Ortaöğretim Düzeyinde Grafik Tasarım Eğitimi

etmektedirler. Bir sonraki bölümde günümüzde Türk Eğitim Sistemi’nin tüm kademelerinde yer alan grafik tasarım eğitimi hakkında nicel ve nitel bilgilere yer verilmiştir.

3.5. Türkiye’de Grafik Tasarım Eğitimine Kurumsal Bakış

Türk Eğitim Sistemi içinde grafik tasarım eğitimi ortaöğretim düzeyinde başlar. Daha çok mesleki teknik ortaöğretim bünyesinde yürütülen grafik tasarım eğitimi ayrıca, önlisans, lisans, lisansüstü ve yaygın eğitim faaliyetleri bünyesinde de kendine yer bulur. Ayrıca yaygın eğitim kapamında gerçekleştirilen her türlü düzey için grafik tasarım eğitiminden söz etmek mümkündür.

3.5.1. Ortaöğretim Düzeyinde Grafik Tasarım Eğitimi

Ortaöğretim düzeyinde grafik tasarım eğitimi Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı ‘Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü’ tarafından idare edilen kurumlarda yürütülmektedir. Mesleki ve Teknik Eğitim alanındaki en önemli gelişme ise Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi (MEGEP) ile hayat bulan yeni sistem olmuştur.

Türkiye’de Mesleki ve Teknik Eğitim alanında değişen dünya paradigmalarını yakalamak adına 2002 yılında Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi (MEGEP) hayata geçirilmiştir. Proje, T.C. Hükümeti ile Avrupa Birliği (AB) Komisyonu arasında imzalanan anlaşma ile başlamış ve 2007 yılında sonlandırılmıştır. Proje, 51 Milyon Avro AB MEDA Fonu hibesi ile gerçekleştirilmiştir. Türkiye’nin altı bölgesini kapsayan 30 ilde, 145 pilot kurumda yürütülen projenin Türkiye genelindeki tüm meslek okullarına yaygınlaştırılması 2005-2006 Eğitim-Öğretim yılında olmuştur (Yazçayır ve Nevriye, 2009).

Projenin amacı kısaca şöyledir:

“Mesleki eğitim sisteminin nitelik ve uygunluğunun geliştirilmesi; kamu kurumları, toplumsal ortaklar ve işletmelerin kurumsal kapasitelerinin ulusal, bölgesel ve yerel düzeylerde güçlendirilmesi; reform sürecinin uygulanmasına yerel oyuncuların da dahil edilmesi yoluyla sistemin yerelleşme sürecinin hızlandırılması.” (Emirgil, 2009)

Proje ile bir taraftan eğitim kurumları ile sektör kuruluşları arasında işbirliğini arttırmak hedefi güdülürken, diğer taraftan da eğitim yapılanmasının esnek ve sektörün isteklerini karşılar bir yapıya kavuşturulma hedeflenmiştir. Esnek ve geniş tabanlı eğitim yapılanmasının kurgulanması ise projenin en önemli çıktılarından

49

birisi olan modüler sistemi ve modülleri meydana getirmiştir. Modüler eğitim sistemi geniş tabanlı bir yapıya sahip olması, iş piyasasının ihtiyaçlarını dikkate alması, uluslararası boyutunun bulunması, öğrencinin dilediği aşamada eğitimini sertifikalandırması özelliklerine sahip oluşu ile günümüz koşullarının en çok tercih edilen sistemi olmuştur (Emirgil, 2009; Yazçayır ve Yağcı, 2009). Modüler sistem içinde yer alan modüller, ilgili meslek için hazırlanmış meslek yeterlilikleri doğrultusunda oluşturulmuştur (Adıgüzel ve Berk, 2009). Mesleklerle ilgili yeterlilikler sektör temsilcileri ve konu uzmanları bir araya gelinerek hazırlanmıştır. Ardından ortaya çıkan yeterlilik doğrultusunda ilgili mesleğin eğitiminde kullanılacak olan modüller oluşturulmuştur.

Günümüzde Türkiye’deki mesleki ortaöğretim kurumlarında mesleklere yönelik verilen eğitimler, mesleğin içeriğine ve özelliğine göre çeşitli alanlara, alanlar ise kendi içinde alt dallara ayrılmıştır (Emirgil, 2009; Yazçayır ve Yağcı, 2009).

Şekil 10: MEB Ortaöğretim Genel Yapısı

MEGEP ile hayat geçirilen sistemle birlikte meslek liselerinde orta öğretimin süresi 4 yıla çıkarılmıştır. Öğrenciler 9. Sınıfta tüm ortaöğretim programları için ortak özellikte derslerin yer aldığı geniş bir tabanlı bir eğitim alırlar (Şekil 10). Alan seçimini 9. Sınıf sonunda gerçekleştiren öğrenciler, 10. sınıfta seçtikleri alanın genel derslerinin ağırlıkta olduğu bir eğitim ve öğretim görürler. Yapı kapsamında 11. Sınıfa geçmeyi hak eden öğrenciler, alan içinde yer alan dallardan birini seçerler. Dal

Ortak Eğitim

G

enel O

rta E

ğitim

M

eslek

i O

rtaö

ğr

etim

Ser

ti

fik

a

Alan

Eğitimi

10. Sınıf

9. Sınıf

Dal

Eğitimi

11. Sınıf

Dal

Eğitimi

12. Sınıf

50

seçimi; yerel, bölgesel, sektörel gereksinimler göz önünde bulundurularak okulların donanım, öğretmen durumu ve fiziki koşulları doğrultusunda gerçekleşir. Öğrenci, öğreniminin herhangi bir aşamasında gördüğü modüllerden başarılı olduğuna dair sertifikasını alarak eğitim yapılanmasından çıkabilir.

Mesleki yeterlilikleri kazandırmak üzere, belirlenen her alan için dersler; ortak dersler, alan ortak dersler, dal dersleri ve seçmeli dersler olmak üzere dört gruba ayrılmıştır. Ortak dersler ağırlıklı olarak 9. Sınıfta yer alırken, alan ortak dersler 10 sınıfta yer almaktadır. Dal dersleri ise 11. ve 12. sınıfta yoğunlaşmıştır. Seçmeli dersler ise 10. sınıftan itibaren seçilebilmektedir (MEB, 2011:12).

Modüler sistem içinde Grafik Tasarım bir dal olup, Grafik ve Fotoğraf alanı içinde yer almaktadır. Grafik ve Fotoğraf alanının hitap ettiği sektör; Görsel, İşitsel Teknikler ve Medya Yapımcılığı olarak belirlenmiştir. Grafik dalının amacı; grafik ve fotoğraf alanı altında grafikerlik mesleğinin yeterliliklerine sahip meslek elemanlarının yetiştirilmesidir (MEB, 2011:8-11).

Aşağıda yer alan Tablo 11’de, ortaöğretim düzeyinde grafik tasarım eğitimine ait öğretmen sayıları, öğrenci sayıları, kurum sayıları ve öğretmen başına düşen öğrenci sayıları yer almaktadır.

Tablo 11: MEB Grafik Dalı Öğrenci, Öğretmen, Kurum Sayıları (2010-2015) Yıllar Öğretmen _Sayısı Öğrenci _Sayısı ÖS/ÖS* Kurum _Sayısı

2010-2011 560 15.125 27 152 2011-2012 581 16.091 28 169 2012-2013 648 18.233 28 174 2013-2014 672 21.072 31 196 2014-2015 799 20.838 26 229 * Öğretmen Sayısı / Öğrenci Sayısı (Öğretmen başına düşen öğrenci sayısı) Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı İstatistik Birimi

Tablo 11 incelendiğinde öğretmen sayısının 2010 yılından 2015 yılına gelinceye kadarki süreçte %50 artış göstererek 799 öğretmene ulaştığı görülmektedir. Aynı dönemde öğrenci sayıları ise %5 oranında artmıştır. Grafik Tasarım Alanında eğitim veren ortaöğretim kurumu sayısı ise 2010 yılında 152 iken; 2015 yılına gelindiğinde sayı 229’a yükselmiştir.

Son beş yıla ait öğretmen başına düşen öğrenci sayılarını gösterir Şekil 11, aşağıda yer almaktadır.

51

Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı İstatistik Birimi

Şekil 11: Öğretmen Başına Düşen Öğrenci Sayıları (2010-2015)

Öğretmen başına düşen öğrenci sayılarının en yüksek olduğu dönem 2013- 2014 eğitim-öğretim yılı olarak görülmektedir. En düşük seviye ise, 2014-2015 eğitim-öğretim yılında olmuştur.

Ortaöğretim düzeyindeki grafik tasarım eğitiminin, okul, öğretmen sayısı ve öğrenci sayısı açısından, genel eğitim, ortaöğretim ve mesleki teknik eğitim içindeki payını gösterir Tablo 12, aşağıda yer almaktadır.

Tablo 12: Grafik Tasarım Eğitiminin Genel Eğitim, Ortaöğretim ve Mesleki Teknik Eğitim

İçindeki Oranları (2010-2015)

Yıl

Okul Öğretmen Sayısı Öğrenci Sayısı

GE OÖ MTE GE OÖ MTE GE OÖ MTE

2010-2011 0,003 0,016 0,03 0,0007 0,0026 0,0054 0,001 0,003 0,0073 2011-2012 0,004 0,017 0,03 0,0007 0,0025 0,0052 0,001 0,003 0,0077 2012-2013 0,003 0,016 0,03 0,0008 0,0026 0,0048 0,001 0,004 0,0073 2013-2014 0,003 0,017 0,03 0,0007 0,0025 0,0042 0,001 0,004 0,0083 2014-2015 0,004 0,025 0,04 0,0008 0,0027 0,0046 0,001 0,004 0,0074 GE: Genel Eğitim / OÖ: Ortaöğretim / MTE: Mesleki Teknik Eğitim Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı İstatistik Yıllıkları / TÜİK Eğitim İstatistikleri

Tablo 12 incelendiğinde grafik tasarım eğitimin Türk Eğitim Sistemi içinde oldukça düşük bir orana sahip olduğu görülecektir. Grafik tasarım eğitiminin genel eğitim içinde ortalama 0,003 düzeyinde bir ağırlığı varken; ortaöğretim düzeyinde 0,016 seviyesinde ağırlığı bulunmaktadır. Mesleki teknik eğitim içindeki grafik tasarım eğitiminin payı ise 0,04 düzeyindedir. Benzer durum öğretmen sayıları ve okul sayıları için de geçerlidir. Son beş yılın verilerine bakıldığında; grafik tasarımın,

27 28 28 31 26 0 5 10 15 20 25 30 35 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014 2014-2015

52

genel eğitim, ortaöğretim ve mesleki teknik eğitim içindeki payının sabit kaldığını söylemek mümkündür.

3.5.2. Yükseköğretim Düzeyinde Grafik Tasarım Eğitimi

Yükseköğretim Kanunu (YÖK) 3. Madde r, s ve t bendleri yükseköğretimdeki eğitim türlerini sınıflandırarak tanımlar. Kanunun Madde3 r bendi önlisans eğitimini tanımlarken, s bendi lisans, t bendi ise lisansüstü eğitimi tanımlamaktadır. Yükseköğretimdeki eğitim sınıflandırması ve tanımlaması ISCED ve Avrupa Birliği eğitim tanımlamalarına uyumludur. Yükseköğretim Kanunu’nda yer alan yükseköğretim eğitim düzeylerinin tanımları aşağıda yer almaktadır.

r) (Değişik: 13/2/2011-6111/170 md.) Ön Lisans: Ortaöğretim yeterliliklerine dayalı, en az iki yıllık bir programı kapsayan nitelikli insan gücü yetiştirmeyi amaçlayan veya lisans öğretiminin ilk kademesini teşkil eden bir yükseköğretimdir.

s) Lisans: Ortaöğretime dayalı, en az sekiz yarı yıllık bir programı kapsayan bir yükseköğretimdir.

t) (Değişik birinci cümle: 19/11/2014-6569/25 md.) Lisans Üstü: Yüksek lisans ve doktora ile tıpta, diş hekimliğinde, eczacılıkta ve veteriner hekimlikte uzmanlık ve sanatta yeterlik eğitimini kapsar ve aşağıdaki kademelere ayrılır (2547 sayılı Kanun).

Günümüzde ilgili Kanunla tanımlanan yükseköğretim düzeylerinin tümünde grafik tasarım eğitim ve öğretim faaliyetleri sürdürülmektedir. Aşağıdaki bölümlerde Yükseköğretim Sistemi içindeki düzeylere göre grafik tasarım eğitiminin durumu hakkında bilgilere yer verilmiştir.

3.5.2.1. Grafik Tasarım Önlisans Eğitimi

Meslek yüksekokullarının YAYKUR kapsamında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından idare edildiği dönemde, meslek yüksekokullarında grafik tasarım eğitimine rastlanmamıştır. Yükseköğretim Kanunu ile üniversitelere bağlanan meslek yüksekokullarında önlisans düzeyindeki grafik tasarım eğitimlerine ancak 1990’lı yılların başlarında rastlanmaktadır.

Günümüzde önlisans düzeyindeki grafik tasarım eğitimi ‘Grafik Tasarım Programı’ adı ile Tasarım Bölümü altında eğitim ve öğretim faaliyetlerine devam etmektedir. Tasarım Bölümü ise ISCED 21 Sanat eğitim ve öğretim temel alanı içinde yer almaktadır.