Nitel Verilerin Analizi Sonucunda Elde Edilen Bulgular

Nitel verilerin analizi sonucunda elde edilen bulgular baĢlığı altında, görüĢme yapılan öğretmenlerin görsel okuryazarlık becerilerine yönelik görüĢlerine iliĢkin bulgulara yer verilmiĢtir.

5.Alt amaca göre; Lise kademesinde, Görsel Sanatlar dersinin programı hakkında görsel okuryazarlık konusunun müfredat içeriğinde hangi düzeyde yer aldığına dair öğretmen görüĢlerinin;

• Dersin öğretim programına yönelik görüĢlerinin,

• KarĢılaĢtığı sorunların neler olduğuna dair görüĢlerinin saptanması:

6.Alt amaca göre; Lise öğrencilerinin görsel okuryazarlık becerilerinin geliĢtirilmesine yönelik resim öğretmenlerinin görüĢ ve önerilerinin neler olduğunu saptanması:

4.2.1. GörüĢme Yapılan Öğretmenlerin Görsel Okuryazarlık Becerilerine Yönelik GörüĢlerine ĠliĢkin Bulgular

Lise kademesinde, Görsel Sanatlar dersinin programı hakkında görsel okuryazarlık konusunun müfredat içeriğinde hangi düzeyde yer aldığına dair öğretmen görüĢlerinin;

• Dersin öğretim programına yönelik görüĢleri,

• KarĢılaĢtığı sorunların neler olduğuna dair görüĢleri nelerdir?

Lise öğrencilerinin görsel okuryazarlık becerilerinin geliĢtirilmesine yönelik resim öğretmenlerinin görüĢ ve önerileri nelerdir?

Problemlere cevap aranmıĢtır. Öğretmenlerden, görsel okuryazarlık becerilerini tanımlamaya, bu becerilerin kazanımlarına yönelik yapılan çalıĢmalara iliĢkin görüĢleri alınmıĢtır. Öğretmenlerin, görsel okuryazarlık becerilerini kazanımı sırasında sınıfta oluĢan iletiĢim ve etkileĢim ortamına yönelik görüĢleri ile öğrencilerin görsel okuryazarlık becerileri düzeylerine iliĢkin görüĢlerine de bu baĢlık altında yer verilmiĢtir. Ayrıca görüĢme yapılan öğretmenlerin, görsel okuryazarlık becerilerine yönelik yapılan çalıĢmalar sırasında karĢılaĢılan güçlüklere, bu becerilerin GSÖP‟ ye eklenmesine, bu becerilere yönelik yapılan açıklamalara yer verilmesi gerektiğine ve görsel okuryazarlık becerileri ve sanat eğitimine yönelik genel düĢüncelerine iliĢkin görüĢleri bu baĢlık altında sunulmuĢtur.

4.2.1.1. Görsel Okuryazarlık Becerilerini Tanımlamaya Yönelik Öğretmen GörüĢleri

GörüĢme yapılan öğretmenlere görsel okuryazarlık becerisinin kendileri için ne ifade ettiği sorulmuĢtur. GörüĢmeye katılan öğretmenlerin görsel okuryazarlık becerisine iliĢkin yaptığı tanımlar Tablo 7‟de sunulmuĢtur.

Tablo 7. Görsel Okuma Becerisine Yönelik Tanımlar

Görsel Okuryazarlık Becerisine Yönelik Tanımlar f

Çevredeki olayları görsel olarak algılama 1

DüĢünsel gücün geliĢmesi ve algılamayı güçlendiren eğitim

Görsel düĢünme, yorumlama ve uygulama kabiliyetini geliĢtirme 1

Tablo 7‟de görüldüğü gibi görüĢme yapılan öğretmenlerden üçü de görsel okuryazarlığı, görsel algının geliĢtirilmesi olarak tanımlamıĢlardır. Bir öğretmen tanımı çevrede karĢılaĢılan olayların yorumlanması Ģeklinde tanımlamıĢtır. Öteki iki öğretmen ise düĢünme, algılama, yorumlama kabiliyetinin eğitimle verilmesi tanımını yapmıĢlardır. GörüĢmeye katılan öğretmenler görsel okuryazarlık becerisini tanımlarken aĢağıdaki ifadeleri kullanmıĢlardır:

“Görsel okuryazarlık, çevremizde ki olayları görsel olarak algılama durumudur.”(Ö1)

“Görsel okuryazarlık, görsel algılamada özgünlük, farklı bakış açılarıyla görmedir. Öğrencilerimiz, görsel algılamada yeterince özgün değil, kısıtlı bir bakış açısı var.”(Ö2)

“Görsel okuryazarlık, düşünsel gücün gelişmesi ve algılamayı güçlendiren eğitimdir. Görsel düşünme, yorumlama ve uygulama kabiliyetini geliştirir.”(Ö3)

4.2.1.2.Öğrencilerin Görsel Okuryazarlık Becerilerini Görsel Sanatlar Derslerinde Kazanmaları Gerekliliğine Yönelik Öğretmen GörüĢleri

GörüĢmeye katılan öğretmenlere öğrencilerin görsel okuryazarlık becerilerini Görsel Sanatlar Derslerinde kazanılmasının gerekli olup olmadığı sorulmuĢtur. GörüĢmeye katılan öğretmenler aĢağıdaki ifadeleri kullanmıĢlardır:

“Tabii ki; öğrencinin bir şeyleri kağıda aktarabilmesi için görsel okuryazarlıkta da aktif olmasını gerektirir.”(Ö1)

“Evet; kazanması gerekir. Bunun içinde zorlayıcılık olmamalı, öğrenciler isteğe bağlı becerileri kazanmalıdırlar.”(Ö2)

“Evet; çünkü sanatsal etkinliklerin ve görsel zekanın bu derste geliştiği ve pekiştiğini düşünüyorum. Yorum ve değerlendirme için önemlidir.” (Ö3)

GörüĢmeye katılan öğretmenler görsel okuryazarlığın Görsel Sanatlar dersinde kazanılmasında ortak görüĢ belirtmiĢlerdir. Öğretmenler ayrıca dersin seçmeli ve zorunlu olarak sınıfın ikiye ayrılarak zorlama bir ortam oluĢtuğunu belirtmiĢlerdir. Bu da dersin ulaĢılması gereken hedeflerin kazanılmadığını gösterir.

“Yardımcı görsel araçlar öğretisine bağlı kalmak yeterli değildir. Gerekli olan, eğitimcilerin mesleğe hazırlığın zorunlu bir parçası olarak sistematik bir görsel duyarlılık eğitimi almasıdır. Ne demek istediğini yeterince anlatan bir resim ile anlatamayan bir resim arasındaki fark, algısal biçime karĢı doğal tepkileri bastırılmamıĢ, tersine geliĢtirilmiĢ herkes tarafından görülebilir (Arnheim,2012:349).”

4.2.1.3.Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programını Kazanımlarının Öğrenci Seviyesine Uygunluğuna ĠliĢkin Öğretmen GörüĢleri

GörüĢmeye katılan öğretmenlere Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programında yer alan görsel okuryazarlık becerileri kazanımlarının öğrencilerin seviyelerine uygun olup olmadığı sorulmuĢtur. GörüĢmeye katılan öğretmenler aĢağıdaki ifadeleri kullanmıĢlardır:

“Kazanımların öğrenci seviyesine uygun olduğunu düşünmüyorum. Yetersiz zaman, yetersiz konular.”( Ö1)

“Kazanımlar uygun değil. 1 saatte yapılan zorlama ve aksine görsel algıyı da kısıtladığını düşünüyorum.”( Ö2)

GörüĢmeye katılan öğretmenlerin üçü de görsel okuryazarlık becerileri kazanımlarının biliĢsel, duyuĢsal ve psikomotor açıdan öğrenci seviyesine uygun olmadığını düĢündüğünü belirtmiĢlerdir. Kazanımların yetersiz, zamanın kısıtlı olması hedeflere ulaĢamama yanında, görsel algıyı da kısıtladığı düĢünülmüĢtür.

4.2.1.4.Bulgular incelendiğinde; görüĢme yapılan öğretmenlerin Görsel Sanatlar Dersinde Görsel Okuryazarlık Becerilerine ĠliĢkin Yapılan ÇalıĢmalara Ait Öğretmen GörüĢleri

Bu baĢlık altında öğretmenlerin, görsel okuryazarlık becerilerine yönelik yapılan çalıĢmalardan; uygulanan etkinliklere, bu becerilere yönelik etkinlikler sırasında kullanılan yöntem ve teknikler ile araç-gereçlere ve bu becerilere yönelik yapılan ölçme-değerlendirme çalıĢmalarına nasıl yer verdikleri sorulmuĢtur. Görsel sanatlar dersi alanla almayan arasında bir farkın olup olmadığına dair öğretmen görüĢlerine ait bulgular sunulmuĢtur.

“Etkinlik olarak resim yaptırıyorum. Etkinlik sırasında çeşitli materyallerden faydalanıyorum. Yöntem olarak gösterip uygulama yaptırıyorum. Görsel okuryazarlık becerilerini öğrencilerin daha çok teknolojik araçlara olan ilgilerinden kaynaklı bireysel başardıklarını düşünüyorum. Dersin yetersiz kaldığını düşünüyorum. Bu yüzden de dersi alanla almayan arasında anlamlı bir farkın olacağını düşünmüyorum.”( Ö1)

“Renkli teknikleri uygulamalı veriyor, görsel video izlettirip, hem uygulayarak hem de sergileri gezerek becerilerinin artırılmasını sağlıyorum.”(Ö3)

Bulgular incelendiğinde; görüĢme yapılan öğretmenlerin programdaki görsel okuryazarlık beceri kazanımlarının yetersiz olduğunu belirtmiĢlerdir. Önlerindeki en büyük engelin ders saatlerinin yetersiz olduğudur. Görsel Sanatlar dersi görsel okuryazarlık becerilerinin öğrenilmesinde temel oluĢturması gerekirken bu sayede dezavantaja dönüĢtüğü sonucuna varmıĢlardır.

4.2.1.5.Öğrencilerin Görsel Okuryazarlık Becerilerinde GeliĢmelerine ĠliĢkin Öğretmen GörüĢleri

Bu baĢlık altında öğretmenlerin, görsel okuryazarlık becerilerine yönelik öğrencilerde gözlemledikleriyle ilgili bulgulara yer verilmiĢtir.

Tablo.8.Öğrencilerin Görsel Okuryazarlık Becerilerine Yönelik GeliĢmeleri

Öğrencilerin görsel okuryazarlık becerilerinden hangilerinin gözlemliyorsunuz?

Görsel Okuma

“Bilgisayar destekli güzel şeyler yapılıyor.”(Ö1) Yok (Ö2)

“Görsel uygulama ile evet var.”(Ö3)

Yorumlama

“Bilgisayar destekli güzel şeyler yapılıyor.”(Ö1) Yok(Ö2)

“Görsel uygulama ile evet var.”(Ö3)

Görsel DüĢünme

“Bilgisayar destekli güzel şeyler yapılıyor.”(Ö1) Çok az(Ö2)

“Görsel uygulama ile evet var.”(Ö3)

Görsel uygulama

“Bilgisayar destekli güzel şeyler yapılıyor.”(Ö1) Çok az(Ö2)

“Görsel uygulama ile evet var.”(Ö3)

Bulgular incelendiğinde; görüĢme yapılan öğretmenlerden ikisi, öğrencilerin görsel okuryazarlık becerilerinin çoğunu teknolojik araç ve uygulamayla gerçekleĢtiğini gözlemlemiĢlerdir. Diğer öğretmen ise becerilerde sadece ikisin az miktarda gözlemlediğini belirtmiĢtir.

Arnheim‟e göre; Sanatlar, algıya dayandıkları için ihmal ediliyor, algı da düĢünce içermediği varsayımıyla küçük görülüyor. Eğitimciler ve yöneticiler güzel

sanatları, algısal bileĢeni güçlendiren en güçlü araçlar olduklarını ve tabii, algısal bileĢen olmaksızın herhangi bir alanda üretken bir düĢünce geliĢtirmenin imkânsız olduklarını anlamadığı sürece, eğitim programında sanatlara önemli bir yer vermeyi haklı çıkaramazlar. Sanatların ihmal edilmesi, duyuların akademik çalıĢmanın her alanından yaygın biçimde kapı dıĢarı edilmesinin en somut belirtisidir. En fazla ihtiyaç duyulan Ģey, daha estetik ya da anlaĢılması zor sanat eğitimi kılavuzları değil, genel olarak görsel düĢünme lehinde inandırıcı bir savunma yapılmasıdır(Arnheim, R. 2012 :18-19).

4.2.1.6. Öğrencilerin Görsel Sanatlar Dersiyle Görsel Okuryazarlık Becerilerini Kazanabilmeleri AĢamasında karĢılaĢılan Güçlüklere Ait Öğretmen GörüĢleri Bu baĢlık altında öğretmenlerin, öğrencilerin görsel okuryazarlık becerilerini kazanmaları aĢamasında;

 Planlama açısından,

 Etkinliklerin uygulanması açısından,  Öğrenme ortamı açısından,

 Ders materyalleri açısından,

 Değerlendirme açısından, karĢılaĢılan güçlüklerle ilgili bulgulara yer verilmiĢtir.

“Görsel okuryazarlık becerilerini öğrencilerin daha çok teknolojik araçlara olan ilgilerinden kaynaklı bireysel başardıklarını düşünüyorum. Dersin yetersiz kaldığını düşünüyorum. Görsel Sanatlar Öğretim Programının yetersiz kalması, öğrencilerin de derse karşı ilgilerini azaltıyor. İlköğretim ve Ortaöğretim süreci içerisinde öğrenci sınavlara yönelik ağırlıklı derslere ağırlık verirken gerek aile gerek çevreden gelen baskılarla sanattan uzaklaşıyor.”( Ö1)

dolayı dezavantaja dönüşüyor. Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı bu aşamada planlama, etkinliklerin uygulanmasında, ders materyalleri açısından, ve değerlendirme açısından derse karşı verilen zamanın yetersizliği nedeniyle sekteye uğramaktadır. ”( Ö2)

“Görsel Sanatlar dersi kazanımları artırılıp, ders saati 40+40=80dk. Olması gereklidir. Bu kazanımların verilmesi için atölye ortamı olması şart. Kazanımlar tek ders saatine uygun değil. Yaptığım çalışmalarda atölye ortamı olmadığı ve ders eksik bulunduğunda güçlükler yaşıyorum. Uygulamada genel olarak karşılaşan sorunlara gelince; derse yeteneği olmayan öğrencinin öğrenme ve uygulamaya da isteksiz olduğu görülmüştür.”(Ö3)

Çok hızlı geliĢen ve geniĢ bir kapsama sahip görsel okuryazarlık konusundaki birlik beraberlikten yoksun anlayıĢa rağmen görsellerle bombardıman edildiğimiz 21. yüzyılda görsel okuryazarlık eğitiminin gerekliliği ortadadır. Bu yönde planlanacak bir eğitim, öğrencilerin ders materyallerinde karĢılaĢtıkları görsel materyallerin/öğelerin faydalarını en üst düzeye taĢımada öğrencilere yardımcı olmalıdır. (ĠĢler 2002: 158). Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı görsel okuryazarlık üzerine yapılan etkinliklerin uygulanması sırasında zaman açısından sıkıntı yaĢadıklarını bununda hedeflere ulaĢmada yetersizlikle sonuçlandığını ifade etmiĢlerdir. Görsel okuryazarlık becerilerine yönelik uygulanan etkinlikler sırasında, kullanılan yöntem ve teknikler ile ilgili kılavuzda yapılan açıklamaların yeterli olup olmadığı sorusuna görüĢmeye katılan öğretmenler yetersiz olduğunu düĢündüklerini belirtmiĢlerdir.

4.2.1.7. Öğretmenlerin Görsel Okuryazarlık Becerilerine iliĢkin Genel GörüĢleri Öğretmenlerle yapılan görüĢme ve görüĢme formunda, öğretmenlere sorulan son soru görsel okuryazarlık becerilerine iliĢkin belirtmek istedikleri önerileri veya düĢünceleri olup olmadıklarıdır. Öğretmenlerin görüĢme esnasında ve görüĢme formunda yer alan bu soruya verdikleri cevaplar birlikte değerlendirilmeye alınmıĢtır. Öğretmenler görsel okuryazarlık becerilerine iliĢkin görüĢ ve önerilerini Ģu Ģekilde belirtmiĢlerdir:

“Görsel okuryazarlık becerilerini öğrencilerin daha çok teknolojik araçlara olan ilgilerinden kaynaklı bireysel başardıklarını düşünüyorum. Dersin yetersiz

kaldığını düşünüyorum. Görsel Sanatlar Öğretim Programının yetersiz kalması, öğrencilerin de derse karşı ilgilerini azaltıyor. İlköğretim ve Ortaöğretim süreci içerisinde öğrenci sınavlara yönelik ağırlıklı derslere ağırlık verirken gerek aile gerek çevreden gelen baskılarla sanattan uzaklaşıyor. Ders saatlerinin düşürülmesi ve öğrencilerin alt programlardan desteklenmeden gelmesi sebebiyle yetersizliklerle karşı karşıyayız. Görsel okuryazarlık becerileri ile ilgili öğretmenlerin bir hizmet içi eğitime alınması gerektiğini düşünüyorum. En önemlisi de zamanın yetersizliği ve Görsel Sanatlar Dersine verilmeyen önemdir. Atamızın dediği gibi, „Sanatsız bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş demektir.‟ kanısındayım. Görsel sanatlar dersine gerekli önemin verilmediğini düşünüyorum. ”( Ö1)

“Görsel okuryazarlık becerilerine yönelik yeterli çalışma yaptıramıyorum. Görsel materyaller yeterli değil. Bu da öğrencinin ilgisizliğine ve seviyelerinin düşmesine sebep oluyor. Ders materyallerinden “akıllı tahta” fiyaskoyla sonuçlandı. Uyguladığım yöntem ve tekniklerden gözlem ve düzenlemeye yönelik çalışmalardan yeterli sonuç alamıyorum. Malzeme yetersizliği çalışmayı zorlaştırıyor. Tek ders saatinde görsel okuryazarlık becerileri elde edilemez. Bu derste kazanımları yeterli şekilde alması gerekirken zamanın yetersizliğinden dolayı dezavantaja dönüşüyor. Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı bu aşamada planlama, etkinliklerin uygulanmasında, ders materyalleri açısından, ve değerlendirme açısından derse karşı verilen zamanın yetersizliği nedeniyle sekteye uğramaktadır. Daha önceki öğretmenlik deneyimimde ders saatleri 2 saatken, etkili çalışmalar ortaya çıkarken saatlerin teke düşürülmesiyle ortaya bir çalışmanın çıması bir yana öğrencileri yerleşmeleri, hazırlanmaları, ortamın hazır bulunuşluğu, ve değerlendirmenin bile yetişmediği görülüyor. Ders saatimizin 2 saate çıkarılmasını bütünüyle olmasa da sorunların çoğunu halledebileceğini düşünüyorum. Derslerin zorunlu olması da diğer bir etken. Öğrenciye dersi seçme şansı verilirse başarı sağlanacağı kanısındayım. Kazanımlar yetersiz, programın üzerinde biraz daha çalışılıp geliştirilmesi gerektiğini düşünüyorum.”( Ö2)

ders eksik bulunduğunda güçlükler yaşıyorum. Uygulamada genel olarak karşılaşan sorunlara gelince; derse yeteneği olmayan öğrencinin öğrenme ve uygulamaya da isteksiz olduğu görüyorum. Kazanımlar yetersiz olduğunu ve programın üzerinde biraz daha çalışılıp geliştirilmesi gerektiğini düşünüyorum. Derslerin seçmeli ve öğrenci tarafından seçilmesi, zamanın artırılması ve programın eksiklerinin giderilmesiyle başarı sağlanacağı inancındayım.”(Ö3)

GörüĢme yapılan öğretmenlere, görsel okuryazarlık becerilerinin öğrencilere ne kazandıracağı konusunda düĢünceleri sorulmuĢtur. Öğretmenlerin tamamının görsel okuryazarlık becerilerinin öğrencilere olumlu katkıları olacağını düĢündükleri saptanmıĢtır. Öğretmenler, bu beceriler yardımıyla öğrencilerin çevrelerinde karĢılaĢtıkları görselleri anlamlandırıp, yorumlayabilen ve eleĢtirebilen bireyler olacaklarını düĢündüklerini dile getirmiĢlerdir. Brumberger(2011) teknolojik geliĢmelerin yoğun olduğu dönemimizde öğrenenlerin teknoloji ile karĢı karĢıya kalmalarında ve çeĢitli alanlarda Görsel okuryazar olma becerisine sahip olmasını gerekli kılmaktadır.

GörüĢmeye katılan öğretmenler çeĢitli sebeplerden dolayı görsel okuryazarlık becerilerini uygulama çalıĢmaları sırasında güçlükle karĢılaĢtıklarını belirtmiĢlerdir. Öğretmenlerin görsel okuryazarlık becerilerinin değerlendirilmesi çalıĢmaları sırasında karĢılaĢtıkları güçlüklerin öğrenciler arasındaki seviye farklılıkları bulunması, atölye ve zamanın yetersizliği, kazanımlarla öğrenci profilinin uyuĢmaması sonucu ortaya çıktığı kanına varmıĢlardır.

Görsel Okuryazarlık uygulamalı bir alandır. Uygulanarak beceriye dönüĢtürülür. Görsel dil öğrenmeyi artırır. Bu yüzden öğrenci görselleri kullanabilme eğitimi verilmelidir. Yeni bir bilgi öğrenilirken sözel mesaj yerine görsel mesajlar daha çok kullanılır. Çünkü öğrenmede kalıcılığı sağlar. Öğrenciler sözel ve görsel arasındaki bağlantıları kurmak için çizimlerden faydalanır. Bu öğrenmede çizimler kalıcılığı sağlar( Avgerinou, 2008).

BÖLÜM V SONUÇ ve ÖNERĠLER

Bu bölümde, elde edilen bulgular yorumlanmıĢ, araĢtırmanın bulgularına ve yorumlarına dayalı olarak ulaĢılan sonuçlara ve bu sonuçlara iliĢkin önerilere yer verilmiĢtir.

Belgede Lise düzeyi görsel sanatlar dersinin, öğrencilerin görsel okuryazarlık becerilerinin gelişimine etkisi (sayfa 101-111)