Diğer Yan Yükümlülükler

Elektrik satış sözleşmelerinin özellikleri ve hukukî niteliği dikkate alındığında bu sözleşmelerde yan yükümlülüklerin önemli bir yere sahip olduğu görülmektedir. Daha önce de ifade edildiği üzere, elektrik satış sözleşmelerinin sui generis

123

özelliklere sahip olması nedeniyle çeşitli sözleşme türlerinin edimini ve çeşitli yan yükümlülükleri ihtiva etmektedir.

Tarafların borç ilişkisi kurulduktan sonra ortaya çıkan olayları, hem elektrik satış sözleşmeleri hem de mevzuat gereğince birbirlerine bildirmesi ihbar yükümlülüğünün bir gereği olarak kabul edilmektedir. EPTHY.’de dağıtım şirketine, dağıtım veya iletim sisteminde planlı bir müdahale nedeniyle meydana gelecek programlı kesintileri tüketiciye bildirimde bulunma yükümlülüğü ile kamuyu

aydınlatma yükümlülüğü getirilmiştir481_{. Kamuyu aydınlatma yükümlülüğü doğrudan}

elektrik satış sözleşmesinden doğan bir yükümlülük olarak kabul edilemez. Ancak dağıtım şirketlerinin bu yükümlülüğüne bağlanmış sonuçlar, tarafların elektrik satış sözleşmesinden doğan borç ve alacaklarına doğrudan etki etmektedir. Bu nedenle, dağıtım şirketlerinin kamuyu aydınlatma yükümlülüğü, perakende satış sözleşmesi ile bağlantı anlaşmasının ilgili hüküm gereğince bir bütün kabul edilmesi nedeniyle sözleşmeden kaynaklandığı sonucuna varılabilir.

ABSY.’de benzeri bir düzenleme yer almaktadır482. Bu düzenlemeye göre,

“Satıcı veya sağlayıcı, bir plan çerçevesinde yapılması öngörülen bakım, kontrol, onarım ve benzeri sebeplerle mal veya hizmet sunumunu durduracak olması halinde, bu durumun başlangıç ve bitiş tarihini en az kırk sekiz saat öncesinden tüketiciye yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ya da basın yayın ve benzeri yollar ile bildirmekle yükümlüdür.”

Sözleşmede elektrik sağlayıcısı olan elektrik tedarik şirketinin devri veya birleşmesi durumunda taraf değişikliğinin tüketiciye dürüstlük kuralı gereğince ihbar edilmesi bildirim yükümlülüğü kapsamında değerlendirilebilir483.

Borçlar hukukunun genel prensiplerinden olan nispîlik ilkesi gereğince alacaklı, borç ilişkisinden doğan alacak hakkını yalnızca borçluya karşı ileri

481

EPTHY. 56. maddesi dördüncü fıkrası “Dağıtım lisansı sahibi tüzel kişi, tüketicileri dağıtım veya iletim sisteminde programlanmış bir müdahale nedeniyle meydana gelecek programlı kesintiler hakkında yazılı, işitsel veya görsel basın yayın kuruluşları aracılığıyla ve internet sitesinde, ayrıca isteyen kullanıcılara kısa mesaj ve/veya elektronik posta gönderilmesi suretiyle kesintinin tarih, başlangıç ve sona erme zamanının, kesintinin başlama zamanından en az kırk sekiz saat önce nihai tüketicilere bilgilendirmekle yükümlüdür.”

482

ABSY. m. 9. 483

Güven / Özdemir, s. 8; Aydın / Kaplan / ŞenKalyon, s. 245 dn. 61’den: Yargıtay HGK.’nun 17.10.2007 tarih ve 2007/21-664 Esas, 2007/745 Karar sayılı kararına göre; “Kural olarak, ihbar veya ilan tarihinden itibaren iki yıl boyunca işletmeyi ya da malvarlığını devreden devralanla birlikte müteselsil borçlu olacaktır. İhbar, alacaklıya ulaşmak şartıyla hüküm ifade edecektir”.

124

sürebilir484

. Elektrik satış sözleşmesinden doğan elektrik bedeli borcu da yalnızca tüketiciden talep edilebilir. Bazı hallerde tüketici borcunu ödemeden ve sözleşmeyi sonlandırmadan kullanım yerini terk etmiş olabilir. Bu duruma ilişkin olarak EPTHY.’nde eski tüketicinin borçlarının abonelik ilişkisine giren / girmek isteyen sonraki tüketiciden talep edilemeyeceği düzenlenmiştir485

. Önceki tüketicinin terk ettiği kullanım yerinde yeni bir elektrik satış sözleşmesi yapmak isteyen tüketiciye, önceki borçlar ödenmeden sözleşme kurulamayacağı gerekçesiyle borcu üstlenmesinin istenmesi sözleşme kuruluşu aşamasında işbirliği yapma

yükümlülüğüne aykırılık teşkil etmektedir486

.

Ayrıca uygulamada sıklıkla karşılaşılan bir durum olan, önceki abonelik sona erdirilmeden aynı abonelik üzerinden tüketime devam edilmesi halinde fiilî kullanıcı ile birlikte sözleşmenin tarafı olan tüketicinin müteselsilen sorumluluğu Yargıtay tarafından benimsenmiştir487_{. Öyleyse, tüketicinin kullanım yeri ile olan ilişiği} kopmuş olmasına rağmen sözleşmesini sona erdirmemesi, sözleşme hukukundan kaynaklanan yükümlülüklerine aykırı, dolayısıyla da, sonuçlarına katlanılması gereken bir davranış niteliğinde kabul edilmelidir488

.

484

Eren, s. 19 - 21; Akıncı, s. 14 – 15. 485

EPTHY. 35. maddesi sekizinci fıkra: “Aynı kullanım yerine ait başka tüketicilerin önceki dönemlere ilişkin tüketimlerinden kaynaklanan borçları, yeni tüketicinin üstlenmesi talep edilemez. 486

Güven / Özdemir, s. 21. 487

Güven / Özdemir, s. 20’den naklen, Yargıtay 3 HD. 7.10.2015 tarih ve 2015/11486 Esas, 2015/15213 Karar: “abonelik iptal ettirilmedikçe o abonelik üzerinden tüketilen su, elektrik ve doğalgaz bedelinden fiili kullanıcı ile birlikte abone de müteselsilen sorumludur.

Bu durumda, aboneliğini iptal ettirmeyen ve kaçak kullanıma sebebiyet veren abonenin sözleşme nedeni ile sorumlu bulunduğunun kabulü gerekmektedir.”; Köstekçi / Köstekçi, s. 340, 341’den naklen, Yargıtay HGK. 27.04.2011 tarih ve 2011/19-104 Esas, 239 Karar: “… kaçak kullanımdan dolayı kullanan şahsın haksız fiilden kaynaklanan sorumluluğu bulunmaktadır. Bu sorumluluk abonenin sözleşmeden kaynaklanan yükümlülüklerini ortadan kaldırmamaktadır. Yine belirtildiği gibi abonesiz kaçak kullanan şahsın haksız fiil hükümleri uyarınca, abonenin de sözleşmeden doğan sorumluluğunun bulunduğu, bu durumda kaçak kullanımdan her ikisinin de müteselsilen sorumlu oldukları belirgin olmasına göre davacının, alacağını sorumluların tamamından isteyebileceği gibi bunlardan biri veya birkaçından da isteyebileceğinin kabulü gerekir. … … somut olayda aboneliğini iptal ettirmeyen ve kaçak kullanıma sebebiyet veren abone davalı (önceki abone) Hakan'ın sözleşme nedeniyle sorumluluğunun bulunduğunun kabulü gerekmektedir.” 488

Yargıtay HGK.'nın 24.09.2003 tarih ve 2003/13-492-505 esas, karar sayılı ilamı

125

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ § 6. GENEL OLARAK

Borcun sona ermesi, bir edimi yerine getirme yükümlülüğünün hukuken ortadan kalkmasını ifade etmektedir. Borcun sona ermesi, borç ilişkisinin ya da sözleşmenin sona ermesinden farklı bir kavramdır. Bazen borç sona ermiş olsa da, borç ilişkisi sona ermeyebilir; bazen ise bunun aksine borç ilişkisi sona ermesine rağmen bu ilişkiden doğan borç varlığını sürdürmektedir489

. Borcu sona erdiren sebepler ile borç ilişkisini sona erdiren sebepler aynı değildir. Borç ilişkisi birden çok borcu ihtiva ediyorsa, borçlardan birinin sona ermesi borç ilişkisinin sona ermesi için yeterli değildir.

Türk Borçlar Kanunu’nda borcu sona erdiren sebepler, 132 ila 161. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Borçların ve Borç İlişkilerinin Sona Ermesi ve Zamanaşımı başlıklı bölümde dar anlamda borcu sona erdiren sebepler sayılmıştır. Buna göre, ibra, yenileme, borçlu ve alacaklı sıfatlarının birleşmesi, takas, borçlunun sorumlu olmadığı sonraki ifa imkânsızlığı ve zamanaşımıdır. TBK.’da sayılmamış olsa da, geniş anlamda borcu sona erdiren sebepler de mevcuttur. Bunlar: tarafların anlaşması, taraflardan birinin ölümü ya da iflası, ehliyetini kaybetmesi, sürenin sona ermesi, fesih, feshi ihbar ve diğer sebepler şeklinde sıralanabilir. TBK.’da açıkça geniş anlamda borç ilişkilerinin sona erdiren sebeplere yer verilmemiş olduğundan somut borç ilişkisinin tipine göre sona erme sebepleri belirlenebilir490

.

Elektrik satış sözleşmeleri, sürekli borç ilişkisi doğuran sözleşme olduğundan sözleşmenin sona ermesi konusunda, sürekli edimli borç ilişkilerinin sona ermesine ilişkin hükümlerin uygulanması gerekir.

Sürekli borç ilişkisi bu ilişkiden kaynaklanan tüm yükümlülüklerin ifası ile sona ermektedir491. Ancak, belirli bir zamana kadar meydana gelmiş edimlerin ifa edilmiş olması sürekli borç ilişkisinin sona ereceği sonucunu doğurmamaktadır. Bu

489 Oğuzman / Öz, s. 537. 490 Oğuzman / Öz, s. 537 – 538. 491 Oğuzman / Öz, s. 537; Ayrancı, s. 157.

126

durumda sözleşme süresinin sonuna gelinmiş olması ya da borç ilişkisinin sona ermesi durumunda borç sonlandırılmıştır492.

Sürekli borç ilişkilerini diğer türlerden ayıran bir diğer ayrım ise sözleşmeyi sona erdiren irade beyanı fesih özelliği taşımakta ve fesih hakkının ileri sürülmesi ile sözleşme ilişkisi ileriye yönelik (ex nunc) sona ermektedir493_{. Elektriğin fizikî} özellikleri ve borç ilişkisinin sürekliliği nedeniyle, elektrik satış sözleşmelerinin geçmişe dönük olarak sona erdirilmesi mümkün değildir.

I. ELEKTRİK SATIŞ SÖZLEŞMELERİNİN KENDİLİĞİNDEN SONA ERMESİ

Elektrik satış sözleşmelerinin kendiliğinden sona ermesi belirli süreli sözleşmelerde sürenin sona ermesi durumunda, alıcının ölümü, fiil ehliyetinin kaybı ya da tüzel kişiliğinin sona ermesi halinde ortaya çıkmaktadır. Buna karşılık, tedarik şirketinden kaynaklanan bir nedenle sözleşmenin kendiliğinden sona ermesi ancak tedarik şirketinin lisansının iptal edilmesi gibi istisnaî bir durumda sözkonusu olabilir.