Hükmün Tashihi ve Tavzihi

Hükmün verilmesi ile dosyadan elini çeken hâkim, kural olarak hükümde sonradan değişiklik veya düzeltme yapamaz. Bunun istisnaları HMK’ m.304 ve 305’de düzenlenmiştir. HMK m.304’deki düzenlemeye göre hükümdeki yazı ve hesap hataları ile diğer benzeri hatalar, taraflardan birinin talebi üzerine veya mahkemece resen düzeltilebilir520_{. Örneğin, maddi tazminat hesaplanırken toplama-çıkarma işleminde}

yapılan hata nedeniyle sonucun yanlış yazılması veya taraflardan birinin soy isminin hatalı yazılması gibi. Hüküm, taraflara tebliğ edilmeden önce maddi hata farkedilirse hâkim tarafları dinlemeden hükmü düzeltebilir. Taraflara tebliğ edilmiş olması durumunda hâkim, tarafları dinlemeden hükmü düzeltemez; taraflar davet üzerine gelmezse hüküm mahkemece düzeltilir (HMK m.304/1). Hükümdeki maddi hataların düzeltilmesi hükmün icrasına (yerine getirilmesine) kadar istenebilir521_{. HMK m.304’da}

tashihin kapsamı yazı ve hesap hataları ile diğer benzeri açık hatalar olarak belirlenmiştir. Kanun koyucu diğer benzeri açık hatalar ibaresini kullanmakla hükmün tashihinin

519 _{Kuru / Arslan / Yılmaz, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, s.457.}

520 _{Hükmün tashihi hakkında bkz. Kuru, İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı,}

s.569; Görgün / Börü / Toraman / Kodakoğlu, Medeni Usul Hukuku, s.651; Tanrıver, Medeni Usul Hukuku, s.1046; Atalı / Ermenek / Erdoğan, Medeni Usul Hukuku, s.564; Arslan / Yılmaz / Taşpınar

Ayvaz / Hanağası, Medeni Usul Hukuku, s.708; Güneysu, Medeni Usul Hukukunda Karar, s.279.

521 _{“Hükümdeki yazı ve hesap hataları ile diğer benzeri açık hataların (maddî hataların) düzeltilmesi,}

hükmün icrasına (yerine getirilmesine) kadar istenebilir.” Yargıtay 20. HD 19.06.2017 T. 2017/7614 E. 2017/5596 K. https://www.karartek.com.tr/#/anasayfa (E.T.: 06.01.2020).

kapsamını genişletmeyi amaçlamıştır522. Doktrinde aksi bir görüş, kanunda sayılı maddi hatalar dışındaki hataların hükmün tashihine elverişli olmadığını, kanunda tahdidi olarak tashihin kapsamının belirlendiğini savunmaktadır523_.

Maddi hataların düzeltilmesi prosedürü yalnızca hükmün tashihinde değil yargılama sürecinde başvurulan bir yoldur. HMK m.183/1’e göre tarafların sundukları veya mahkeme dosyasında yer alan belgelerdeki açık yazı ve hesap hataları, karar verilinceye kadar düzeltilebilir. Hükmün tashihi ile maddi hataların düzeltilmesi prosedürünün ortak amacı, yazı ve hesap hataları ile diğer benzeri hataların düzeltilmesidir. Ancak, hükmün tashihi yalnızca mahkemenin vereceği hükümlere özgüdür. Maddi hataların düzeltilmesi hüküm verilinceye kadar; hükmün tashihi ise hüküm verildikten sonra maddi hatanın fark edilmesinden hükmün icrasına kadar başvurulabilen bir yoldur524_.

b. Hükmün Tavzihi

Hüküm, HMK’nın 297’nci maddesi gereğince hiçbir şüpheye yer vermeyecek ve icrasının mümkün olabileceği şekilde düzenlenmelidir525_{. Bir hükmün belirsiz olması,}

522 _{Uyanık, Sümeyye, “Medenî Usul Hukukunda Hükmün Tavzihi ve Tashihi”, (Yüksek Lisans Tezi,}

Eskişehir Anadolu Üniversitesi, 2016), s.98.

523 _{Umar, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, s.851; Arslan / Yılmaz / Taşpınar Ayvaz / Hanağası,}

Medeni Usul Hukuku, s.708; Aynı doğrultuda bkz. Yargıtay 16. HD 03.10.2017 T. 2015/13679 E. 2017/6088 K. “…6100 sayılı HMK'nın 304. maddesi gereğince sadece hükümdeki yazı ve hesap hataları mahkemece re'sen veya taraflardan birinin talebi üzerine düzeltilebilir. Mahkemece 5.9.2013 tarihli ilk kararın hüküm fıkrasının 4. bendinde "Davalı kendisini vekille temsil ettirdiğinden AAÜT gereğince 1320 TL vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalıya verilmesine" karar verilmiş; bunun üzerine davalı vekili 13.4.2014 tarihli dilekçesi ile, vekalet ücretinin dava değeri olan 30.000.00 TL üzerinden hesaplanarak kararın tavzihine karar verilmesini istemesi üzerine; Mahkemece 5.9.2013 tarihli "tashih kararı" ile "talebin kabulü ile, mahkememizin 05.09.2013 tarih ve 2010/635 Esas, 2013/508 Karar sayılı gerekçeli kararın 4. bendinde yer alan vekalet ücretinde açık hesap hatası olduğu görülmekle 30000 TL dava değeri üzerinden AAÜT gereğince hesaplanan 3550 TL vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalıya verilmesine şeklinde hüküm fıkrasının tashihine" şeklinde karar verilmiştir. Hükmün tashihinin nasıl ve hangi durumlarda yapılacağı HMK'nın 304. maddesinde açıklanmıştır. Madde hükmüne aykırı olarak hükmün değiştirilmesi mümkün değildir. Bu itibarla mahkemece, belirtilen hükümler gözetilmeksizin tashih niteliğinde olmayan başvuru kabul edilerek hükmün vekalet ücretine ilişkin kısmının değiştirilmesi doğru değildir.” https://www.karartek.com.tr/#/anasayfa (E.T.: 06.01.2020).

524 _{Kıyak, Emre, “Medeni Usul Hukukunda Maddi Hataların Düzeltilmesi” Terazi Hukuk Dergisi, C.12,}

S.134, (2017): s.33, https://jurix.com.tr/article/9144 (E.T.: 06.01.2020); Uyanık, “Medenî Usul Hukukunda Hükmün Tavzihi ve Tashihi”, s.98-99; “HMK'nın 304. maddesinde söz konusu olan düzeltme (tashih), hüküm verildikten sonraki dönemde, hükümdeki yazı ve hesap hataları ile diğer benzeri açık hataların (maddî hataların) düzeltilmesidir. Hükümden önceki dönemde maddî hataların düzeltilmesi, HMK'nın 183. maddesi hükmü uyarınca yapılır. Buna göre hükümden önceki dönemde, tarafların veya mahkemenin dava dosyasında bulunan belgelerdeki açık yazı ve hesap hataları, karar verilinceye kadar düzeltilebilir.” Yargıtay 20. HD 19.06.2017 T. 2017/7614 E. 2017/5596 K. https://www.karartek.com.tr/#/anasayfa (E.T.: 06.01.2020).

icrasında tereddüt bulunması veya hükümde birbiri ile çelişen, birbirine aykırı fıkraların bulunması halinde hükmün icrası tamamlanana kadar taraflardan biri mahkemeye başvurarak hükmün açıklanmasını, belirsizliğin giderilmesini veya çelişkinin ortadan kaldırılmasını talep edebilir526 _{(HMK m.305). Örneğin, mirasın taksimi davasında,}

murisin eşinin miras payının 2/8, altı çocuğun toplam miras payının 6/8 olduğu hükümde belirtilmesine rağmen murisin çocuklarının her biri için 1/16 pay oranında taşınmazlar üzerinde tescilin yapılmasına karar verilmiştir. Her bir çocuğun miras payı 1/8 olmasına rağmen taşınmazlar üzerinde 1/16 pay oranında tescil yapılmasına karar verilmesi çelişki oluşturmuştur. Bu durumda taraflardan biri mahkemeden hükmün tavzihini talep edebilir.

Hükmün açıklanması (tavzihi), hükmü veren ilk derece mahkemesinden, istinaf mahkemesi veya Yargıtay ilgili dairesinden istenebilir527. Hükmün tavzihi yolu ile hükmün icrasında ortaya çıkabilecek belirsizlikleri, anlam karışıklıklarını gidermek adına hükmü veren mahkemenin gerçek iradesinin açıklanması amaçlanmıştır528_{. Hükmün}

tavzihi ile hüküm fıkrasında taraflara tanınan haklar ve yüklenen borçlar, sınırlandırılamaz, genişletilemez ve değiştirilemez. Hükmün esasının tavzih ya da tashih yolu ile değiştirilmesi mümkün değildir529.

Hükmün tavzihi, kanun yolu değildir. Nitekim hükmün tavzihi ile hüküm değişmez, yalnızca hüküm açıklanır. Tavzih yoluna başvurabilmek için hükmün kesinleşmesi aranmadığı gibi kesinleşmemiş olan hüküm için de bu yola başvurulabilir. Hükmün tavzihi, taraflarca hükmü veren mahkemeden ilamın icrasının tamamlanmasına

526 _{Atalı / Ermenek / Erdoğan, Medeni Usul Hukuku, s.565; Arslan / Yılmaz / Taşpınar Ayvaz /}

Hanağası, Medeni Usul Hukuku, s.709; Kuru / Arslan / Yılmaz, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, s.690; Kuru, İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, s.570; Budak / Karaaslan,

Medeni Usul Hukuku, s.290; Pekcanıtez / Özekes / Akkan / Korkmaz, Pekcanıtez Usul Medeni Usul Hukuku, C.3, s.2002; Tanrıver, Medeni Usul Hukuku, s.1044; Güneysu, Medeni Usul Hukukunda Karar, s.265; Yılmaz, Halil, “Medeni Usul Hukukunda Hükümlerin Tavzihi (Açıklanması)”, Terazi Hukuk Dergisi, C.2, S.14, (2007): s.44-45, https://jurix.com.tr/article/222 (E.T.: 06.01.2020).

527 _{Yılmaz, “Medeni Usul Hukukunda Hükümlerin Tavzihi (Açıklanması)”, s.46.}

528 _{Güneysu, Medeni Usul Hukukunda Karar, s.267; Uyanık, “Medenî Usul Hukukunda Hükmün Tavzihi}

ve Tashihi”, s.4.

529 _{“Hakim; tavzih veya tashih yolu ile hükümde unuttuğu esasa ilişkin talepler hakkında karar verip bunu}

hükmüne ekleyemez. Bunun gibi kısa kararla gerekçeli karar arasındaki çelişki de tavzih veya tashih yolu ile giderilemez. Bütün bu anlatımlardan çıkan netice, tavzih veya tashih yolu ile kesinleşmiş olan hüküm sınırlandırılamaz, genişletilemez ve değiştirilemez. Somut olay incelendiğinde, davacı vekilinin talebi üzerine mahkemece düzenlenen 10/12/2015 tarihli tashih şerhi, hüküm fıkrasının ikinci, üçüncü ve dördüncü bentlerinde yer alan davalı isminin değiştirilmesi niteliğinde olup, yapılan bu değişiklik hükmün esasına ilişkindir. Esasa dair hükmün tavzih ya da tashih yolu ile değiştirilmesi mümkün değildir.” Yargıtay 4. HD 17.04.2018 T. 2016/5327 E. 2018/3087 K. https://www.karartek.com.tr/#/anasayfa, (E.T.: 06.01.2020).

kadar istenebilir530. Tavzih talepli dilekçe karşı tarafa tebliğ edilir ve karşı taraf mahkemece belirlenen cevap süresi içerisinde beyanda bulunabilir. Süresinde cevap verilmemiş olsa bile mahkeme dosya üzerinden inceleme yaparak karar verir; ancak gerekli görürse iki tarafı sözlü açıklamalarını yapabilmeleri için davet edebilir (HMK m.306).