Olumlu Bağımlılık

KiĢilerin veya takımların ortak bir amaç için pozitif olarak bir araya gelmeleriyle oluĢur. Bu aynı zamanda, grup içindeki bireysel islerinde birbirinden faydalanabilmesi demektir. Gruptaki, materyallerin paylaĢımı, bireyler arası motivasyon ve grup içi yardımlaĢma öğrenmeyi en üst düzeye çıkarır. Olumlu dayanıĢma iĢbirliğinin kalbi sayılır. Öğrenciler birlikte yüzeceklerine veya birlikte batacaklarına inanmalıdırlar. Gruptaki her öğrenci kendi çabasının gruptaki herkese ve gruptaki diğer bireylerin çabalarının da kendisine yararlı olduğunun bilincindedir. Grubun baĢarısı grup üyelerinin her birinin öğrenme amaçlarını gerçekleĢtirmesine bağlıdır. Grup üyeleri, eğer üyelerden birisi dahi baĢarısız olursa tüm grubun baĢarısız sayılacağının bilincindedirler.

Johnson ve Johnson‟a göre olumlu bağımlılık iĢbirliğin en önemli koĢuludur. Olumlu bağımlılık, öğrencinin, grup üyelerinin baĢarısının kendisine, kendi baĢarısının grup üyelerine yarayacağını, kendisi baĢarılı olamazsa grubunun da baĢarılı olamayacağı bilincine dayanır. Johnson ve Johnson; 4 tür olumlu bağımlılığın olduğunu vurgulamaktadır. Bunlar; olumlu amaç bağımlılığı, olumlu kaynak bağımlılığı, olumlu ödül bağımlılığı ve olumlu rol bağımlılığıdır (Gömleksiz, 1997: 12).

Olumlu bağımlılık, diğerleriyle bir yolda bağlandığının, öyle ki onlar baĢarmadan baĢarmıĢ sayılamayacağının, yani onların çalıĢmalarının kendine, kendi çalıĢmalarının da onlara fayda sağlayacağının algısıdır (Johnson ve Johnson, 2000:18). ĠĢbirliğine dayalı öğrenmenin özünü oluĢturan bu ilke, gruptaki her bir üyenin kendi öğrenmesinden olduğu kadar grup arkadaĢlarının her birinin öğrenmesinden de sorumlu olduğunu ifade eder.

ĠĢbirliğine dayalı öğrenme gruplarında grubun baĢarısı, grup üyelerinin tamamının öğrenme amaçlarını istenen Ģekilde gerçekleĢtirmesine bağlıdır.

Olumlu bağımlılıkta esas olan amaç bağımlılığıdır. Ödül olmadan amaç bağımlılığının sağlanabildiği halde, amaç bağımlılığı olmadan ödül bağımlılığı sağlanamaz (Açıkgöz, 2007a:175). Öğrencilerin bireysel olarak amaçlarına ulaĢmalarının, gruplarının baĢarılı olmasına bağlı olduğunu algılamaları; olumlu amaç bağımlılığıdır. Bu öğrenciler “ya birlikte batarız, ya birlikte yüzeriz” inancı taĢırlar. Olumlu ödül bağımlılığı; her grup üyesinin, grup amaçlarına ulaĢtığında aynı ödülü alması. Kaynak bağımlılığı; her grup üyesi, konu için gerekli kaynak, bilgi ya da materyalin bir bölümüne sahip olmalı ve kaynağını, grubun amacına ulaĢması için birleĢtirmelidir. Olumlu rol bağımlılığı ise her grubun üyesinin gurubun amacına ulaĢmak için ihtiyaç duyulan rolleri yerine getirmesidir (Akın,2009:9).

“Ortak bir hedef için birlikte çalıĢmak ve baĢkalarının öğrenmelerine özen göstermek olumlu bağımlılığı geliĢtirir” (KurtuluĢ,2001:3). Olumlu bağımlılıkta, üyelerden birinin dahi baĢarısız olması durumunda grubun baĢarısız sayılacağı bilinci, grup üyelerinin tamamının yapabileceklerinin en iyisini yapmaya maksimum düzeyde motive edeceği açıktır.

Johnson ve Johnson, etkili bir Ģekilde yapılandırılmıĢ iĢbirlikli bir ders için ilk gereksinimin, öğrencilerin “birlikte batacaklarına veya birlikte yüzeceklerine” inanması olduğunu ifade etmiĢlerdir. Ayrıca olumlu bağımlılık açık bir Ģekilde anlaĢıldığında, iki Ģeyin saptanacağını belirtmiĢlerdir:

1. Grup baĢarı için, her bir grup üyesinin çabası gerekli ve mecburidir (kimse otlakçı olamaz).

2. Ortak çabayı sağlamada, her bir grup üyesinin çözüm bulma yeteneği, rolü ve görev sorumluluğundan kaynaklanan özgün bir katkısı vardır(Çırakoğlu,2009:36).

2.6.3.1.1. Olumlu Amaç Bağımlılığı

Öğrenciler öğrenme amaçlarını, ancak ve ancak grubun tüm üyeleri amaçlarına ulaĢtığında gerçekleĢtirebileceklerini algılamalıdır. Öğrencilerin “ya hep beraber yüzeriz ya da hep beraber batarız” anlayıĢını benimsemelerini sağlamak ve her birinin ne kadar

öğrendiğiyle ilgilenmek için öğretmen, “verilen materyalleri öğrenin ve grubun tüm üyelerinin de öğrendiğinden emin olun” gibi ortak bir amaç yapılandırmak zorundadır (Johnson ve Johnson, 1994: 37).

Öğrenciler birlikte hareket etmeyi öğrendiklerinde tüm grup amaç bağımlılığında aynı soru kâğıdını cevaplamaya, çalıĢma yaprağını çözmeye veya aynı okuma parçasını anlamaya çalıĢırlar (Karaca, 2005: 65).

2.6.3.1.2. Olumlu Ödül Bağımlılığı

Grup üyelerinin, ortak amaç doğrultusunda yaptıkları çalıĢmalar sonucunda ortaya koydukları grup ürünün ödüllendirilmesi öğrencileri, bireysel sorumluluklarını yerine getirmeye teĢvik ve motive edecektir. Grup amacına ulaĢtığında tüm grup üyeleri aynı ödülü almalıdır. Grubun gayretini ve baĢarısını düzenli olarak kutlamak iĢbirliğinin kalitesini arttırır. Bu amaç doğrultusunda öğretmenler öğrencilere; gruplarının tüm üretimleri için bir grup derecesi, sınavların sonucunda bireysel bir derece ya da sınavlarda grubun tüm üyelerinin istenen kritere ulaĢması durumunda ekstra puanlar verebilir (Johnson ve Johnson, 1994:38).

Yapılan araĢtırmalar, olumlu amaç bağımlılığının bireysel çabaların sağladığından daha yüksek baĢarı ve verimlilik ortaya koymak için yeterli olmasına karĢın, amaç ve ödül bağımlılıklarının birleĢiminin baĢarıyı, amaç bağımlılığı ya da bireysel çabaların sağladığından daha fazla arttırdığını ortaya koymuĢtur (Çırakoğlu,2009:37).

Ayrıca ürün bağımlılığının bu iki çeĢidi arasında iliĢkilendirme yapılırsa, ödül bağımlılığı olmadan amaç bağımlığının sağlanması olanaklı olduğu halde, amaç bağımlılığı olmadan ödül bağımlılığının sağlanmasının olanaksız olduğu söylenebilir (Açıkgöz, 2007a:175).

2.6.3.1.3. Olumlu Kaynak Bağımlılığı

Her bir grup üyesi, tamamlanacak görev için gerekli olan kaynakların, bilginin ve materyallerin yalnızca bir kısmına sahiptir. Grup amacına ulaĢmak için, üyelerin sahip olduğu kaynakların birleĢtirilmesi gerekir. Öğretmenler, öğrencilere ortak kullanabilecekleri sınırlı kaynaklar vererek (grup baĢına problem ya da görevin bir kopyası) ya da grubun beraber

forma sokması için her öğrenciye gerekli kaynaklardan parçalar vererek iĢbirlikli birlikteliği güçlendirebilir (Johnson ve Johnson, 1994:38).

2.6.3.1.4. Olumlu Rol Bağımlılığı

Her bir üyeye, grubun ortak görevi tamamlamak için ihtiyaç duyduğu, açıkça belirlenmiĢ sorumluluklar olan tamamlayıcı ve bağlantılı roller verilir. Öğretmenler öğrencilere liderlik, kayıt tutma, anlamayı kontrol etme, katılımcıları cesaretlendirme, bilgiyi planlama gibi tamamlayıcı roller verdiklerinde öğrenciler arasında rol bağımlılığını yaratmıĢ olurlar (Johnson ve Johnson, 1994: 39).

2.6.3.1.5. Olumlu Görev Bağımlılığı

Bir çalıĢma paylaĢtırıldığı zaman, grubun her bir üyesinin çalıĢması, diğer üyeler sorumluluklarını yerine getirmiĢlerse, tamamlanmıĢ olmak zorundadır (Johnson ve Johnson, 1994: 39). Grubun ortak amacına ulaĢılması her bir üyenin görevini eksiksiz olarak yerine getirmesine bağlıdır.

Sonuç olarak, olumlu bağımlılık beĢ alt kategoriye ayrılmıĢ halde detaylı olarak incelendiğinde, böyle bir pozitif dayanıĢmanın grup üyelerinin tamamını, yapabileceklerinin en iyisini yapmaya maksimum düzeyde motive edeceği açıkça anlaĢılmaktadır. Johnson; olumlu bağımlılığın, iĢbirliğine dayalı öğrenmeyi yapılandırmada en önemli öğe olduğunu ve öğrenciler öğrenme gruplarına yerleĢtirildiğinde olumlu bağımlılık sağlanmazsa öğrenmenin iĢbirlikli değil, bireysel ya da rekabetçi olacağını belirtmiĢtir(Johnson ve diğerleri,1995: 32).