Görsel okuryazarlığa sahip olan bireyin öncelikle görselliğin temel becerilerine sahip olması gerekir. (ACRL Board of Directors). Association of College and Research Libraries (ACRL)‟ e göre Görsel Okuryazarlık Yeterlilik Standartlarını yedi baĢlık altında incelemiĢtir.
1. Görsel okuryazar olan öğrenci kendisine gerekli olan görsel malzemenin niteliğini ve kapsamını belirler.
2. Görsel okuryazar olan öğrenci kendisine gerekli olan görüntüleri etkin ve verimli bir Ģekilde bulur ve görsel medyaya eriĢir.
3. Görsel okuryazar olan öğrenci, görsellerin ve görsel medyanın anlamlarını yorumlar ve analiz eder.
4. Görsel okuryazar olan öğrenci, görselleri ve onların kaynaklarını değerlendirir.
5. Görsel okuryazar olan öğrenci, görselleri ve görsel medyayı etkili kullanır. 6. Görsel okuryazar olan öğrenci, görsellerden anlamlı tasarımlar yapar.
7. Görsel okuryazar olan öğrenci görseller ve görsel medya oluĢtururken etik, yasal, sosyal ve ekonomik konulardan anlar, bu bağlamda eriĢim sağlar ve görsel malzemeleri kullanır(ACRL Board of Directors).
47
ACRL görsel okuryazarlık yeterliklerini öğrenenin, görselleri ve görsel dıĢ dünyayı algılayabilmesi, düĢünebilmesi, kullanabilmesi ve oluĢturabilmesi olarak açıklamaktadır.
Öğrenme, süreç içinde dikkatle baĢlar. Çevremizde birçok uyarıcının var olması ve hatta duyusal kayıtın kapasitesinin bunların tümünü alabilecek büyüklüğe sahip olmasına rağmen sadece dikkat ettiğimiz bilgileri öğreniriz. Günlük hayatımızda her an, duyu organlarımız çeĢitli görüntü, ses, hareket, koku, ısı vb. uyarıcı bombardımana tutulmaktadır. Eğer bu uyarıcıların tümünü algılamıĢ olsaydık, yaĢamak mümkün olmazdı. Bu nedenle, bizim için önemli olan belli uyarıcılara dikkat ederek diğerlerini elemektir(Senemoğlu, 2004, s. 287).
“Görsel okuryazarlığın en bilinen özelliği her Ģeyin “görme” olgusuna dayandırılmasıdır. Herhangi bir iĢlevsel ya da sanatsal metinde anlam, hem onu yaratan hem de onu okuyan alıcısı tarafından, zihinsel süreçte karĢılıklı dinamik bir etkileĢimi iĢaret etmektedir… Günümüzde çevremizin çok sayıda ve değiĢik biçimlerde görsellerle kuĢatıldığı düĢünüldüğünde, onların da kendine özgü bir yapısı olduğu, dıĢ gerçekliğe ve kültüre özgü görsel bir dil oluĢturduğu söylenebilir(Parsa, 2008,Akataran: Aslan,2009: 66).”
ACLR Bu bağlamda görsel kaynakların oluĢturulması ve kullanılması ile ilgili okuryazarlık yeterliklerinin, bağlamsal, kültürel, etik, estetik, entelektüel ve teknik parçalarını öğrenene anlama ve analiz etme becerileri kazandırdığını da hemfikirdir. (Avgerinou,2001: 29); yaklaĢık 11 görsel okuryazarlık yeterliliğinden söz etmektedir. Bunlardan çalıĢmamıza faydalı olacak 10 yeterlilik üzerinde durursak aĢağıdaki Ģekilde ki gibi ifade edile bilinir.
2.11.1. Görsel sözlük bilgisi
Görsel Okuryazarlık Becerilerinden(Avgerinou, 2001:29) Görsel Kelime Bilgisi: görsel dilin, nokta, çizgi, Ģekil, biçim, boĢluk, doku, ıĢık, renk, hareket gibi temel bileĢenler bilgisidir. Bu modülde öğrencilere; görseller ile ilgili temel kavramlar kazandırılır. Buda karĢımıza;
Sanatsal elemanlar bilgisi(nokta, çizgi, doku, renk…),
48
2.11.2. Görsel kural bilgisi
Görsel Okuryazarlık Becerilerinden (Avgerinou, 2001:29) Görsel Kural Bilgisi: görsel iĢaretler ve sembollerle sosyal kabul anlamlarının bilgisidir. Kendi kültürü içerisinde karĢımıza;
Sembolleri tanıyabilme,
Sembol ve Ģekillerin ne anlama geldiğini bilme olarak çıkar. Bu sayede görsel iĢaret ve semboller ile onların toplumsal olarak kabul edilen anlamlarını açıklanır.
Bu modülde öğrencilere; trafik iĢaretleri, endüstriyel iĢaretler, gemicilik iĢaretleri gibi hayatlarında karĢılaĢabilecekleri semboller ve iĢaretler hakkında temel kazanımlar verilir.
2.11.3. Görsel düĢünme
Görsel Okuryazarlık Becerilerinden (Avgerinou, 2001:29) Görsel DüĢünme iletiĢime yardımcı olan resim, grafik ya da formlar içinde verilen her türlü bilgiyi anlama yeteneğidir. Bilgiyi fotoğraflara, grafiklere ve diğer iletiĢime yardımcı olan formlara dönüĢtürür. Bu modülde öğrenciler görsel düĢünmeyle;
Görsellerin içeriğini doğru algılayabilecek donanıma,
Görsellerin içeriği hakkında bilgi verme becerisine sahip olur.
2.11.4. Görselleri aĢamalandırma
Görsel Okuryazarlık Becerilerinden (Avgerinou, 2001:29) Görselleri AĢamalandırma; görsel bir görüntü oluĢmasını sağlayan süreçtir. Görsel resmin oluĢturulma iĢlemlerini açıklar. Bu modülde öğrenciler;
Görsel içeriği somuttan soyuta doğru dizer.
49
2.11.5. Görsel muhakeme
Görsel Okuryazarlık Becerilerinden (Avgerinou, 2001:29 ) Görsel Muhakeme; görüntüler vasıtasıyla yürütülen tutarlı ve mantıksal düĢünmedir. Görsellerin anlamları tarafından birincil olarak taĢınan anlamlarını tutarlı ve mantıksal olarak ifade eder. Konuyu incelemek, modeli oluĢturan değiĢik parçaların birbirlerine nasıl bağlandıklarını iyice anlamak için onu kafamızda çözmek, ufalamak, parçalamak demektir. Bütün dikkat bu iĢlemle uğraĢırken, konunun oluĢturulan parçalarının büyüklükleri arasındaki farklar bir yana bırakılır(Eyüboğlu, 1986:369). Görsellerin vasıtasıyla yürütülen tutarlı ve mantıksal düĢünme devreye girer. Bu modülde öğrenci;
Görseller hakkında mantıksal düĢünür. Görselin taĢıdığı mesajı algılar.
2.11.6. EleĢtirel bakıĢ
Görsel Okuryazarlık Becerilerinden (Avgerinou, 2001:29) EleĢtirel bakıĢ; görsellik içinde eleĢtirel düĢünme becerilerini uygulamaktır. Öğrenci görseller üzerinde eleĢtirel olarak düĢünür ve bulundukları bağlamı açıklar. Bu modülde öğrenciler;
KarĢılaĢtığı görsellere eleĢtirel bakar. Görseller hakkında fikir sahibi olur. Nesneleri farklı açılardan görür. 2.11.7.Görselleri ayırt etme
Görsel Okuryazarlık Becerilerinden (Avgerinou, 2001:29) Görselleri ayırt etme; iki veya daha fazla görsel uyaranlar arasındaki farklılıkları algılama yeteneğidir. Birden fazla görsel uyaranın birbirinden ayıran farklılıklarını söyler. Bu modülde öğrenciler;
Görsellerdeki ayrıntılara dikkat eder. Görseller arası iliĢki kurar.
50
2.11.8. Görselleri yeniden oluĢturma
Görsel Okuryazarlık Becerilerinden(Avgerinou, 2001:29) Görsel Ġmar da denilen görselleri yeniden oluĢturma basamağı; orijinal biçiminde kısmen tıkalı bir görsel mesajı yeniden oluĢturma yeteneğidir. Kısmen kapatılmıĢ bir görsel mesajı orijinal formunda yeniden oluĢturabilir. Bu modülde öğrenci;
Görselleri doğru yorumlayarak zihninde yeniden oluĢturur. Parçadan hareketle bütünü görür.
Parçadan hareketle bütüne gider.
2.11.9. Görsel ortaklığa duyarlılık
Görsel Okuryazarlık Becerilerinden (Avgerinou, 2001) Görsel ortaklığa duyarlılık; birleĢtirici bir tema örüntüsündeki görsel imgeler arasında bağlantı kurma yeteneğidir. Ayrıca, sözlü mesajlar ve görsel temsillerini (ve zıttı) iliĢki kurma yeteneğidir. Bu modülde öğrenciler;
Aynı temada olan görselleri birbirleriyle iliĢkilendirir. Görselleri ve onların sözlü karĢılıklarını iliĢkilendirir.
Görsel bağlantı yeteneğine sahip olur.(Sözel – Görsel imgeler arasında bağlantı kurma)
2.11.10. Anlamın yeniden inĢası
Görsel Okuryazarlık Becerilerinden (Avgerinou, 2001) Anlamın yeniden inĢası; sadece eksik olarak verilen bilgiyi kullanarak görsel mesajın anlamını yeniden sözel veya görsel olarak görselleĢtirme yeteneğidir. Verilen bilgiler ıĢığında görsel mesajın anlamını görselleĢtirir ya da sözel olarak yeniden inĢa eder. Anlamın inĢası, hem kültürel, hem toplumsal hem de tarihsel koĢullar altında bitmez tükenmez bir üretimdir. Dil, bu süreçte gerçeği anlamlandırmaya çalıĢan insanın baĢvurduğu tek iletiĢim sistemi değil, sadece en fazla baĢvurduğu sistemdir(prsa,2008.Akt: Aslan,2009:66).Bu modülde öğrenci;
Verilen bilgiler ıĢığında görselleri yazıya dönüĢtürür. Verilen bilgiler ıĢığında yazıyı görsele dönüĢtürür.
51
Görsel mesajların anlamlarını kurgular, farklı bir olayla iliĢkilendirir. Görselleri kaynağıyla beraber değerlendirir.
Görselin bir sonraki aĢamasını tahmin eder.
“Görseller içerikle iliĢki kurarak simgeleme iĢlevini de gerçekleĢtirir. Örneğin dünyanın hareketlerini gösteren bir resim simgeleme iĢlevine sahiptir. Görsellerde düzenleme iĢlevi, içeriğin birbirleriyle olan iliĢkisini gösterir ve resmin uzamsal düzenini betimler. Resimler bazen de benzetmeler yoluyla, içeriği somutlaĢtırarak özetini sunar, içeriği yalın hale getirir. Bu açıklama iĢlevidir. Resimler dönüĢüm iĢlevine de sahiptirler. Ġçerikle ilgili biliĢsel bir sürecin harekete geçmesine olanak sağlamada yardımcı olmaktadırlar. Ailedeki görev paylaĢımını resmetme dönüĢüm iĢlevine sahiptir (Çam,2006: 9).”