Nihai Karar

Nihai kararlar, davaya son veren, hâkimin davadan elini çekmesi sonucunu doğuran kararlardır506_{. Dava, usule veya esasa ilişkin bir nihai kararla sona erer (HMK}

m.294/1). Hâkim nihai karardan dönemez, herhangi bir şekilde kararı değiştiremez. Hâkim, yanlış bir karar verse veya taleplerden biri hakkında karar vermediğini sonradan fark etse dahi nihai karara müdahale edemez507. Nihai kararlar kural olarak kanun yoluna götürülebilir, istinaf veya temyiz edilebilir508. Nihai kararlar, esasa ilişkin, usule ilişkin ve davanın konusuz kalması halinde verilen nihai karar olarak üç şekilde karşımıza çıkar509_.

a. Hüküm (Esasa İlişkin Nihai Karar)

Hüküm, uyuşmazlığın esası hakkında verilen, yargılamayı sona erdiren nihai karardır510 _{(HMK m.291/1). Örneğin, dava konusu malın davalı tarafından davacıya}

504 _{Muşul, “Medeni Usul Hukukunda Ara Kararları”, s.234.}

505 _{Arslan / Yılmaz / Taşpınar Ayvaz / Hanağası, Medeni Usul Hukuku, s.476, Kuru / Arslan / Yılmaz,}

Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, s.450; Güngör, Devrim / Albayrak, Adem, “İstinaf”, Ankara Barosu

Yayınları, (2016): s.48

http://www.ankarabarosu.org.tr/Siteler/2012yayin/2011sonrasikitap/%C4%B0stinaf.pdf (E.T.: 03.01.2020).

506 _{Arslan / Yılmaz / Taşpınar Ayvaz / Hanağası, Medeni Usul Hukuku, s.476; Tanrıver, Medeni Usul}

Hukuku, s.1030; Kuru, İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, s.339; Güneysu, Medeni Usul Hukukunda Karar, s.106; Budak / Karaaslan, Medeni Usul Hukuku, s.286; Kuru / Arslan /

Yılmaz, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, s.450; “Bilindiği gibi, hakimin davadan el çekmesini gerektiren,

davayı sonuçlandıran kararlarına nihai kararlar denilmektedir. Nihai kararlar, usule ilişkin nihai kararlar veya esasa ilişkin nihai kararlar (hükümler) olmak üzere ikiye ayrılır.” 21. HD 20.11.2017 T. 2017/4170 E., 2017/9460 K. https://www.karartek.com.tr/#/anasayfa (E.T.: 03.01.2020).

507 _{Arslan / Yılmaz / Taşpınar Ayvaz / Hanağası, a.g.e., s.475;Karakurumer, “Medeni Usul Hukukunda}

Hüküm”, s.21-22.

508 _{Arslan / Yılmaz / Taşpınar Ayvaz / Hanağası, a.g.e., s.475; Güneysu, Medeni Usul Hukukunda Karar,}

s.112; Karakurumer, a.g.e., s.22; “Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 361/1 maddesi uyarınca verilecek nihai kararlara karşı yasal olarak tebliğinden itibaren süresi içerisinde temyiz yoluna başvurulabilir.” Yargıtay 4. HD 20.05.2019 T. 2018/5153 E., 2019/2944 K. https://www.karartek.com.tr/#/anasayfa (E.T.: 04.01.2020).

509 _{Kuru, İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, s.339 vd.; Kuru / Arslan /}

Yılmaz, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, s.450.

510 _{Görgün / Börü / Toraman / Kodakoğlu, Medeni Usul Hukuku, s.647; “Esasa ilişkin kararlar ise,}

hakimin uyuşmazlığın esasını inceleyerek verdiği kararlardır (HMK m. 294/1). Yani davada ileri sürülen taleplerin maddi hukuk açısından incelenerek esas bakımından kabul veya reddine ya da kısmen kabul ve

teslim edilmesine, davalının davacıya tazminat ödemesine veya tereke tespitine ilişkin kararlar hükümdür. Hüküm ile taraflar arasındaki uyuşmazlık esastan sona erer ve hükmün kesinleşmesi neticesinde taraflar, o dava konusu hakkında aynı dava sebebine dayanarak yeni bir dava açamazlar511.

Mahkeme, kural olarak, taleple bağlılık ilkesi gereğince talepten fazlasına veya talep dışı bir şeye hükmedemez (HMK m.26). Örneğin, davacının açmış olduğu ayrılık davasında mahkeme boşanma kararı veremez. Ancak kanundan doğan istisnai hallerde mahkeme, talep dışı bir şey hakkında hüküm kurabilir. Örneğin, TMK’nın 170/2’inci maddesi gereğince boşanma davası açılmış olup mahkeme tarafların barışma ihtimallerinin olduğuna kanaat getirirse boşanma yerine ayrılık kararı verebilir. TBK’nın 227’nci maddesindeki düzenlemeye göre satılanın ayıplı olması nedeniyle açılan davada, davacının sözleşmeden dönme hakkını kullanması hâlinde, duruma göre hâkim, satılanın onarılmasına veya satış bedelinin indirilmesine karar verebilir512_.

b. Usule İlişkin Nihai Karar

Usule ilişkin nihai karar, uyuşmazlığın esasına girilmeksizin usul hukukuna ilişkin verilen ve taraflar arasındaki uyuşmazlığı sonlandırmayan ancak hâkimin davadan elini çekmesi sonucunu doğuran nihai karardır513_{. Usule ilişkin nihai kararla talep sonucu}

hakkında bir karar verilemez, dolayısıyla taraflar arasındaki uyuşmazlık çözüme kavuşmaz514_{. Usule ilişkin nihai kararlar hakkında, hükme ilişkin hususlar, niteliğine}

aykırı düşmedikçe uygulanır (HMK m.294/6). Görevsizlik ve yetkisizlik kararı, dava şartı

kısmen reddine ilişkin kararlardır(...). Esasa ilişkin nihai karar ile taraflar arasındaki uyuşmazlık (esastan) sona erer ve hüküm kesinleşince (kesin hüküm ortaya çıkınca), artık o uyuşmazlık (dava konusu) hakkında, aynı taraflar arasında, aynı dava sebebine dayanarak yeni bir dava açılamaz; açılırsa, kesin hükümden dolayı reddedilir (HMK m.303).” Yargıtay 21. HD 13.11.2017 T. 2017/5072 E., 2017/9099 K. https://www.karartek.com.tr/#/anasayfa (E.T.: 04.01.2020).

511 _{Kuru, İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, s.339-340; Kuru / Arslan /}

Yılmaz, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, s.451.

512 _{Kuru / Arslan / Yılmaz, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, s.455.}

513 _{Arslan / Yılmaz / Taşpınar Ayvaz / Hanağası, Medeni Usul Hukuku, s.477; Güneysu, Medeni Usul}

Hukukunda Karar, s.108; Tanrıver, Medeni Usul Hukuku, s.1031; Görgün / Börü / Toraman /

Kodakoğlu, Medeni Usul Hukuku, s.647.

514 _{“Usule ilişkin nihai kararla hâkim davadan elini çekmekte ise de, bu kararla taraflar arasındaki}

uyuşmazlığın esası çözümlenmiş olmaz. Örneğin mahkemenin görevsiz veya yetkisiz olması nedeni ile verdiği kararlar, davanın takip edilmemesi nedeni ile davanın açılmamış sayılmasına ilişkin verilen kararlar, dava şartlarının noksanlığı nedeni ile davanın usulden reddine ilişkin olarak verilen kararlar nihai karar olmakla birlikte taraflar arasındaki uyuşmazlığı sonlandırılan, çözüme kavuşturan kararlar değildir.” YHGK 06.11.2018 T. 2016/394 E., 2018/1613 K. https://www.karartek.com.tr/#/anasayfa (E.T.: 05.01.2020).

eksikliği nedeniyle davanın usulden reddine ilişkin kararlar usule ilişkin nihai kararlardır515_.

c. Davanın Konusuz Kalması Halinde Verilen Karar

Yargılama devam ederken dava konusu hakkın davacıya ödenmesi, verilmesi ya da müdahalenin kaldırılması, taşınır malın davacıya teslimi, taşınmazın tahliyesi, davacı ve davalı sıfatının birleşmesi, yeni çıkan bir kanun ya da Anayasa Mahkemesi kararı ile ya da kişiye sıkı sıkıya bağlı ve mirasçılara geçmeyen bir hakka ilişkin davalarda taraflardan birinin ölümü gibi nedenlerle dava konusu talep hakkında olumlu ya da olumsuz bir karar verilmesine gerek ya da neden kalmıyorsa, davanın konusuz kalması söz konusu olur. Bu halde esas hakkında yargılama yapılmasına gerek kalmaz516_.

Mahkeme bir tespit hükmü niteliği taşıyan esas hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar verir517_{. Davanın konusuz kalması durumunda mahkeme, davaya devam}

ederek davanın açıldığı tarihteki tarafların haklılık durumuna göre yargılama giderlerini takdir ve hükmeder518_{(HMK m.331/1).}

Seçimlik davada, yargılama devam ederken davalının seçim hakkını kullanarak borcunu ifa etmesi halinde dava konusuz kalır ve mahkeme karar verilmesine yer olmadığına karar verir.