Olağanüstü Fesih

Olağanüstü fesih, belirli ve belirsiz sürekli borç ilişkilerinde taraflardan birinin bazı sebeplerin ortaya çıkması halinde tek taraflı irade beyanıyla sona erdirebilmesi imkânı olarak ifade edilmektedir539

. Olağanüstü feshin özelliği geçerliliğinin akdî veya kanunî olarak haklı bir sebebe bağlanmış olmasıdır. İfasına başlanmış olan sürekli borç ilişkisinde, sürekli edimin yerine getirileceğine dair taraflar arasında bir güven ilişkisi kurulmaktadır. İfa süresinde taraflarca öngörülemeyen nedenlerin ortaya çıkması sonucunda, özellikle taraflardan birinin sözleşmeye aykırı davranışı veya temerrüt hali dolayısıyla ifanın engellenmesi yüzünden güven ilişkisinin sarsılmasına neden olur. Bu durumda tarafların sürekli edimli borç ilişkisini sürdürmesini beklemek hakkaniyete uygun düşmeyeceğinden ilişkinin fesih yoluyla sona erdirilmesi imkânı bulunmaktadır540.

Borçlar Kanunu’nda sürekli borç ilişkilerinde fesih yoluna başvurulması için

haklı sebeplerin neler olduğu belirlenmemiş ayrıca haklı sebepleri açıklayan bir

tanıma da yer verilmemiştir. Haklı sebebin varlığının, her somut olay için hâkim tarafından TMK. m. 4 hükmü uyarınca, hakkaniyet çerçevesinde tespit edilmesi gerekir. Ancak TBK. m. 126’da “ifasına başlanmış sürekli edimli sözleşmelerde,

borçlunun temerrüdü hâlinde alacaklı, ifa ve gecikme tazminatı isteyebileceği gibi, sözleşmeyi feshederek, sözleşmenin süresinden önce sona ermesi yüzünden uğradığı zararın giderilmesini de isteyebilir.” hükmü uyarınca fesih hakkı alacaklıya seçimlik

olarak sunulmaktadır. Bu nedenle TBK. m. 126 çerçevesinde hak sahibinin fesih hakkını kullanarak hukukî ilişkide bir değişiklik yapıp yapmama konusunda bir serbestiye sahip olduğu ifade edilebilir541

.

İkili anlaşmanın uygulamada sıklıkla karşılaşılan olağanüstü haklı fesih nedenleri, EPTHY.’de açıkça düzenlenmiştir. Tüketimi düşük serbest tüketici ve

538

ABSY. m. 23/3 539

Seliçi, s. 156; Ergin, s. 156 dn. 542’deki yazarlar; http://blog.lexpera.com.tr/olaganustu- fesih/#fnref:1 ET 28.03.2019

540

Seliçi, s. 157; Seçer, 4. 541

138

tedarikçilerin belirli süreli ikili anlaşmasını feshi için yönetmelikte ayrı fıkralarda düzenlenen haklı sebepler örnekleme ile sayılmıştır.

İlk olarak serbest tüketiciler yönetmelikte örnekleme yoluyla sayılan haklı sebeplerden bir veya birkaçına dayanarak cayma bedeli veya ceza koşulu ödemeksizin önceden bildirim yapmak suretiyle fesih hakkını kullanabilir. Buna göre542

;

i. İkili anlaşmanın kurulması, yenilenmesi ve ikili anlaşmada değişiklik yapma

süreçlerinde, tedarikçi tarafından yapılması gereken bilgilendirme veya bildirimler gereği gibi ya da hiç yapılmadığında,

ii. Tedarikçi tüketimi düşük serbest tüketicinin ikili anlaşma kapsamında doğan

alacağını işbu Yönetmelikte özel olarak düzenlenen süre içerisinde, diğer hallerde alacağın muaccel olduğu tarihten itibaren en geç 5 iş günü içerisinde ödemediğinde,

iii. İkili anlaşmada belirtilen tedarikçinin portföyüne geçiş tarihinde tedarikçiden

kaynaklanan nedenlerle tüketici, tedarikçinin portföyüne geçirilmediğini fark ettiğinde,

iv. Tüketimi düşük serbest tüketicinin başka bir kullanım yerine taşınması ya da

başka bir kullanım yerine taşınmaksızın kullanım yerini tahliye etmesi halinde,

v. İlgili mevzuat kapsamında tedarikçi temerrüde düştüğü takdirde,

vi. İkili anlaşma kapsamındaki fatura, 32. maddenin üçüncü fıkrası hariç olmak

üzere, dağıtım şirketince okunarak PYS’ye girilen endeks değerlerine göre düzenlenmemiş ise serbest tüketici fesih hakkını kullanabilir.

Tedarikçilerin ikili anlaşmayı haklı sebeple feshedebileceği haller de aynı maddenin devamında düzenlenmiştir. Tedarikçi sözkonusu haklı sebeplerden bir veya birkaçına dayanmak suretiyle ikili anlaşmada düzenlenen cezaî şart ya da cayma bedelini ödemeksizin ikili anlaşmayı feshetme hakkını kullanabilir. Bu düzenlemeye göre543

;

i. Tüketimi düşük serbest tüketici, ikili anlaşmada belirlenen güvence bedelini

süresi içerisinde ödemediğinde,

ii. Kullanım yerinde usulsüz ya da kaçak elektrik enerjisi tüketildiğinde,

542

EPTHY. 16. maddesi birinci fıkra 543

139

iii. Serbest tüketicinin iflasına ilişkin kesin hükmün verilmesi ve tasfiye memuru

atanması durumunda tedarikçi ikili anlaşmayı feshedebilir.

ABSY.’de ise, süresi bir yıldan az olan belirli süreli abonelik sözleşmesinde benzer durumlar olağanüstü fesih nedeni kabul edilmektedir. Buna göre, satıcı veya sağlayıcı tarafından sözleşme şartlarında değişiklik yapılması ya da tüketicinin hizmetten yararlanmasına engel olabilecek geçerli bir sebebin varlığı durumunda sözleşmenin haklı nedenle feshi mümkündür544

. Yönetmelikte yer alan bu örnekler dışında başkaca nedenler de haklı fesih nedeni oluşturabilir.

ABSY.’ye göre, sözleşmede bulunması gereken şartlardaki eksiklik sözleşmeyi düzenleyen tarafından giderilemediği takdirde, tüketici cezai şart, tazminat ve benzeri adlarla herhangi bir ödemede bulunmaksızın sözleşmeyi feshedebilir545.

Gerek ABSY.’de, gerekse EPTHY.’de olağanüstü fesih hakkının hangi sürelerde kullanılabileceğine ilişkin bir düzenleme mevcut değildir. Bir görüşe göre, süresi bir yıldan daha az olan abonelik sözleşmeleri açısından uygulandığında olağanüstü fesih hakkı, cayma hakkına benzetilerek, sözleşme koşullarında değişiklik yapıldığı durumlarda tüketiciye bildirimin yapıldığı andan itibaren 14 gün içerisinde fesih hakkının kullanması gerektiği savunulmaktadır546

. Karşı görüşe göre ise, bu durum fesih hakkının dürüstlük kuralı ve hakkın kötüye kullanılması yasağı çerçevesinde kullanılması sonucunda ileriye yönelik etkiye sahip olduğundan, geçmişe dönük sonuçlar doğuran cayma hakkıyla ilişkilendirilemeyeceği gerekçesiyle eleştirilmiştir547

. Olağanüstü fesih hakkının makul süre içerisinde kullanılabileceği ancak cayma hakkına ilişkin süreyi kıyasen uygulamanın mümkün olmadığı kanaatindeyiz. Tüketicinin uygulamada sıklıkla karşılaştığı fesih ile ilgili uyuşmazlıklar nedeniyle, tıpkı cayma hakkında olduğu gibi detaylı olarak fesih hükümlerinin düzenlenmesinin TKHK.’nın amacı doğrultusunda ihtiyaç oluşturduğu düşüncesindeyiz.

Son olarak, tüketicinin ölümü durumunda mirasçılar sözleşmede küllî halef olarak taraf yerine geçmektedirler. Bu durumda, sözleşme ilişkisine devam etmek

544 Ergin, s. 157. 545 ABSY. m. 7/I 546 Ergin, s. 158; Aydoğdu, s. 320. 547 Tümerdem, 213 – 215; Ergin, s. 158.

140

istemeyen mirasçılar için ölüm, sözleşmenin olağanüstü fesih için haklı bir neden olarak kabul edilebilir548.