Okul öncesi öğretmen ve öğretmen adaylarının aile katılımına yönelik öz-

Araştırma kapsamında okul öncesi öğretmen ve öğretmen adaylarının aile katılımına yönelik öz-yeterlik inançları arasında anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir. Öğretmen ve öğretmen adaylarının nicel veri analizlerinden elde edilen bulgular sonucunda aile katılımına yönelik öz- yeterlik inançlarında farklılık tespit edilse de nitel verilerin analizinde elde edilen bulgular öğretmen ve öğretmen adaylarını ortak paydada buluşturarak aile katılımını önemli gördüklerini ortaya çıkarmıştır ve her iki grupta sosyal etkileşime atıf yapmıştır. Alt ve üst grupta yer alan öğretmenler aile katılımını çocukların gelişim alanları açısından önemli bulurken öğretmen adayları özellikle sosyal duygusal gelişim alanı önemli gördüğünü belirtmiştir. Öğretmen yeterliği kapsamında öğretmenler sosyal etkileşim ve iletişim süreçlerine atıf yaparlarken, üst grupta yer alan öğretmen adayları iletişim yeteneğinden kaynaklı kendilerini aile katılımı konusunda yeterli gördüklerini belirtmişlerdir. Bu bağlamda öğretmen ve öğretmen adaylarının ortak paydada buluştukları görülmektedir. Her iki grubunda yeterli hissetme düzeyinde öncelikle iletişim süreçlerine atıf yaptıkları söylenebilir. Cheung, (2008) öğretmen öz-yeterliği ile ilgili gerçekleştirmiş olduğu çalışmada öğretmenlerin öz- yeterliklerini etkileyen üç faktöre ulaşmıştır. Bunlar öncelikle ailelerin ve çocukların öğretmenlere duydukları saygı ve güvendir. Daha sonra ise lisans eğitimleri ve öğretmenlik uygulamalarından elde ettikleri deneyimleridir. Araştırma kapsamında öğretmen ve öğretmen

90

adayları aile katılımında karşılaştıkları olumsuz durumların aile kaynaklı sıkıntılardan dolayı yaşandığına atıf yapmışlardır. Bu durumda her iki grubu ortak noktada buluşturmuştur ve iletişim sürecine değindikleri tespit edilmiştir. Çetinkaya, (2017) öğretmenlerin aile katılım çalışmaları planlarken yarısından fazlasının sorun yaşadığını belirtmiştir. Bu sorunların da genel olarak ebeveyn isteksizliği, ilgisizliği veya etkinliğe katılacak zamanı yaratamamasından kaynaklandığı tespit edilmiştir. Bazı öğretmenler de mesleki yetersizliklerinden kaynaklı sorunlar yaşadığını ve aile katılımı konusunda kendilerini yeterli görmediklerini belirtmişlerdir. Öğretmenler özellikle çeşitli etkinlikler seçmek, planlama yapmak, seminer vermek gibi konularda yetersiz görürken, veli toplantıları, sınıf içi etkinlik planlamak, ev ziyareti yapmak gibi konularda yeterli gördüklerini belirtmişlerdir. Gömleksiz ve Serhatoğlu (2013) okul öncesi öğretmenlerinin öz-yeterlik inançlarına yönelik bir çalışma gerçekleştirmişlerdir. Elde ettikleri bulgular neticesinde öğretmenlerin iletişim becerilerine, aile katılımına, sınıf yönetimine, öğrenme-öğretme sürecine dair öz-yeterlik inançlarının yüksek olduğu saptanmıştır. Whyte ve Karabon (2016) gerçekleştirdikleri çalışmada ise okul öncesi öğretmenlerinin okul-aile işbirliğine ilişkin geleneksel roller yerine modern rollerin desteklenmesinin sonucunda öğretmenlerin aile katılım çalışmalarını daha etkili bir şekilde gerçekleştirdikleri sonucuna ulaşmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen sonuçlar literatürü destekler niteliktedir. Öğretmenler aile katılımına yönelik etkinliklere sınırlı kapsamda yer verdiklerini belirtmişlerdir. Öğretmen adayları ise uygulamaya gittikleri okullarda etkinliklere dâhil edilme konusunda bariyer ve sınırlılıklarla karşılaştıklarını belirtmişlerdir. Ayrıca aile katılımına yönelik etkinliklerde sınırlı bakış açısına sahip oldukları saptanmıştır. Kök, Çiftçi ve Ayık (2011) tarafından gerçekleştirilen çalışmada okul öncesi öğretmen adaylarının aileler ile iletişim, aile katılımı ve aile eğitimi boyutlarında düşük bir ortalamaya sahip oldukları sonucunu elde etmişlerdir. Öğretmenlerin yaşamış oldukları olumlu ve olumsuz durumlar karşısında doğru tespitler yapabilmeleri onların yeterlik inançlarının güçlenmesini sağlayacaktır. Öğretmenler başarılarını içsel nedenlere yani başarı ve yetenek gibi durumlara yüklüyorlarsa bu onların öz-yeterlik inançlarını geliştirecektir. Ancak öğretmenler başarı olma durumlarını veya başarısız olma durumlarını başka kişilerin müdahalelerine yüklerler ise öz- yeterlik inançları bundan olumsuz etkilenecektir (Goddard, Hoy ve Woolfolk, 2004). Öğretmenler yüksek öz-yeterlik inançlarına sahip olabilmek için başarılı oldukları durumlarda pozitif yönde içsel yüklemelere, başarısız oldukları durumlarda ise olumsuz yönde dışsal yüklemelerden uzak durmalıdırlar (Kurt, 2012). Bu bağlamda araştırmadan elde edilen sonuçlarda da öğretmen ve öğretmen adaylarının öz-yeterlik inançlarının yeterliliğinde iletişimsel süreçlere ve hem aileden kaynaklı hem de hizmet öncesi eğitimin yetersizliğinden

91

kaynaklı durumlarla ilişkilendirdikleri görülmüş, kendilerinden kaynaklı herhangi bir sebepten bahsetmedikleri saptanmıştır. Bu durumda da öz-yeterlik inançlarının olumsuz şekillendiği görülmektedir. Öğretmenlerin yüksek öz-yeterlik inançlarına sahip olabilmesi için lisans eğitimlerinde de desteklenmeleri, bilgi akışının sağlanması gerekmektedir. Lisans eğitimleri sayesinde öğretmen adayları alanda tecrübe edinebileceklerdir. Bu bağlamda lisans ve yüksek lisans programları öğretmen adaylarının mesleki öz-yeterliklerini güçlendirmek üzerine stratejiler geliştirmelidirler. Öğretmen adayları uygulamalı eğitimlerle eğitimsel becerilerini, iletişim stratejilerini geliştirirler (Pechackova ve vd., 2015). Öğretmen ve öğretmen adayları ortak paydada sosyal etkileşime atıf yapmışlardır. Bu bağlamda öğretmen adaylarının sosyal etkileşim sağlayabilmelerini desteklemek gerekmektedir. Uygulamaya gittikleri okulda aile katılım çalışmaları yapmalarına, aileler ile iletişim kurmalarına, karşılaştıkları problemlere çözüm yolları üretmelerine olanak tanınmalıdır. Böylelikle öğretmen olarak göreve başladıklarında aile katılımı sürecini yönetirken öngörülü kuvvetli olacak ve kaygı düzeyleri en aza inecektir. Literatürde aile katılımına yönelik öz-yeterlik inançları kapsamında öğretmen ve öğretmen adayları ile gerçekleştirilen çalışmaların arttırılmasının, öğretmenler ve henüz mesleğe başlamamış öğretmen adayları için yol gösterici olacağı düşünülmektedir.

5.1.4. Okul öncesi öğretmen ve öğretmen adaylarının aile katılımına bakış açıları