3. BULGU ve YORUMLAR
3.10. Onuncu Alt Probleme Ait Bulgu ve Yorumlar
Onuncu alt problem, “Mezuniyet (lisans ve yüksek lisans olmak üzere), bölüm, hizmet yılı ve cinsiyet değişkenlerinin, öğretmenlerin kullandıkları araç gereçler, öğretmenlerin öğretirken ve öğrencilerin öğrenirken zorlandıkları konular, öğretmenlerin dil bilgisi öğretiminde zorlandıkları alanlar, dil bilgisi öğretiminde karşılaşılan sorunlar ve bu sorunlara ilişkin çözüm önerilerine katılma durumu üzerinde anlamlı bir etkisi var mıdır?” şeklinde ifade edilmiştir.
Tablo 3.10.1. Öğretmenlerin Dil Bilgisi Öğretiminde Araç Gereç Kullanma Oranlarına İlişkin Görüşlerinin Cinsiyet Değişkeninden Etkilenme Durumları
Bayan (N=171) Erkek (N=86) Araç-gereçler N=257 X S X S t p 1 Ders Kitabı 3.89 1.26 4.18 1.12 1.802 .073 2 Yardımcı dil bilgisi kitabı 4.24 .85 3.67 1.08 4.584 .000 3 İmla kılavuzu 4.36 4.43 3.74 1.03 1.274 .204 4 yazılı materyaller 3.92 .99 3.84 .91 .587 .558 5 Teyp-radyo 1.84 .97 1.87 .96 .234 .815 6 Televizyon 1.66 .90 1.82 .94 1.352 .178 7 Video 1.61 1.10 1.74 .94 .935 .351 8 Bilgisayar-projektör .17 1.97 .86 2.52 3.683 .000 9 Tepegöz .17 2.18 .86 2.38 1.265 .207
Tablo 3.10.1. incelendiğinde, bayan öğretmenlerle erkek öğretmenler arasında, dil bilgisi öğretiminde araç ve gereçleri ne oranda kullanıldığıyla ilgili olarak verilen seçeneklerdeki araçları kullanmaları açısından yardımcı dil bilgisi kitabı ve bilgisayar-projektör seçeneklerinde anlamlı bir farklılık olduğu (p<.05); diğer araç ve gereçleri kullanmaları açısından ise anlamlı bir farklılık olmadığı görülmektedir. Bu bulgular, yardımcı dil bilgisi kitabı kullanma sıklığında bayan öğretmenlerin bu kitapları daha sık kullandıkları; bilgisayar-projektör kullanımında da erkeklerin daha çok bu araç ve gereçleri kullandıkları şeklinde yorumlanabilir.
Tablo 3.10.2. Öğretmenlerin Dil Bilgisi Öğretiminde Öğrencilerin Zorlandıkları Konulara İlişkin Görüşlerinin Cinsiyet Değişkeninden Etkilenme Durumları
Bayan (N=171) Erkek (N=86) Konular N=257 X S X S t p 1 Ünlü Uyumu Kuralları 2.61 1.03 1.012 .313 1.012 .313 2 Ünsüzlerle İlgili Kurallar 2.68 1.04 .759 .449 .759 .449 3 Kaynaştırma Harfleri 2.08 .95 2.337 .020 2.337 .020 4 İmla Ve Noktalama 3.41 1.05 .666 .506 .666 .506 5 Kelime Türleri 3.19 1.00 .035 .972 .035 .972 6 Tamlama Çeşitleri 2.92 .98 .595 .552 .595 .552 7 Kelime Grupları 3.05 1.04 .974 .331 .974 .331 8 Atasözü ve Deyimler 2.54 .95 .345 .730 .345 .730 9 Kip Ekleri 3.02 1.05 .206 .837 .206 .837 10 Fiilimsiler 3.70 1.00 1.217 .225 1.217 .225 11 Fiil Çatıları 3.77 1.01 .035 .972 .035 .972 12 Cümlenin Ögeleri 2.74 .94 1.649 .100 1.649 .100 13 Birleşik Cümleler 3.43 1.06 .666 .506 .666 .506 14 Anlam İlişkileri 2.90 1.04 .292 .771 .292 .771
Tablo 3.10.2.’de görüleceği üzere cinsiyet değişkeninin, kaynaştırma harflerinin öğrenimi üzerinde anlamlı bir fark yarattığı (p< .05); diğer konularda ise anlamlı bir farklılık olmadığı görülmektedir. Tablodaki betimsel veriler incelendiğinde erkek öğretmenler, bayan öğretmenlere göre öğrencilerin kaynaştırma harflerini öğrenmede daha çok zorlandıklarını söylemektedirler.
Tablo 3. 10. 3. Öğretmenlerin Dil Bilgisi Konularının Öğretiminde Problem Yaşadıkları Konulara İlişkin Görüşlerinin Cinsiyet Değişkeninden Etkilenme
Durumları Bayan (N=171) Erkek (N=86) Konular N=257 X S X S t p 1 Ünlü Uyumu Kuralları 2.19 1.08 2.68 2.26 2.338 .020 2 Ünsüzlerle İlgili Kurallar 2.14 .96 2.45 1.06 2.326 .021 3 Kaynaştırma Harfleri 1.86 .96 2.17 .96 2.417 .016 4 İmla Ve Noktalama 2.66 1.13 2.65 1.06 .105 .916 5 Kelime Türleri 2.62 1.132 2.38 1.08 1.638 .103 6 Tamlama Çeşitleri 2.51 1.09 2.36 1.05 1.078 .282 7 Kelime Grupları 2.74 2.59 2.52 1.08 .752 .453 8 Atasözü ve Deyimler 2.17 1.01 2.12 .91 .366 .715 9 Kip Ekleri 2.52 1.22 2.52 1.14 .019 .985 10 Fiilimsiler 3.30 3.41 3.00 1.12 .819 .414 11 Fiil Çatıları 3.18 1.19 2.97 1.15 1.311 .191 12 Cümlenin Ögeleri 2.31 1.11 2.43 1.03 .793 .429 13 Birleşik Cümleler 2.95 1.17 2.87 1.16 .563 .574 14 Anlam İlişkileri 2.41 1.09 2.44 .98 .189 .850
Tablo 3.10.3.’te görüleceği üzere cinsiyet değişkeninin; ünlü uyumu kuralları, ünsüzlerle ilgili kurallar ve kaynaştırma harflerinin öğretiminde anlamlı bir fark yarattığı (p<.05); diğer konularla ilgili olarak anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir. Tablodaki betimsel veriler incelendiğinde bayan öğretmenler; ünlü uyumu kuralları, ünsüzlerle ilgili kurallar ve kaynaştırma harflerinin öğretiminde, erkek öğretmenlere göre daha az zorlandıklarını söylemektedirler.
Tablo 3. 10. 4. Öğretmenlerin Lisans Döneminde Zorlandıkları Alana İlişkin Görüşlerinin Cinsiyet Değişkeninden Etkilenme Durumları
Fonetik Morfoloji Sentaks Semantik Toplam
f 37 63 25 26 151 Bayan % 24.5% 41.7% 16.6% 17.2% 100.0% f 20 30 15 16 81 Erkek % 24.7% 37.0% 18.5% 19.8% 100.0% f 57 93 40 42 232 Toplam % 24.6% 40.1% 17.2% 18.1% 100.0% X2=.594 sd=3 p=.898
Tablo 3.10.4. incelendiğinde bayan öğretmenlerle erkek öğretmenler arasında lisans döneminde dil bilgisi derslerinde en çok zorlanılan alanla ilgili olarak öğretmen görüşleri açısından anlamlı bir farklılık olmadığı görülmektedir.
Tablo 3.10.5. Öğretmenlerin Öğrencilere Dil Bilgisi Öğretirken Zorlandıkları Alana İlişkin Görüşlerinin Cinsiyet Değişkeninden Etkilenme Durumları
Fonetik Morfoloji Sentaks Semantik Toplam
f 18 75 28 42 163 Bayan % 11.0% 46.0% 17.2% 25.8% 100.0% f 14 38 19 13 84 Erkek % 16.7% 45.2% 22.6% 15.5% 100.0% f 32 113 47 55 247 Toplam % 13.0% 45.7% 19.0% 22.3% 100.0% X2=4.859 sd=3 p=.182
Tablo 3.10.5. incelendiğinde bayan öğretmenlerle erkek öğretmenler arasında öğrencilere dil bilgisi öğretirken en çok zorlanılan alanla ilgili olarak öğretmen görüşleri açısından anlamlı bir farklılık olmadığı görülmektedir.
Tablo 3.10.6. Öğretmenlerin Temel Kaynak Bulmakta Zorlandıkları Alana İlişkin Görüşlerinin Cinsiyet Değişkeninden Etkilenme Durumları
Fonetik Morfoloji Sentaks Semantik Toplam
f 15 38 46 46 145 Bayan % 10.3% 26.2% 31.7% 31.7% 100.0% f 8 23 13 35 79 Erkek % 10.1% 29.1% 16.5% 44.3% 100.0% f 23 61 59 81 224 Toplam % 10.3% 27.2% 26.3% 36.2% 100.0% X2=6.925 sd=3 p=.074
Tablo 3.10.6. incelendiğinde bayan öğretmenlerle erkek öğretmenler arasında temel kaynak bulmakta en çok zorlanılan alanla ilgili olarak öğretmen görüşleri açısından sentaks ve semantik alanlarında anlamlı bir fark olduğu (p<.05); diğer alanlarda anlamlı bir farklılık olmadığı görülmektedir.
Tablo 3.10.7. Öğretmenlerin Öğrenciler Dil Bilgisi Konularını Öğrenirken Zorlandıkları Alana İlişkin Görüşlerinin Cinsiyet Değişkeninden Etkilenme
Durumları
Fonetik Morfoloji Sentaks Semantik Toplam
f 20 68 36 44 168 Bayan % 11.9% 40.5% 21.4% 26.2% 100.0% f 15 39 12 18 84 Erkek % 17.9% 46.4% 14.3% 21.4% 100.0% f 35 107 48 62 252 Toplam % 13.9% 42.5% 19.0% 24.6% 100.0% X2=3.912sd=3 p=.271
Tablo 3.10.7. incelendiğinde bayan öğretmenlerle erkek öğretmenler arasında öğrencilerin dil bilgisi konularını öğrenirken en çok zorlanılan alanla ilgili olarak öğretmen görüşleri açısından anlamlı bir farklılık olmadığı (p<.05) görülmektedir.
Tablo 3.10.8. Öğretmenlerin Ölçme Ve Değerlendirmede En Çok Sıkıntı Çekilen Alana İlişkin Görüşlerinin Cinsiyet Değişkeninden Etkilenme
Durumları
Fonetik Morfoloji Sentaks Semantik Toplam
f 12 43 26 75 156 Bayan % 7.7% 27.6% 16.7% 48.1% 100.0% f 8 20 18 35 81 Erkek % 9.9% 24.7% 22.2% 43.2% 100.0% f 20 63 44 110 237 Toplam % 8.4% 26.6% 18.6% 46.4% 100.0% X2=1.625 sd=3 p=.624
Tablo 3.10.8. incelendiğinde bayan öğretmenlerle erkek öğretmenler arasında ölçme ve değerlendirmede en çok sıkıntı yaşanılan alanla ilgili olarak öğretmen görüşleri açısından anlamlı bir farklılık olmadığı (p<.05) görülmektedir.
Tablo 3.10.9. Öğretmenlerin Terim Faklılığının En Çok Olduğu Alana İlişkin Görüşlerinin Cinsiyet Değişkeninden Etkilenme Durumları
Fonetik Morfoloji Sentaks Semantik Toplam
f 31 59 30 40 160 Bayan % 19.4% 36.9% 18.8% 25.0% 100.0% f 18 29 15 22 84 Erkek % 21.4% 34.5% 17.9% 26.2% 100.0% f 49 88 45 62 244 Toplam % 20.1% 36.1% 18.4% 25.4% 100.0% X2=.255 sd=3 p=.968
Tablo 3.10.9. incelendiğinde, bayan öğretmenlerle erkek öğretmenler arasında, dil bilgisindeki terim farklılığının en çok olduğu alanla ilgili olarak öğretmen görüşleri açısından anlamlı bir farklılık olmadığı (p<.05) görülmektedir.
Tablo 3.10.10. Öğretmenlerin Dil Bilgisi Öğretiminde Karşılaşılan Problemlere İlişkin Verilen İfadelere Katılmaları Konusundaki Görüşlerinin Cinsiyet
Değişkeninden Etkilenme Durumu Bayan (N=171) Erkek (N=86) İfadeler N=257 X S X S t p
1. Dil bilgisi derslerinde sadece kurallar
ezberletilmektedir. 3.00 1.40 3.56 1.31 3.131 .002
2. Dil bilgisi ayrı bir ders olarak değil, Türkçe
dersinin içinde işlenmelidir. 3.64 1.18 3.55 1.23 .573 .567 3. Okullardaki araç gereç eksikliği, dil bilgisi
öğretimini olumsuz etkilemektedir. 3.46 1.31 3.38 1.22 .461 .645 4. Dil biliminin verilerinden faydalanmamak, dil
bilgisi öğretimini olumsuz etkilemektedir. 3.75 1.03 3.60 1.16 1.051 .294 5. İmla birliği amacına hizmet edecek bir referans
kaynak yoktur. 3.61 1.27 3.60 1.26 .056 .956
6. Ders kitaplarında dil bilgisi öğretimine uygun
metin sayısı çok sınırlıdır. 3.94 .95 4.11 4.51 .486 .628 7. Dil bilgisi kuralları sezdirilmeye değil,
ezberletilmeye çalışılmaktadır. 3.61 1.28 3.87 1.15 1.531 .127 8. Dil bilgisi öğretiminde tüm öğretmenler tarafından
kullanılan bir referans kaynak yoktur. 4.16 .91 3.89 1.09 2.120 .035 9. Dil bilgisi öğretimi, OKS vb sınavlardaki kural ve
tanımlar dikkate alınarak yapılmaktadır. 3.66 1.10 3.66 1.15 .013 .989 10. Öğrencilerin dil bilgisi derslerine ilgi
duymalarının sebebi sınav kaygısıdır. 3.67 1.18 3.89 .94 1.515 .131 11. ÖSYM tarafından yapılan sınavlar ile okullarda
yapılan sınavların yapısal farklılığı, dil bilgisi öğretiminde problemlere yol açmaktadır.
4.11 .84 4.04 .94 .606 .545 12. Dil bilgisi sınavları, işlevsel bilgiyi ölçmekten
çok ezber gücünü ölçmektedir. 3.50 1.22 3.72 .96 1.437 .152 13. Öğretmenlerin lisans eğitimi sürecinde aldıkları
dil bilgisi dersleri yetersizdir. 3.36 1.19 3.27 1.26 .554 .580 14 Öğretmenlerin lisans eğitimi sürecinde aldıkları
“dil bilgisi öğretimi” eğitimi yetersizdir. 3.58 1.06 3.46 1.22 .807 .420 15 Öğretmenlerin lisans eğitimi sürecinde dil bilgisi
alanındaki gelişmelerden yeterince haberdar
edilmemesi, performanslarını olumsuz etkilemektedir
3.72 1.00 3.62 1.00 .731 .465 16 Lisans döneminde dil bilgisi dersleri teorik olarak
yapılmaktadır 3.71 1.00 3.41 1.11 2.137 .034
17 Programda dil bilgisi öğretimi için yeterli zaman
yoktur. 3.47 1.16 3.17 1.11 1.963 .051
18 Programda dil bilgisi konuları, uygun olmayan bir
şekilde tasnif edilmiştir. 3.55 1.12 3.29 1.12 1.783 .076 19 Program, dil bilgisi öğretimindeki amaçları
gerçekleştirmekten uzaktır 3.47 1.02 3.23 .97 1.850 .065 20 Dil bilgisi programı, öğretmen ve öğrencilerin
beklentilerini karşılamaktan uzaktır. 3.53 1.02 3.31 1.03 1.607 .109 21 Ders kitapları ile program birbirleri ile örtüşmeyen 3.61 1.10 3.56 1.03 .309 .758
bir görüntü arz etmektedir.
22 Öğrencinin değişik kitaplarda ve derslerde farklı terimlerle karşılaşması, dil bilgisi öğretimini olumsuz etkilemektedir.
3.78 1.11 3.95 .90 1.179 .239 23 Alanla ilgili kitaplarda farklı terimler
kullanılmaktadır. 4.04 .88 4.02 .88 .201 .841
24. Öğretmenler, dil bilgisi öğretiminde öğrencinin
seviyesini değil, programı dikkate almaktadır. 3.42 1.28 3.50 1.13 .446 .656 25 Dil bilgisi öğretiminde önce kuralın tanımı
verilmekte sonra bu kurala uygun örnek verilmektedir.
3.61 1.19 3.77 1.15 1.058 .291 26 Öğretmenler, dil bilgisi öğretiminde, en çok düz
anlatım yöntemini tercih etmektedir. 3.40 1.20 3.81 1.00 2.720 .007 27 Öğretmenler, dil bilgisi öğretiminde, en çok
tümden gelim yöntemini tercih etmektedir. 3.31 1.08 3.36 1.15 .305 .761
Tablo 3.10.10. incelendiğinde, bayan öğretmenlerle erkek öğretmenler arasında, dil bilgisi öğretiminde karşılaşılan problemlerle ilgili olarak verilen ifadelere katılmaları açısından “Dil bilgisi derslerinde sadece kurallar ezberletilmektedir.” “Dil bilgisi öğretiminde tüm öğretmenler tarafından kullanılan bir referans kaynak yoktur.” “Lisans döneminde dil bilgisi dersleri teorik olarak yapılmaktadır.” “Öğretmenler, dil bilgisi öğretiminde, en çok düz anlatım yöntemini tercih etmektedir.” ifadelerinde anlamlı bir farklılık olduğu (p<.05); diğer ifadelere katılmaları açısından ise anlamlı bir farklılık olmadığı görülmektedir. Bu bulgulara göre, “Dil bilgisi derslerinde sadece kurallar ezberletilmektedir.” ve “Öğretmenler, dil bilgisi öğretiminde, en çok düz anlatım yöntemini tercih etmektedir.” ifadelerine erkek öğretmenler bayanlara göre; “Dil bilgisi öğretiminde tüm öğretmenler tarafından kullanılan bir referans kaynak yoktur.” “Lisans döneminde dil bilgisi dersleri teorik olarak yapılmaktadır.” ifadelerine ise bayan öğretmenlerin erkeklere göre daha çok katıldıkları söylenebilir.
Tablo 3.10.11. Öğretmenlerin Dil Bilgisi Öğretiminde Karşılaşılan Problemleri Gidermek İçin Sıralanan Çözüm Önerilerine Katılmaları Konusundaki
Görüşlerinin Cinsiyet Değişkeninden Etkilenme Durumu Bayan (N=171) Erkek (N=86) Öneriler N=257 X S X S t p
1. Dil bilgisi günlük dilden alınan somut
örneklerle işlenmelidir. 4,71 ,54 4,61 ,63 1,271 ,205
2. İmla sorununu çözmek için TDK tarafından
hazırlanan yazım kılavuzu esas alınmalıdır. 4,57 ,71 4,33 ,91 2,274 ,024 3. Dil bilgisi öğretimi metinler aracılığıyla
yapılmalıdır. 4,54 ,66 4,47 ,73 ,805 ,421
4. Dil bilgisi öğretiminde kurallar çeşitli
etkinliklerle sezdirilmelidir 4,62 ,52 4,54 ,73 1,001 ,318 5. Dil bilgisi öğretiminde “dil biliminin”
verilerinden yararlanılmalıdır. 4,41 ,68 4,33 ,74 ,837 ,403 6. Dil bilgisi öğretiminde Türkçenin yazılı
kaynaklarından derlenmiş materyaller kullanılmalıdır.
4,48 ,57 4,88 5,52 ,934 ,351 7. Dil bilgisi, işleve dayalı olarak öğretilmelidir. 4,57 ,50 4,51 ,68 ,892 ,373 8. Lisans döneminde öğretmen adaylarına daha
fazla dil bilgisi dersi verilmelidir. 4,22 ,90 3,91 1,11 2,338 ,020 9. Üniversitelerin ilgili bölümlerindeki dil bilgisi
derslerine giren öğretim elemanları daha iyi yetiştirilmelidir.
4,27 ,92 4,26 ,97 ,060 ,952 10. Okullarda dil bilgisi seviyesini belirlemek
amacıyla Türkçe sınavlarından bağımsız bir sınav yapılmalıdır.
3,73 1,23 3,65 1,22 ,491 ,624 11. ÖSYM tarafından yapılan sınavlardaki dil
bilgisiyle ilgili soruların hazırlanma sürecinde tüm eğitim kurumları tarafından kabul edilen bir dil bilgisi kaynağı referans olarak kullanılmalıdır.
4,51 ,72 4,40 ,84 1,064 ,289
12. Öğrencilere dil bilgisi sınavlarıyla ilgili geri
bildirim verilmelidir 4,54 ,52 4,34 ,74 2,504 ,013
13. Dil bilgisi kuralları, metin içindeki cümleler
kullanılarak öğretilmelidir. 4,45 ,74 4,38 ,79 ,717 ,474 14. Kelime türleri, cümle içi işlevlerden hareketle
öğretilmelidir. 4,82 3,14 4,50 ,69 ,946 ,345
15. Terim farklılığı sorununu çözmek için, kullanılan tüm ders kitaplarında terim birliği sağlanmalıdır.
4,64 ,57 4,63 ,64 ,047 ,962 16. Terim farklılığı sorununu çözmek için, TDK
tarafından terim birliği sağlanmalıdır. 4,67 ,55 4,54 ,71 1,620 ,106 17. Terim farklılığı sorununu çözmek için,
öğretmenler aynı anlamı karşılayan tüm terimleri kullanmalıdır.
4,04 1,08 3,69 1,25 2,266 ,024 18. Öğrencilerin dilbilgisi dersine karşı olumlu
tutum geliştirmeleri için uygun yöntem kullanılmalıdır.
19. Dil bilgisi öğretiminde yöntem seçilirken
eğitim ortamının özellikleri dikkate alınmalıdır. 4,50 ,56 4,31 ,82 2,145 ,033 20. Dil bilgisi öğretiminde yöntem seçilirken
öğrencilerin özellikleri dikkate alınmalıdır. 4,59 ,50 4,34 ,87 2,799 ,006
Tablo 3.10.11. incelendiğinde, bayan öğretmenlerle erkek öğretmenler arasında, dil bilgisi öğretiminde karşılaşılan problemleri gidermek için sıralanan çözüm önerilerine katılmaları açısından “İmla sorununu çözmek için TDK tarafından hazırlanan yazım kılavuzu esas alınmalıdır.” “Lisans döneminde öğretmen adaylarına daha fazla dil bilgisi dersi verilmelidir.” “Öğrencilere dil bilgisi sınavlarıyla ilgili geri bildirim verilmelidir.” “Terim farklılığı sorununu çözmek için, öğretmenler aynı anlamı karşılayan tüm terimleri kullanmalıdır.” “Öğrencilerin dilbilgisi dersine karşı olumlu tutum geliştirmeleri için uygun yöntem kullanılmalıdır.” “Dil bilgisi öğretiminde yöntem seçilirken eğitim ortamının özellikleri dikkate alınmalıdır.” “Dil bilgisi öğretiminde yöntem seçilirken öğrencilerin özellikleri dikkate alınmalıdır.” ifadelerinde anlamlı bir farklılık olduğu (p<.05); diğer ifadelere katılmaları açısından ise anlamlı bir farklılık olmadığı görülmektedir. Bu bulgulara göre, anlamlı farkın oluştuğu tüm çözüm önerilerinde bayan öğretmenlerin erkek öğretmenlere göre çözüm önerilerine daha çok katıldıkları söylenebilir.
Tablo 3.10.12. Öğretmenlerin Dil Bilgisi Öğretiminde Kullandıkları Araç Gereçle İlgili Görüşlerinin Mezuniyet Değişkeninden Etkilenme Durumu
Lisans (N=206) Lisans üstü (N=51) Araç Gereçler N=257 X S X S t p 1 Ders Kitabı 3.94 1.23 4.19 1.18 1.326 .186 2 Yardımcı dil bilgisi kitabı 4.07 .95 3.96 1.07 .763 .446 3 İmla kılavuzu 4.18 4.08 4.01 .88 .295 .769 4 yazılı materyaller 3.89 .98 3.90 .90 .026 .979 5 Teyp-radyo 1.90 .99 1.64 .82 1.694 .091 6 Televizyon 1.75 .95 1.54 .78 1.445 .150 7 Video 1.68 .92 1.52 1.46 .971 .333 8 Bilgisayar-projektör 2.09 1.13 2.39 1.25 1.629 .105 9 Tepegöz 2.22 1.22 2.33 1.17 .554 .580
Tablo 3.10.12. incelendiğinde, lisans mezunu öğretmenlerle lisans üstü eğitime sahip öğretmenler arasında, dil bilgisi öğretiminde kullandıkları araç gereçlerle ilgili anlamlı bir farklılık olmadığı görülmektedir. Bu bulgular, kullanılan araç gereçleri kullanılma sıklığı açısından benzerlikler olduğu şeklinde yorumlanabilir.
Tablo 3.10.13. Öğretmenlerin Dil Bilgisi Öğretimi Sürecinde Öğrencilerin Zorlandıkları Konularla İlgili Görüşlerinin Mezuniyet Değişkeninden
Etkilenme Durumu Lisans (N=206) Lisans üstü (N=51) Konular N=257 X S X S t p 1 Ünlü Uyumu Kuralları 2.61 1.06 2.86 1.03 1.519 .130 2 Ünsüzlerle İlgili Kurallar 2.68 1.05 2.84 1.06 .927 .355 3 Kaynaştırma Harfleri 2.12 .94 2.43 1.02 2.031 .043 4 İmla Ve Noktalama 3.31 1.03 3.68 .88 2.382 .018 5 Kelime Türleri 3.12 1.00 3.49 .94 2.369 .019 6 Tamlama Çeşitleri 2.92 .98 3.03 .89 .742 .459 7 Kelime Grupları 3.04 1.03 3.31 1.00 1.673 .096 8 Atasözü ve Deyimler 2.49 .97 2.66 .90 1.143 .254 9 Kip Ekleri 3.03 1.05 3.05 1.10 .150 .881 10 Fiilimsiler 3.85 2.97 3.82 .76 .085 .933 11 Fiil Çatıları 3.73 1.00 3.92 .92 1.170 .243 12 Cümlenin Ögeleri 2.72 .95 3.78 5.67 2.543 .012 13 Birleşik Cümleler 3.42 1.03 3.62 .97 1.279 .202 14 Anlam İlişkileri 2.83 1.01 3.09 1.11 1.626 .105
Tablo 3.10.13. incelendiğinde, öğrenirken zorlanılan konulardan kaynaştırma harfleri, imla ve noktalama, kelime türleri ve cümlenin ögeleri üzerinde mezuniyet değişkeninin manidar bir fark yarattığı görülmektedir (p<.05). İlgili betimsel veriler incelendiğinde lisans mezunu öğretmenlerin öğrencilerin kaynaştırma harfleri, imla ve noktalama, kelime türleri ve cümlenin ögeleri konularının öğreniminde, lisans üstü eğitim almış öğretmenlere göre daha az zorlandıklarını söyledikleri söylenebilir.
Tablo 3.10.14. Öğretmenlerin Dil Bilgisi Konularını Öğretirken Problem Yaşadıkları Konularla İlgili Görüşlerinin Mezuniyet Değişkeninden Etkilenme
Durumu Lisans (N=206) Lisans üstü (N=51) Konular N=257 X S X S t p 1 Ünlü Uyumu Kuralları 2.28 1.06 2.68 2.85 1.633 .104 2 Ünsüzlerle İlgili Kurallar 2.24 .97 2.27 1.15 .201 .841 3 Kaynaştırma Harfleri 1.92 .89 2.13 1.24 1.379 .169 4 İmla Ve Noktalama 2.63 1.05 2.76 1.30 .741 .459 5 Kelime Türleri 2.52 1.12 2.62 1.13 .588 .557 6 Tamlama Çeşitleri 2.43 1.06 2.56 1.15 .778 .438 7 Kelime Grupları 2.68 2.39 2.60 1.15 .222 .825 8 Atasözü ve Deyimler 2.19 .97 2.01 .98 1.138 .256 9 Kip Ekleri 2.55 1.20 2.41 1.18 .755 .451 10 Fiilimsiler 3.24 3.14 3.03 1.16 .465 .642 11 Fiil Çatıları 3.13 1.16 3.01 1.25 .628 .530 12 Cümlenin Ögeleri 2.34 1.09 2.37 1.07 .135 .893 13 Birleşik Cümleler 2.91 1.16 2.98 1.19 .344 .731 14 Anlam İlişkileri 2.41 1.05 2.47 1.08 .348 .728
Tablo 3.10.14. incelendiğinde mezuniyet değişkeninin öğretmenlerin öğretirken zorlandıkları dil bilgisi konularına ilişkin öğretmen görüşleri üzerinde anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmüştür (p<.05).
Tablo 3.10.15. Öğretmenlerin Lisans Döneminde Dil Bilgisi Derslerinde En Çok Zorlandıkları Alanla İlgili Görüşlerinin Mezuniyet Değişkeninden Etkilenme
Durumu
Fonetik Morfoloji Sentaks Semantik Toplam
Lisans f 41 78 32 36 187 % 21.9% 41.7% 17.1% 19.3% 100.0% Lisans üstü f 16 15 8 6 45 % 35.6% 33.3% 17.8% 13.3% 100.0% Toplam f 57 93 40 42 232 % 24.6% 40.1% 17.2% 18.1% 100.0% X2=4.089 Sd=4 P=.252
Tablo 3.10.15. incelendiğinde mezuniyet değişkeninin lisans döneminde öğrenmekte zorlanılan alana ilişkin öğretmen görüşleri üzerinde anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmüştür (p<.05).
Tablo 3.10.16. Öğretmenlerin Öğrencilere Dil Bilgisini Öğretirken En Çok Zorlandıkları Alanla İlgili Görüşlerinin Mezuniyet Değişkeninden Etkilenme
Durumu
Fonetik Morfoloji Sentaks Semantik Toplam
Lisans f 28 87 37 46 198 % 14.1% 43.9% 18.7% 23.2% 100.0% Lisans üstü f 4 26 10 9 49 % 8.2% 53.1% 20.4% 18.4% 100.0% Toplam f 32 113 47 55 247 % 13.0% 45.7% 19.0% 22.3% 100.0% X2= 2.270 Sd=4 P=.517
Tablo 3.10.16. incelendiğinde mezuniyet değişkeninin öğrencilere dil bilgisini öğretirken zorlanılan alana ilişkin öğretmen görüşleri üzerinde anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmüştür (p<.05).
Tablo 3.10.17.Öğretmenlerin Temel Kaynak Bulmakta En Çok Zorlandıkları Alanla İlgili Görüşlerinin Mezuniyet Değişkeninden Etkilenme Durumu
Fonetik Morfoloji Sentaks Semantik Toplam
Lisans f 21 52 50 56 179 % 11.7% 29.1% 27.9% 31.3% 100.0% Lisans üstü f 2 9 9 25 45 % 4.4% 20.0% 20.0% 55.6% 100.0% Toplam f 23 61 59 81 224 % 10.3% 27.2% 26.3% 36.2% 100.0% X2= 9.659 Sd=4 P=.022
Tablo 3.10.17. incelendiğinde mezuniyet değişkeninin temel kaynak bulmakta zorlanılan alana ilişkin öğretmen görüşleri üzerinde semantikle ilgili anlamlı bir fark oluşturduğu görülmüştür(p<.05).
Tablo 3.10.18.Öğretmenlerin Öğrenciler Dil Bilgisini Öğrenirken En Çok Zorlandıkları Alanla İlgili Görüşlerinin Mezuniyet Değişkeninden Etkilenme
Durumu
Fonetik Morfoloji Sentaks Semantik Toplam
Lisans f 29 82 42 48 201 % 14.4% 40.8% 20.9% 23.9% 100.0% Lisans üstü f 6 25 6 14 51 % 11.8% 49.0% 11.8% 27.5% 100.0% Toplam f 35 107 48 62 252 % 13.9% 42.5% 19.0% 24.6% 100.0% X2=2.847 Sd=4 P=.416
Tablo 3.10.18. incelendiğinde mezuniyet değişkeninin öğrencilerin dil bilgisi öğreniminde zorlandıkları alana ilişkin öğretmen görüşleri üzerinde anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmüştür (p<.05).
Tablo 3.10.19. Öğretmenlerin Ölçme Ve Değerlendirmede En Çok Sıkıntı Yaşadıkları Alanla İlgili Görüşlerinin Mezuniyet Değişkeninden Etkilenme
Durumu
Fonetik Morfoloji Sentaks Semantik Toplam
Lisans f 14 49 37 87 187 % 7.5% 26.2% 19.8% 46.5% 100.0% Lisans üstü f 6 14 7 23 50 % 12.0% 28.0% 14.0% 46.0% 100.0% Toplam f 20 63 44 110 237 % 8.4% 26.6% 18.6% 46.4% 100.0% X2=1.714 Sd=4 P=.634
Tablo 3.10.19. incelendiğinde mezuniyet değişkeninin ölçme ve değerlendirmede en şok sıkıntı yaşanılan alana ilişkin öğretmen görüşleri üzerinde anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmüştür (p<.05).
Tablo 3.10.20. Öğretmenlerin Dil Bilgisindeki Terim Farklılığının En Çok Olduğu Alanla İlgili Görüşlerinin Mezuniyet Değişkeninden Etkilenme Durumu
Fonetik Morfoloji Sentaks Semantik Toplam
Lisans f 37 67 36 54 194 % 19.1% 34.5% 18.6% 27.8% 100.0% Lisans üstü f 12 21 9 8 50 % 24.0% 42.0% 18.0% 16.0% 100.0% Toplam f 49 88 45 62 244 % 20.1% 36.1% 18.4% 25.4% 100.0% X2=3.293; Sd=4 P=.349
Tablo 3.10.20. incelendiğinde mezuniyet değişkeninin terim farklılığının en çok olduğu alana ilişkin öğretmen görüşleri üzerinde anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmüştür (p<.05).
Tablo 3.10.21. Öğretmenlerin Dil Bilgisi Öğretiminde Karşılaşılan Problemlere İlişkin Verilen İfadelere Katılmalarıyla İlgili Görüşlerinin Mezuniyet
Değişkeninden Etkilenme Durumu Lisans (N=206) Lisans üstü (N=51) Sorunlar N=257 X S X S t p
1. Dil bilgisi derslerinde sadece kurallar
ezberletilmektedir. 3.09 1.40 3.56 1.34 2.169 .031
2. Dil bilgisi ayrı bir ders olarak değil, Türkçe
dersinin içinde işlenmelidir. 3.63 1.17 3.54 1.31 .462 .644 3. Okullardaki araç gereç eksikliği, dil bilgisi
öğretimini olumsuz etkilemektedir. 3.40 1.26 3.54 1.34 .703 .482 4. Dil biliminin verilerinden faydalanmamak, dil
bilgisi öğretimini olumsuz etkilemektedir. 3.66 1.05 3.86 1.16 1.173 .242 5. İmla birliği amacına hizmet edecek bir referans
kaynak yoktur. 3.62 1.26 3.54 1.31 .388 .698
6. Ders kitaplarında dil bilgisi öğretimine uygun
metin sayısı çok sınırlıdır. 3.97 3.00 4.09 .87 .287 .774 7. Dil bilgisi kuralları sezdirilmeye değil,
ezberletilmeye çalışılmaktadır. 3.65 1.27 3.90 1.11 1.264 .208 8. Dil bilgisi öğretiminde tüm öğretmenler
tarafından kullanılan bir referans kaynak yoktur. 4.03 .99 4.25 .91 1.437 .152 9. Dil bilgisi öğretimi, OKS vb sınavlardaki kural
ve tanımlar dikkate alınarak yapılmaktadır. 3.58 1.13 3.96 1.03 2.145 .033 10. Öğrencilerin dil bilgisi derslerine ilgi
duymalarının sebebi sınav kaygısıdır. 3.71 1.13 3.88 1.01 .967 .334 11. ÖSYM tarafından yapılan sınavlar ile
okullarda yapılan sınavların yapısal farklılığı, dil bilgisi öğretiminde problemlere yol açmaktadır.
4.06 .88 4.19 .84 .932 .352 12. Dil bilgisi sınavları, işlevsel bilgiyi ölçmekten
çok ezber gücünü ölçmektedir. 3.49 1.18 3.92 .95 2.420 .016 13. Öğretmenlerin lisans eğitimi sürecinde
aldıkları dil bilgisi dersleri yetersizdir. 3.34 1.22 3.31 1.19 .162 .871 14 Öğretmenlerin lisans eğitimi sürecinde
aldıkları “dil bilgisi öğretimi” eğitimi yetersizdir. 3.53 1.12 3.56 1.11 .170 .865 15 Öğretmenlerin lisans eğitimi sürecinde dil
bilgisi alanındaki gelişmelerden yeterince haberdar edilmemesi, performanslarını olumsuz etkilemektedir
3.69 1.01 3.66 .97 .205 .837
16 Lisans döneminde dil bilgisi dersleri teorik
olarak yapılmaktadır 3.66 1.02 3.41 1.13 1.545 .124
17 Programda dil bilgisi öğretimi için yeterli
zaman yoktur. 3.38 1.14 3.31 1.20 .411 .682
18 Programda dil bilgisi konuları, uygun olmayan
bir şekilde tasnif edilmiştir. 3.52 1.13 3.23 1.06 1.643 .102 19 Program, dil bilgisi öğretimindeki amaçları
gerçekleştirmekten uzaktır 3.42 1.02 3.29 .96 .807 .420 20 Dil bilgisi programı, öğretmen ve öğrencilerin 3.47 1.03 3.39 1.00 .518 .605
beklentilerini karşılamaktan uzaktır. 21 Ders kitapları ile program birbirleri ile
örtüşmeyen bir görüntü arz etmektedir. 3.57 1.09 3.70 1.02 .786 .433 22 Öğrencinin değişik kitaplarda ve derslerde
farklı terimlerle karşılaşması, dil bilgisi öğretimini olumsuz etkilemektedir.
3.76 1.09 4.15 .78 2.389 .018 23 Alanla ilgili kitaplarda farklı terimler
kullanılmaktadır. 3.98 .92 4.25 .65 1.962 .051
24. Öğretmenler, dil bilgisi öğretiminde öğrencinin seviyesini değil, programı dikkate almaktadır.
3.39 1.25 3.66 1.16 1.391 .165 25 Dil bilgisi öğretiminde önce kuralın tanımı
verilmekte sonra bu kurala uygun örnek verilmektedir.
3.56 1.23 4.09 .83 2.940 .004 26 Öğretmenler, dil bilgisi öğretiminde, en çok
düz anlatım yöntemini tercih etmektedir. 3.46 1.18 3.84 .98 2.101 .037 27 Öğretmenler, dil bilgisi öğretiminde, en çok
tümden gelim yöntemini tercih etmektedir. 3.37 1.09 3.13 1.13 1.399 .163
Tablo 3.10.21. incelendiğinde mezuniyet değişkeninin dil bilgisi öğretiminde karşılaşılan problemlere ilişkin verilen ifadelere katılmalarıyla ilgili öğretmen görüşleri üzerinde “Dil bilgisi derslerinde sadece kurallar ezberletilmektedir.” “Dil bilgisi öğretimi, OKS vb sınavlardaki kural ve tanımlar dikkate alınarak yapılmaktadır.” “Dil bilgisi sınavları, işlevsel bilgiyi ölçmekten çok ezber gücünü ölçmektedir.” “Öğrencinin değişik kitaplarda ve derslerde farklı terimlerle karşılaşması, dil bilgisi öğretimini olumsuz etkilemektedir.” “Dil bilgisi öğretiminde önce kuralın tanımı verilmekte sonra bu kurala uygun örnek verilmektedir.” “Öğretmenler, dil bilgisi öğretiminde, en çok düz anlatım yöntemini tercih etmektedir.” ifadelerinde anlamlı bir farklılık olduğu (p<.05); diğer ifadelerde anlamlı bir farklılık olmadığı görülmektedir. Bu bulgular, yukarıda ifade edilen sorunların varlığına lisans üstü eğitim görmüş öğretmenlerin lisans mezunu öğretmenlere göre daha fazla katıldıkları şeklinde yorumlanabilir.
Tablo 3.10.22. Öğretmenlerin Dil Bilgisi Öğretiminde Karşılaşılan Problemleri Gidermek İçin Sıralanan Çözüm Önerilerine Katılmalarıyla İlgili Görüşlerinin
Mezuniyet Değişkeninden Etkilenme Durumu Lisans (N=206) Lisans üstü (N=51) t p Çözüm Önerileri N=257 X S X S
1. Dil bilgisi günlük dilden alınan somut
örneklerle işlenmelidir. 4.66 .59 4.72 .53 .613 .540
2. İmla sorununu çözmek için TDK tarafından
hazırlanan yazım kılavuzu esas alınmalıdır. 4.49 .78 4.50 .80 .157 .875 3. Dil bilgisi öğretimi metinler aracılığıyla
yapılmalıdır. 4.49 .70 4.64 .59 1.421 .157
4. Dil bilgisi öğretiminde kurallar çeşitli
etkinliklerle sezdirilmelidir 4.59 .59 4.62 .59 .376 .708 5. Dil bilgisi öğretiminde “dil biliminin”
verilerinden yararlanılmalıdır. 4.38 .68 4.39 .80 .034 .973 6. Dil bilgisi öğretiminde Türkçenin yazılı
kaynaklarından derlenmiş materyaller kullanılmalıdır.
4.68 3.57 4.33 .79 .705 .481 7. Dil bilgisi, işleve dayalı olarak öğretilmelidir. 4.52 .58 4.66 .47 1.545 .124 8. Lisans döneminde öğretmen adaylarına daha
fazla dil bilgisi dersi verilmelidir. 4.18 .91 3.84 1.22 2.252 .025 9. Üniversitelerin ilgili bölümlerindeki dil bilgisi
derslerine giren öğretim elemanları daha iyi yetiştirilmelidir.
4.29 .92 4.17 .97 .816 .416 10. Okullarda dil bilgisi seviyesini belirlemek
amacıyla Türkçe sınavlarından bağımsız bir sınav yapılmalıdır.
3.82 1.15 3.23 1.40 3.099 .002 11. ÖSYM tarafından yapılan sınavlardaki dil
bilgisiyle ilgili soruların hazırlanma sürecinde tüm eğitim kurumları tarafından kabul edilen bir dil bilgisi kaynağı referans olarak kullanılmalıdır.
4.47 .80 4.49 .61 .121 .904
12. Öğrencilere dil bilgisi sınavlarıyla ilgili geri
bildirim verilmelidir 4.47 .63 4.50 .54 .355 .723
13. Dil bilgisi kuralları, metin içindeki cümleler
kullanılarak öğretilmelidir. 4.39 .78 4.56 .64 1.432 .153 14. Kelime türleri, cümle içi işlevlerden hareketle
öğretilmelidir. 4.74 2.88 4.58 .57 .392 .695
15. Terim farklılığı sorununu çözmek için, kullanılan tüm ders kitaplarında terim birliği sağlanmalıdır.
4.59 .62 4.82 .43 2.451 .015 16. Terim farklılığı sorununu çözmek için, TDK
tarafından terim birliği sağlanmalıdır. 4.59 .63 4.78 .50 1.949 .052 17. Terim farklılığı sorununu çözmek için,
öğretmenler aynı anlamı karşılayan tüm terimleri kullanmalıdır.
4.02 1.10 3.52 1.27 2.775 .006 18. Öğrencilerin dilbilgisi dersine karşı olumlu
kullanılmalıdır.
19. Dil bilgisi öğretiminde yöntem seçilirken
eğitim ortamının özellikleri dikkate alınmalıdır. 4.44 .62 4.41 .82 .331 .741 20. Dil bilgisi öğretiminde yöntem seçilirken
öğrencilerin özellikleri dikkate alınmalıdır. 4.54 .64 4.37 .72 1.658 .098 Tablo 3.10.22. incelendiğinde mezuniyet değişkeninin dil bilgisi öğretiminde karşılaşılan problemlere sunulan çözüm önerilerine ilişkin verilen ifadelere katılmalarıyla ilgili öğretmen görüşleri üzerinde “Lisans döneminde öğretmen