâyetlerin yönlendirilmesini de sağlayabilmektedir.
2.2.2. Yasal Çözümler
Ülkemizde vatandaşların herhangi bir kurum veya kuruluştan şikâyetçi olduklarında danışmanlık hiz-meti alabilecekleri birçok platform ve tüketici danışma hattı bulunmaktadır.
Görsel 4.11: Tüketici uyuşmazlıklarında adil ve yasal çözümler
20T.C. Ticaret Bakanlığı, Tüketici Sorunları Hakkında Bilgi Alınabilecek Kanallar Nelerdir.
Aldıkları mal veya hizmetin ayıplı çıkması hâlinde tüketiciler uyuşmazlıklarının çözümlenmesi için aşağıda açıklanan şekilde hareket ederek tüketici uyuşmazlıklarının çözümlenmesi için kurulmuş olan tüketici hakem heyetine ve tüketici mahkemelerine başvurabilirler (Görsel 4.11).
Tüketiciler satın aldıkları mal veya hizmette bir ayıpla karşılaştıklarında öncelikle ayıplı malı veya hiz-meti satın aldıkları yere başvurarak malın veya hizhiz-metin ayıplı olduğunu ve dört seçimlik hakkından birini kullanmak istediğini bildirmelidir.
Eğer satıcı veya sağlayıcı maldaki veya hizmetteki ayıbı kabul etmez ve tüketiciye seçimlik hakkını kullandırmazsa tüketici uyuşmazlık konusu ayıbın değerinin ne kadar olduğunu tespit ederek bu değeri Bakanlıkça yayımlanan Tebliğ’de yer alan parasal sınırlarla karşılaştırmalıdır.
Uyuşmazlık miktarı Bakanlıkça açıklanan maddi değer sınırının altında kalıyorsa ikamet ettikleri il veya ilçedeki ya da ayıplı malı satın aldıkları satıcının veya sağlayıcının bulunduğu il veya ilçedeki tüke-tici hakem heyetine uyuşmazlığı ve nedenini açıklayan bir dilekçe ile bu dilekçe ekine fiş, fatura, varsa sözleşme örneği, ödeme dekontu vb. diğer evrakları ekleyerek başvuru yapar.
Eğer uyuşmazlık miktarı Bakanlıkça açıklanan maddi değer sınırının üzerinde ise uyuşmazlığı ve ne-denini açıklayan bir dava dilekçesi ile bu dilekçe ekine fiş, fatura, varsa sözleşme örneği, ödeme dekontu vb. diğer evrakları ekleyerek bulundukları yerdeki tüketici mahkemesine başvurur.
Ayşe Hanım yıllar sonra evine ankastre fırın almıştı. Alırken kendi monte edebileceğini dü-şündü ve yetkili servis talep etmedi ama eve geldiğinde ne kadar denese de başarılı olamadı. Ürünü aldığı şirketin müşteri hizmetlerini arayarak yetkili servis talebinde bulundu. Telefondaki yetkili kişi "en kısa zamanda" yetkili servis elemanlarının belirtilen adrese geleceklerini söyledi. Ayşe Hanım pek tatmin olmasa da çok beklemeyeceğini düşünüp teşekkür ederek telefonu kapattı. Aradan 5 gün geçmişti ve yetkili servis gelmedi. Ayşe Hanım dayanamayarak müşteri hizmetlerini tekrar aradı fakat telefonu açan olmadı. Ayşe Hanım paltosunu giydi ve karlı bir kış günü ürünü aldığı firma ile yüz yüze görüşmeye gitti. Firma yetkililerine yaşadığı durumu anlattı. Firmada çalışan personel, Ayşe Hanım'ın içinde bulunduğu durumun normal olduğu-nu, yetkili servisin çok yoğun olduğunu bu yüzden de gecikme yaşanabileceğini söyledi. Ayşe Hanım müşteri hizmetlerine neden cevap verilmediğini sorduğunda ise tatmin edici bir cevap alamadı. Firmanın ve çalışanlarının bu tutumu Ayşe Hanım'ı memnun etmedi, bu sebeple aldığı ürünü iade etmek istedi. İade işlemlerinden sonra Ayşe Hanım eve döndüğünde firmanın genel merkezine bu durumu şikâyet ederek mağduriyetini anlattı.
Yukarıda yaşanan hikâyeden yola çıkarak aşağıdaki soruları yanıtlayınız.
1. Ayşe Hanım’ın yaşadığı mağduriyetin kaynağının ne olduğunu belirleyiniz. 2. Siz firmada çalışan personel olsaydınız Ayşe Hanım’ın bu mağduriyeti yaşamaması adına nasıl bir yol izlerdiniz?
3. Firma genel merkezi yetkilileri bu durumu çözmek için ne gibi iyileştirme çalışmaları yapmalıdır?
UYGULAMA FAALİYETİ
“Tüketicilerin karşılaştıkları problemleri” araştırarak bir sunum hazırlayınız. Sunum hazırlarken aşağıdakileri dikkate alınız:
• Sunumdaki bilgiler doğru ve “Tüketicilerin Karşılaştıkları Problemler” konusunda-ki tüm kazanımları kapsamalıdır.
• Sunumda yazı, resim, tablo, grafik, video, şekil, fotoğraf vb. en az dört farklı ma-teryal kullanılmalıdır.
• Sunumda Türkçe doğru kullanılmalı, dinleyicilerle göz teması kurulmalı, beden dili ve ses tonu doğru kullanılmalı
• Sunum süresi 7 dakika olmalıdır.
• Faaliyetin değerlendirilmesinde Ek-1 kontrol listesi kullanılacaktır.