Okul Yöneticisinin Görev, Yetki ve Sorumlulukları

Okulu müdürlerinin görev, yetki ve sorumlulukları ile okulun yönetim işleri, yasa ve yönetmeliklerle belirtilmiştir. Bunlar incelendiğinde, müdürlerin yönetim işlerinin eğitim- öğretim işleri, öğrenci işleri, personel işleri, okul işletmesi işleri, okul-çevre ilişkileri konularında toplandığı anlaşılmaktadır (Taymaz, 2007).Bununla birlikteokul müdürünün statüsü ve rolleri konusu alan uzmanları tarafından tartışılmaktadır. Okul yöneticilerinden beklenen görev ve sorumlulukları, Aydın (2010) i) insanlarla etkili biçimde çalışma, ii) etkili bir işletme yönetimi, iii) yeterli bir okul binası ve çevresi hazırlama, iv) eğitim programının geliştirilmesi ve v) mesleğe hizmettir.

Bir örgütte- okul, üniversite ve tüm eğitim sistemi için düşünülebilir- her yöneticiden beklenen temel üç görev bulunmaktadır (Everard, Morris ve Wilson, 2004).

1. Örgüt kaynaklarını örgütün amaçları doğrultusunda etkili bir şekilde birleştirmek 2. Etkili değişim ajanları olmak

3. Örgütün kaynaklarını korumak ve geliştirmek

Okul müdürlerinin çeşitli kaynakları birleştirmek ve eşgüdümlemek için planlama, organize etme, yürütme ve izleme olmak üzere dört temel işlevi gerçekleştirmesi

gerekmektedir. Bu işlevleri yerine getirmek ve etkili olmak için tüm okul yöneticilerinin kavramsal, teknik ve insani becerilere sahip olması gerekmektedir.

Kavramsal beceriler örgütü bir bütün olarak görebilme, farklı kaynaklardan bilgi toplama, analiz edebilme yorumlayabilmeye ve amaçlar doğrultusunda kararlar almaya ilişkin zihinsel becerilerdir. Eğitim alanındaki kuramsal gelişmeleri izleyebilme, kavrayabilme ve karşılaştığı özgün eğitim durumlarını bu kuramsal ve kavramsal bakış açısı ile değerlendirebilme yeteneğidir. Teknik beceriler Bilgi yöntem ve teknikleri, süreçleri ve işlemleri konusunda uzmanlığı gerektirir. Kişinin çalışma alanına göre, somut olarak yapabileceği, uzmanlık bilgisine bağlı bir beceridir. İnsani beceriler ise yöneticinin insanlarla çalışabilme yeteneğidir (bkz. Şekil 2). Bu beceri kişinin kendisi hakkındaki anlayışı ile ve başkalarına ilişkin düşünceleriyle yakından ilgilidir. Bu beceri yöneticinin yetişkinleri güdüleme, tutum geliştirme, grup dinamiği, insan gereksinimleri, moral ve insan kaynağını geliştirme hakkında bilgi sahibi olmasını gerektirir. Şekilde yönetim becerileri ile yönetsel düzey açısından bakıldığında yönetim düzeyi arttıkça teknik becerilerin azaldığı kavramsal becerilerin ise arttığı, insani becerilerin ise her düzeyde eşit olarak bulunduğu görülmektedir (Açıkgöz, 1994; Katz, 1974; Lunenburg, 2010).

Yönetim

Düzeyleri Yönetim Becerileri Teknik _{İnsani Kavramsal}

Üst

Orta

Alt

Şekil 2. Yönetim becerisi ile yönetim düzeyleri ilişkisi

Okul yöneticiliği, yönetim olgusunun bir gereği olarak oldukça karmaşıktır. Okul yönetiminin karmaşıklığı ise temel eylemleri olan öğrenme ve öğretme süreçlerinin yönetilmesinin yanı sıra okul yönetiminin oldukça normatif olması ve insan unsurunun ön planda yer almasından kaynaklanmaktadır (Wassink, Sleegers ve Imants, 2003). Ekonomik, teknolojik, demografik ve küresel değişimler okulları ve okul yöneticilerinin rollerini de etkilemektedir. Söz konusu değişimler okulların liderleri olarak, okulun amacı, öncelikleri, okulda bulunan bireylerin ihtiyaçları, öğrenme süreçleri, değerlendirme

yöntemleri, teknoloji, zaman ve mekân kullanımı noktalarında yeniden düşünmelerini gerektirmektedir (Cooner, Quinn ve Dickmann, 2008). Ancak okullar değişimlere bir anda uyum sağlayabilecek esneklikte basit örgütler değildir. Bireylerin toplum hayatıyla ilk karşılaştıkları, kendi içinde farklı yaşantılara sahip olan insanların bir araya geldikleri ortamlardır. Giderek artan değişimlerle okul müdürlerinin rolleri yeniden tanımlanmakta, okul müdürleri de kendilerini zaman içerisinde süreklilik ve değişim arasındaki karmaşık ortamda bulunmaktadırlar (Crow, Hausman ve Scribner, 2002).

Okul ortamlarında öğretmenler okul yöneticileri ile sürekli etkileşim içinde bulunmaktadırlar. Bu etkileşim sürecinde okul müdürlerine önemli görevler düşmektedir. Örgütsel amaçları gerçekleştirmede, öğretmenlerin okula bağlılıklarını artırmada, bireyleri örgütsel amaçlar etrafında birleştirmede onların beklentilerini karşılamada öğretmenler üzerinde etkili olmak durumundadırlar (Akçay, 2003). Öğretmenlerin mesleklerini yerine getirmeleri için uygun ortamları hazırlamaktan sorumlu olan ilk kişi de yine okul yöneticilerdir (Özan Boydak, 2004). Okul içinde etkili iletişim ortamlarının sağlanması ve sürdürülmesi için de okul yöneticisi, yönettiği okulda beklenmedik anda karşılaşılan sorunlara çözüm yolları bulmak ve sorunları kurumun amaç ve politikasına uygun çözmekle yükümlüdür. Bu nedenle okul yöneticisi, her an yönetici olarak bulunmak ve yönetici olarak davranış göstermek zorundadır (Taymaz, 2007).

Okulların ana amacı belirlenen amaçlar doğrultusunda eğitim öğretimin yapılmasıdır. Okul müdürünün de temel görevi okuldaki bütün çalışmaların bu amaçlar doğrultusunda yürütülmesini sağlamaktır. Ancak yaşanan değişim ve gelişmeler neticesinde geleneksel rollerine ek olarak müdürlerin yeni birtakım rolleri üstlenmeleri beklenmektedir. Bu nedenle, müdürlerin derin bir mesleki bilgi ve birikime gereksinimleri bulunmasının yanı sıra daha fazla sorumluluk almaları ve değişime ayak uydurmaları gerektiği ifade edilmektedir. Diğer taraftan yaşanan ekonomik, kültürel, sosyal gelişmeler, göç, öğrenci hareketliliği gibi nedenlerle farklılık yönetimini başarıyla gerçekleştirerek okullarda bulunan farklı özelliklere sahip bireylerin her birisinin okulun hedeflerine ve kendi hedeflerine ulaşmaları yönünde katkılarını sağlamalıdır. Çağdaş bir okul yöneticisinden beklenen roller şu şekilde belirtilmektedir (Balyer, 2012):

Tablo 1.

Okul Yöneticisinden Beklenen Roller

Öğretim Lideri Olarak Müdür Sosyal Hizmet Uzmanı Olarak Müdür Toplum Lideri /Diplomat Olarak Müdür Kolaylaştırıcı/Değişim Öznesi ve Yöneticisi

Olarak Müdür

Vizyoner Lider Olarak Müdür Denetmen Olarak Müdür Örgütsel Mimar Olarak Müdür Hukuk Uzmanı Olarak Müdür Öğretmen/Rehber/Mentor Olarak Müdür Ekonomist Olarak Müdür Programı Geliştirme Uzmanı/Program Yöneticisi

Olarak Müdür Zaman Yöneticisi Olarak Müdür

Sembol/Kültürel Lider Olarak Müdür Destekleyici/Güdüleyici/Koç Olarak Müdür Güvenlik Uzmanı Olarak Müdür Disiplin Figürü Olarak Müdür

Okul yöneticileri, insanı, en önemli öğesi olarak görmek durumundadırlar. Çünkü günümüzde klasik yönetim anlayışında insanı egemen olarak makine dişlileri gibi gören bir anlayış yerine insan sermayesine verilen önem artmıştır. Yöneticiler öğretmenlerin kendileri ile ilgili mesleki bilgi ve becerilerini geliştirmeleri konusunda uygun ortam ve fırsatları hazırlamakla yükümlüdürler (Şimşek, 1997, s.103).