AB nezdinde alınan kararlar

11 Eylül 2001`de Dünya Ticaret Merkezi (WTC) ve Pentagon`a yapılan saldırılara kadar, terör Avrupa Birliği gündeminde pek bir öncelik taşımıyordu.11 Eylül saldırılarının AB’nin terörizmle mücadele politikasında bir dönüm noktası olduğunu söyleyebiliriz. Saldırılardan sadece on gün sonra, olağanüstü bir toplantıda, Avrupa Konseyi (AK) terörizmle mücadeleyi AB`nin öncelikli hedefi olarak ilan etti. Saldırılar AB’nin terörle mücadelede önemli bir aktör olmasını sağladı.488

AB’nin saldırılara karşı verdiği ilk cevap olayın hemen ertesinde, yani 12 Eylül’de bir deklarasyon 489 açıklamıştır. Birlik, bu korkunç saldırıları kınayarak, bu zaman diliminde ABD hükümeti ve Amerika halkıyla dayanışma içinde olacaklarını açıklamış, bu korkunç fiillerin yalnızca Birleşik Devletlere değil, aynı zamanda insanlığa ve demokratik değerlere ve özgürlüklere karşı olduğunu belirtmiştir. Uluslararası terörle mücadele için ABD ve tüm ortaklarıyla yakın işbirliği içinde çalışacağını belirten AB, bütün uluslararası örgütlerin, özellikle de Birleşmiş Milletlerin bu mücadeleye katılacağını ve terörizmin finansmanı da dâhil olmak üzere tüm ilgili belgelerin uygulanacağını vurgulamıştır.

486 UN, United Nations Security Council. (14 November 2001). Resolution 1378 (2001) S/RES/1378(2001) Web: https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N01/638/57/PDF/N0163857.pdf?OpenElement

adresinden 17 Nisan 2017’de alınmıştır.

487 BM Güvenlik Konseyi’nin terörizmle mücadeleye ilişkin aldığı diğer kararların orijinal metinleri için bakınız: http://www.un.org/en/sc/documents/resolutions/ adresinden 17 Nisan 2017’de alınmıştır.

488 İnternet : European Parliament. Directorate – General for İnternal Policies. (January 2017). The European Union’s Policies on Counter-Terrorism, Relevance, Coherence and Effectiveness. Study for the LİBE Committee. Web:

http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2017/583124/IPOL_STU(2017)583124_EN.pdf

adresinden 18 Nisan 2017’de alınmıştır.

489 Declaration by the EU. General Affairs Council, 12.09.2001,11795/01 (Presse 318). Web:

21 Eylül 2001 tarihinde, devlet ve hükümet başkanları Birleşik Devletlerdeki terör saldırılarından sonra uluslararası durumu analiz etmek ve Avrupa Birliği’nin eylemlerine gerekli gücü sağlamak için Brüksel’de olağanüstü konsey Zirve toplantısında bir araya gelmiştir. Zirve toplantısında “Terörizmle Mücadele Eylem Planı” kabul edilmiştir. Karar metninin ilk maddesinde, AB, ölümlü sonuçlanan terörist saldırılar karşısında Amerikan halkını tamamen desteklediğini ve bu saldırıların, açık, demokratik, hoşgörülü ve çok kültürlü toplumlara karşı bir meydan okuma olduğunu belirtmiştir. Birlik, ABD ile adaleti yeniden onarmak, suçluları, sponsorları ve bu tür eylemlerin faillerini cezalandırmak için işbirliği yapacağını açıklamıştır. ABD’nin, Güvenlik Konseyi’nin 1368 sayılı kararı uyarınca Afganistan’a başlattığı askeri operasyonlar meşru bulunulmuş ve üye ülkelerin her birinin kendi imkânlarına göre teröristleri kuşatan, destekleyen veya barındıran devletlere yönelik bu tür faaliyetleri üstlenmeye hazır oldukları ifade edilmiştir. Ayrıca, Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler himayesinde terörizme karşı olası en geniş küresel koalisyon çağrısında bulunmuştur.490

Eylem Planı ya da “Terörle Mücadele Yol Haritası” 1999 Tampere Zirvesi sonuçlarından ilham almış ve Avrupa’nın terörle mücadelesi için kılavuz sağlamıştır. Karar metninin “Avrupa Terörizmle Mücadele Politikası” isimli ikinci maddesinde Konsey, aşağıdaki önlemlere ilişkin eylem planını onaylamıştır.

a) Polis ve adli işbirliğinin geliştirilmesi – Avrupa Tutuklama Emri ve ortak bir AB terör tanımının geliştirilmesi, AB’deki teröristlerin ve örgütlerinin tanımlanması ve veri paylaşımında Europol rolünün arttırılması gibi eylemler öngörülmüştür;

b) Uluslararası yasal araçların geliştirilmesi – Konsey, terörizmle mücadele konusundaki tüm mevcut uluslararası sözleşmelerin (BM, OECD vb.) mümkün olan en kısa sürede uygulanması çağrısında bulunmuştur;

c) Terörizmin finansmanına son verilmesi – Konsey, ECOFİN ve Adalet ve İçişleri Konseylerine terörist faaliyetlere yönelik her türlü finansmanla

490 İnternet: Conclusions and Plan of Action of the Extraordinary European Council Meeting on 21 September 2001, SN 140/01. Web:

https://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ec/140.en.pdf adresinden 21 Nisan 2017’de alınmıştır.

mücadele için, özellikle kara para aklama ile ilgili direktifin uzatılmasına ve donma varlıklar ile ilgili çerçeve kararın kabul edilmesine çağırmaktadır;

d) Hava ulaşım güvenliğinin güçlendirilmesi – Konsey, silahların sınıflandırılması, mürettebat eğitimi, bagaj kontrolünün iyileştirilmesi, pilot kabininin (kokpit) korunması, üye devletlerin uyguladığı güvenlik önlemlerinin kalite kontrolü gibi gerekli önlemleri almaya çağırmaktadır.

e) Avrupa Birliği`nin küresel terörizmle mücadele eylemini koordine etmek – Konsey, terörizmle mücadelede koordinasyon rolünün üstlenilmesi ve istihdam sağlanması yönünde Genel İşler Konseyi`ne talimat verir. Böylece, Genel İşler Konseye, Birlik Politikaları arasında daha fazla tutarlılık ve koordinasyon sağlayacaktır.491

Komisyon tarafından hazırlanan “Terörizmle Mücadele Çerçeve Karar Tasarısı” 19 Eylül 2001 tarihinde Konseye sunulmuş, 13 Haziran 2002’de Konsey tarafından kabul edilmiş ve 22 Haziran 2002’de Avrupa Toplulukları Resmi Gazetesinde yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu çerçeve kararın amacı, suç işlemenin kurucu unsurları ile ilgili asgari kurallar belirlemek ve bu tür suçların ciddiyetini yansıtan terör suçlarını işleyen ya da sorumlu olan gerçek ve tüzel kişilere ceza vermektir.492 Tasarının en ilgi çekici yanı, terörizmin dolaylı tanımlamasını yaparak terör suçlarını sıralamış olmasıdır. AB’ye göre terörizm:

Bir ülkenin halkını ciddi şekilde korkutmak veya sindirmek, bir hükümeti ya da bir uluslararası kuruluşu bir şey yapmaya veya yapmamaya zorlamak ve bir ülkenin ya da uluslararası kuruluşun politik, sosyal, ekonomik, anayasal temel yapısını yıkmak veya işlemez hale getirmek amacı ile bir ülkeyi ya da uluslararası bir organizasyonu ciddi zarara uğratan kasıtlı eylemleri yapmaktır.493

19 Ekim 2001 tarihinde Belçika’nın Gent şehrinde, AB Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesinde, 11 Eylül sonrasında terörizmle mücadele için yeni deklarasyon

491 İnternet: Devoic, B. (December 2012) The Post 9/11 European Union Counter-terrorism Response: Legal-institutional Framework. Master’s Thesis, Naval Postgraduate School, Monterey, California,19-20. Web:

http://www.dtic.mil/dtic/tr/fulltext/u2/a573813.pdf adresinden 25 Nisan 2107’de alınmıştır.

492 Commission of the European Communities. (19 September,2001). Proposal for a Council Framework Decision on Combating Terrorism.Brussels, COM 2001/0217 (CNS). Web:

http://www.statewatch.org/semdoc/assets/files/commission/COM-2001-521.pdf adresinden 27 Nisan 2017’de alınmıştır.

493 Özcan, M., Yardımcı, S. (2006) Avrupa Birliği ve Küresel Terörizmle Mücadele. Terörizm: Terör, Terörizm ve Küresel Terörle Mücadelede Ulusal ve Bölgesel Deneyimler. İhsan Bal (Der.) Ankara : USAK Yayınları,215.

yayınlanmıştır. Gent zirvesi sonucunda yayınlanan bu bildiride, AB, uluslararası terörle mücadelede BM himayesinde global bir koalisyon kurulması ile ilgili düşüncelerini ifade etmiş ve ABD`nin Afganistan’daki operasyonlarına olan desteğini yeniden tekrar etmiştir. Konsey, özellikle mümkün olan en kısa sürede yürürlüğe girmesi gereken dört noktaya odaklanılmasını istemiştir:

1) 6-7 Aralık 2001 tarihlerinde Adalet ve İçişleri Konseyi toplantısında Avrupa Tutuklama Emri, terör suçlarının ortak tanımı ve mal varlıklarının dondurulması hakkında pratik ayrıntıların hali hazırda kaydedilen ilerleme temelinde kabul edilmesi;

2) Terörle mücadelede, Europol, Eurojust, istihbarat servisleri, polis güçleri ve adli makamlar gibi sorumlu operasyonel hizmetler arasında işbirliğinin güçlendirilmesi;

3) Terörizmin finansmanıyla mücadele için Kara Para Aklama Yönergesinin resmi olarak benimsenmesi ve Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Sözleşmesinin Birleşmiş Milletlere üye tüm devletler tarafından hızlı bir şekilde onaylanması; 4) Hava taşımacılığı güvenliğine ilişkin tasarıların gecikmeksizin onaylanması494.

25 Eylül 2001 tarihinde Konsey’e sunulan Avrupa Tutuklama Emri ve Teslim Prosedürleri Çerçeve Karar Tasarısı 18 Temmuz 2002’de resmen kabul edilerek yürürlüğe girmiştir. Bu çerçeve kararın amacı, bir üye devletin kendi topraklarında başka bir üye devletteki adli makam tarafından verilen Avrupa tutuklama emrini yürütecek kuralların oluşturulmasıdır.495

AB, 12 Aralık 2003 tarihinde, Brüksel’de daha iyi bir dünyada güvenli bir Avrupa için “Avrupa Güvenlik Stratejisi” kabul etmiştir. Irak işgali döneminde kabul edilen bu stratejide, artık herhangi bir üye devlete karşı büyük ölçekte saldırganlığın imkânsız olduğunu bunun yerine Avrupa daha farklı, az görünür ve daha az öngörülebilir yeni tehditlerle karşı karşıya kalmıştır. Sıralamada ilk tehdit olarak terörizmin geldiği belgede,

494 İnternet: Declaration by the Heads of State or Government of the European Union and the President of the Commission. 19 October 2001. Brussels. SN 4296/2/01. Web:

https://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ec/ACF7BE.pdf adresinden 29 Nisan 2017’de alınmıştır.

495 Commission of the European Communities. (25 September 2001). Proposal for a Council Framework Decision on the European Arrest Warrant and the Surrender Procedures Between the Member States. Brussels. COM (2001) 522 final 2001/0215 CNS, Web:

http://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2001/EN/1-2001-522-EN-F1-1.Pdf adresinden 2 Mayıs 2017’de almıştır.

bu tehdidin hayatı risk altına soktuğu, büyük maliyetler getirdiği ve toplumlarımızın tarafsız ve hoşgörülerini sarsmayı amaçladığı ifade edilmiştir. Tüm Avrupa için stratejik tehdit oluşturan terörist hareketler, giderek artan bir şekilde, iyi donatılmış, elektron ağlarla bağlantılıdır ve büyük kayıplara neden olmak için sınırsız şiddet kullanmaya hazırdır. En son terör dalgası küresel kapsamlı olup, şiddet içeren aşırı dincilerle bağlantılıdır. Bu karmaşık nedenlerle ortaya çıkmaktadır. Bunlara modernleşme baskısı, kültürel, sosyal ve siyasi krizler ve yabancı toplumlarda yaşayan gençlerin yabancılaşması da dâhildir.496

İkinci sırada gelen kitle imha silahlarının artması sorunu, güvenlik için potansiyel olarak en büyük tehdit olarak görülmüş ve uluslararası antlaşma rejimleri ve ihracat kontrol düzenlemelerinin KİS ve dağıtım sistemlerinin yayılmasını yavaşlattığı belirtilmiştir. Bununla birlikte, özellikle Ortadoğu’da KİS’nın silahlanma olasılığını artıran yeni ve tehlikeli bir döneme girildiğini vurgulayan belgede biyolojik bilimlerin gelişmeleri gelecek senelerde biyolojik silahların potansiyelini artırabileceği ifade edilmiştir. Kimyasal ve radyolojik materyallerle yapılan saldırılar ve füze teknolojisinin yayılması da daha fazla dengesizlik yaratmıştır. Üçüncü sırada bölgesel çatışmalar tehdidi gelmektedir. Devam eden şiddetli ve donmuş çatışmalar, bölgesel istikrarı; azınlıkları, temel özgürlükleri ve insan haklarını tehdit etmekte; insan hayatlarını, sosyal ve fiziki altyapılarını yok etmektedir. Çatışma, aşırılık, terörizm ve devlet başarısızlığına yol açabilir; organize suç için fırsatlar sunar. Bölgesel güvensizlik ise KİS’na olan talebi artırabilir. Belgede, dördüncü sırada gösterilen devletlerin başarısızlığı tehdidinin kötü yönetim ve iç çatışmadan kaynaklandığı belirtilmiş, bu durumun devletleri içeriden yıprattığına ve devlet kurumlarının çökmesine yol açtığına dikkat çekilmiştir. Bu tehdit, küresel yönetimi sarsan ve bölgesel istikrarsızlığı artıran endişe verici bir olgu olarak ifade edilmiş ve Taliban yönetimindeki Somali, Liberya ve Afganistan en iyi örnekleridir. Bu iç tehdide sınır ötesi uyuşturucu ve kadın kaçakçılığı, yasadışı göçmenler ve suç çeteleri faaliyetlerinin büyük bir kısmı için silah hesapları dahil edilmiş ve Avrupa’nın organize suçların başlıca hedefi haline geldiği vurgulanmıştır.497

496 İnternet : A secure Europe in a better world, European Security Strategy. (12 December 2003). Brussels, 3. Web: https://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/78367.pdf adresinden 3 Mayıs 2017’de alınmıştır.