Miras Hukukundan Doğan Uyuşmazlıklarda Seçimlik Hak

Türk Medeni Kanunu’nun mirasta denkleştirme başlığı altında düzenlenen hükümleri gereğince yasal mirasçılar, mirasbırakandan miras paylarına mahsuben elde ettikleri sağlararası karşılıksız kazandırmaları, denkleştirmeyi sağlamak için terekeye geri vermekle birbirlerine karşı yükümlüdürler69.

TMK’nın 671’inci maddesinde “Geri vermekle yükümlü olan mirasçı, dilerse

aldığını aynen geri verir; dilerse payından fazla olsa bile değerini miras payına mahsup

67 _{Yargıtay 13. HD 06.12.2017 T. 2016/4730 E. 2017/12161 K. “…Dava, gizli ayıp nedeni ile sıfır km araç}

için ödenen bedelin davalılardan tahsili istemine ilişkindir. Davacı araçta gizli ayıp bulunduğunu, servise gittiğinde pasta cila yöntemi ile durumun gizlendiğini, gizli ayıbın ise dava öncesi ... 2. Tüketici Mahkemesi 2014/8 D.iş sayılı dosyasında alınan bilirkişi raporu ile tespit edildiğini ileri sürmektedir. Davalılardan... ’nın savunmasında zamanaşımı definde bulunduğu, diğer davalının ise bu yönde bir savunması olmaksızın davanın reddini dilediği anlaşılmaktadır. Mahkemece her ne kadar davanın her iki davalı yönünden zamanaşımından reddine karar verilmiş ise de davalılardan ... Pazarlama Aş’nin zamanaşımı definde bulunmadığı, diğer davalı ile aralarında var olan ihtiyari dava arkadaşlığında zamanaşımı definde bulunmayan davalının bundan yararlanamayacağı gözetilmemiştir. Bu husus bozma nedeni olmakla birlikte önemle belirtmek gerekir ki, 6502 Sayılı Kanun Hükümleri dikkate alındığında, ayıbın türünün belirlenmesi bu kapsamda hile ile ayıbın gizlenmesinin söz konusu olup olmadığı hususunda inceleme yapılmaksızın ve rapor aldırılmaksızın da karar verilmesi mümkün değildir. Hal böyle olunca mahkemece ağır kusur halinde zamanaşımının işlemeyeceği konusunda anılı Yasanın 16. maddesi hükmünün de dikkate alınarak yukarıda zikredilen hususlar kapsamında hüküm tesisi gerekirken eksik inceleme ve yanılgılı gerekçe ile yazılı şekilde hüküm tesisi usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirir…” https://www.sinerjimevzuat.com.tr/index.jsf?dswid=347# (E.T.: 23.01.2020).

68 _{Aslan, Tüketici Hukuku, s.178.} 69 _{TMK m.669.}

ettirir. Mirasbırakanın bu kurala aykırı tasarrufları ve mirasçıların tenkise ilişkin hakları saklıdır.” hükmü düzenlenmiştir.

Düzenlemeye göre davanın ispatlanması durumunda iade borçlusu olduğuna mahkemece karar verilen davalı yasal mirasçı, seçimlik hakkını kullanarak ya aldığını aynen geri verir ve diğer mirasçılar gibi mirasın taksimine katılır (aynen denkleştirme), ya da aldığını saklar ve payından fazla olsa bile değerini miras payına mahsup ettirir (mahsuben denkleştirme)70_{. Seçim hakkı, iade yükümlüsü olan mirasçıya aittir, mirasçı}

iki yoldan birini tercih edebilir71. Ancak iade usulünün mirasbırakan tarafından belirlenmesi halinde iade ile yükümlü yasal mirasçının seçimlik hakkı yoktur, mirasbırakanın belirlediği usul uygulanır72_.

b. Mirastan Feragat Durumunda Tenkis ve Geri Verme

Mirasbırakanın dilediği gibi tereke üzerinde tasarruf edebilme yolunu aşmak ve mirasçıların saklı payına yapılan tecavüzleri önlemek için sağlararası ve ölüme bağlı tasarrufların tenkisi mümkündür. TMK 573’üncü maddesinde, mirastan feragat eden mirasçı lehine yapılmış olan kazandırmaların tenkisi konusu düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre miras payından belli bir bedel karşılığında feragat eden mirasçıya, mirasbırakan, sağlığında terekenin tasarruf edilebilir kısmını aşan edimlerde bulunmuşsa diğer mirasçılar bunun tenkisini isteyebilirler.

Tenkise tabi olan mirastan feragat edenin saklı payını aşan miktardır. TMK m.574’de mirastan feragat edene, tenkis sebebiyle terekeye bir malı veya diğer bir değeri geri vermekle yükümlü olması durumunda seçimlik hak tanınmıştır. Mirastan feragat eden, tenkise tâbi değeri geri verebileceği gibi almış olduklarının tamamını terekeye geri vererek mirastan feragat etmemiş gibi paylaşmaya da katılabilir73.

c. Ölüme Bağlı Tasarruf Çeşitlerinden Belirli Mal Bırakma

Miras hukukunda seçimlik hak kavramının karşımıza çıktığı düzenlemelerden bir diğeri de belirli mal vasiyetinin tenkisini konu edinen TMK m.517 hükmüdür. Bu

70 _{İmre, Zahit / Erman, Hasan, Miras Hukuku, 11. Baskı (Der Yayınları, 2015), s.531.}

71 _{Eren, Fikret / Aktürk, İpek Yücer, Türk Miras Hukuku, (Ankara: Yetkin Yayınları, 2019), s.609.} 72 _{Tekdoğan, Aydın, Mirasta Denkleştirme ve Tenkis Davaları, 1.Baskı, (Seçkin Yayıncılık, 2018), s.89-}

90.

73 _{Eren / Aktürk, Türk Miras Hukuku, s.300; Tekdoğan, a.g.e., s.222; Antalya, Osman Gökhan / Sağlam,}

düzenlemeye göre mirasbırakan, bir kişiyi mirasçı olarak tayin etmeksizin ona belirli bir mal bırakma yoluyla kazandırmada bulunabilecektir. Mirasbırakan vasiyetnamenin bir çeşidi olan belirli mal vasiyeti ile mirasçı olmayan birine belirli bir mal veya hakkı bırakabilir.

Mirasçı olamayan vasiyet alacaklısı tereke üzerinde tam anlamıyla bir hak sahibi değildir ancak malı isteme hakkı olarak kendisine şahsi hak tanınmıştır. Belirli mal vasiyeti ile bırakılan mal bölünebilir ise tenkisi basittir ve saklı payı ihlal edilen kısım tespit edilir ve ödettirilir. Ancak mal bölünemiyorsa TMK’nın 564’üncü maddesi gereğince vasiyet alacaklısı, tenkisi gereken kısmın değerini ödeyerek malın verilmesini veya tasarruf edilebilir kısmın değerini karşılayan parayı isteyebilir74. Bu konuda vasiyet alacaklısına seçimlik hak tanınmıştır. Örneğin; mirasbırakanın bir çocuğu vardır ve mirasbırakan belirli mal vasiyeti ile 10.000 TL değerindeki evi davalıya bırakmıştır. Ayrıca 5.000 TL de bankada parası vardır. Bu durumda yasal mirasçı olan çocuğun saklı payı 7.500 TL’dir ve bankadaki parayı almasına rağmen 2.500 TL daha alacağı vardır. Davalı vasiyet alacaklısı, seçimlik haklarını kullanarak ya 2.500 TL’yi terekeye verir evi alır ya da evi yasal mirasçıya vererek 7.500 TL’yi talep edebilir75_.

1.2.1.4. Medeni Usul Hukukunda Seçimlik Hak Düzenlemeleri