NATO Nezdinde Alınan Kararlar

ABD`de yaşanan 11 Eylül terörist saldırılarından 24 saat sonra 12 Eylül 2001’de NATO tarihinde ilk kez, müttefikler Washington Antlaşması’nın 5. Maddesi uyarınca Birleşik Devletlere yapılan saldırının hepsine yönelik bir saldırı olduğunu ilan etmişlerdir. Buna göre, örgüt üyesi her devlet gerekli görülen eylemleri yaparak Birleşik Devletlere yardım etmeyi taahhüt etmişlerdir.498

Söz konusu Antlaşmanın 5. Maddesi şu şekilde ifade edilmektedir:

“Taraflar, Avrupa’da veya Kuzey Amerika’da bir veya daha fazla kişiye yönelik silahlı saldırıların hepsine yönelik bir saldırı olarak görülecek ve bu silahlı saldırıların gerçekleşmesi halinde, Birleşmiş Milletler Sözleşmesinin 51.Maddesi tarafından tanınan bireysel veya kolektif meşru müdafaa hakkı kapsamında Kuzey Atlantik Bölgesinin güvenliğini sağlamak ve korumak için bireysel olarak ya da diğer müttefiklerle uyum içerisinde, gerektiğinde askeri kuvvet kullanımı da dâhil olmak üzere derhal harekete geçerek saldırıya uğrayan taraf veya taraflarla yardımcı olacaklardır. Böyle bir silahlı saldırı ve bunun sonucunda alınan tüm önlemler derhal Güvenlik Konseyi`ne bildirilecektir. Güvenlik Konseyi, uluslararası barış ve güvenliğin sağlanması ve sürdürülmesi için gerekli önlemleri aldığında, bu önlemler durdurulacaktır.”499

ABD’ye yönelik 11 Eylül saldırılarının ardından Washington Antlaşmasının 5. Maddesini uygulamaya koyma kararını takiben, NATO Müttefikleri 4 Ekim 2001 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri’nin isteği üzerine, bireysel ve toplu olarak terörle mücadelede mevcut seçenekleri genişletmek amacıyla sekiz maddeden oluşan şu önlemlerin alınmasını kabul etmişlerdir:500

- Hem terörizmin neden olduğu tehditler ve buna karşı alınacak eylemler ile ilgili, hem ikili hem de uygun NATO organlarında istihbarat paylaşımı ve işbirliğini güçlendirmek;

498 Internet: NATO’s Contribution to the Fight against Terrorism. Web:

http://www.nato.int/terrorism/factsheet.htm adresinden 5 Mayıs 2017’de alınmıştır.

499 İnternet : Collective Defence – Article 5. (22 Mart,2017). Web:

http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_110496.htm adresinden 7 Mayıs 2017’de alınmıştır.

500 İnternet: Statement to the Press by NATO Secretary General, Lord Robertson on the North Atlantic Council Decision on İmplementation of Article 5 of the Washington Treaty following the 11th September Attacks against the United States. (4 October 2001). Web:

- Müttefikler ve terörizme karşı kampanyaya destek verdikleri için artan terörizm tehdidi altında olan diğer devletlere kapasitelerine göre bireysel veya toplu olarak gerekli yardım sağlamak;

- Birleşik Devletlerin ve diğer müttefiklerin kendi topraklarında bulunan tesislerine yönelik daha fazla güvenlik sağlamak için gerekli tedbirleri almak;

- NATO’nun sorumluluk alanındaki müttefik varlıkların teröre karşı doğrudan operasyonlarını desteklemek için gerekli teçhizatı sağlamak;

- Teröre karşı operasyonlarla ilgili askeri uçuşlarda gerekli hava trafiği düzenlemelerine ve ulusal prosedürlere uygun olarak Birleşik Devletler ve diğer müttefik uçaklar için açık hava izinleri sağlamak;

- Ulusal prosedürlere uygun olarak, yakıt ikmali de dâhil olmak üzere teröre karşı operasyonlar için NATO ülkeleri topraklarında bulunan limanlar ve havaalanlarına ABD ve diğer müttefikler için erişim sağlamak;

- İttifak, NATO mevcudiyetini sağlamak ve kararını ispatlamak için Daimi Deniz Kuvvetleri unsurlarını Doğu Akdeniz’e dağıtmaya hazır olduğunu ve

- Benzer şekilde İttifak terörle mücadele operasyonlarını desteklemek için NATO Havadan Erken Uyarı Kuvveti unsurlarını dağıtmaya hazır olduğunu söyledi. Kuzey Atlantik Konseyi’nin Washington Antlaşması’nın 5. Maddesinin operasyonelleştirilmesi için 4 Ekimde aldığı kararın ardından 9 Ekim 2001’de Kartal Yardımı Operasyonu başlatılmıştır. 13 NATO ülkesinden 830 mürettebat, 360 faaliyete ilişkin istihdamda yaklaşık 4300 saat boyunca ABD semalarını devriye gezmiştir. Bu operasyon, müttefiklerin dayanışmasının somut bir göstergesi olmuştur.⁵⁰¹

NATO’nun bugüne kadarki terörle mücadele kapsamında sayca beşinci operasyonu – Aktif Çaba Operasyonu’dur. NATO’nun 11 Eylül 2001’de Birleşik Devletlere yönelik terör saldırılarına derhal tepki vermesi sonucu gelişen ve ABD`yi desteklemek için başlatılan operasyon, İttifakın terörizme karşı savaşta dayanışma ve kararlılığını göstermeye ve Akdeniz’deki terörist faaliyetleri caydırmaya ve bozmaya yardımcı olmayı

501 İnternet: Statement by the Secretary General in the Conclusion of Operation Eagle Assist. (30 April 2002).Web: http://www.nato.int/docu/update/2002/04-april/e0430a.htm adresinden 11 Mayıs 2017’de alınmıştır.

amaçlıyordu. NATO için Akdeniz’in yoğun ticaret yollarını açık ve güvenli tutmak öncelikli hedef haline gelmekteydi.502

3.5. 11 Eylül sonrası ABD Dış Politikası ve Askeri Müdahaleler

11 Eylül sonrası ABD Dış Politikasında terörle mücadele anlayışı tekrar gözden geçirilmiştir. Olaylar öncesindeki terörle mücadele politikalarına genel olarak bakarsak saldırıların uluslararası politikada terörizmin yerini nasıl değiştirdiğini görürüz. Şöyle ki, terörizm, global çaptaki organize suçlar, çevresel problemler ve salgın hastalıklar gibi çağımızda karşılaştığımız modern sorunlardan biri olarak görülmüş, bu görüş özellikle George Bush’un birinci başkanlık döneminde hakim olmuştur. Ancak olaylar sonrasında terörizm belirleyici bir unsur haline gelmiştir.⁵⁰³

Genel çerçevede bakıldığında ABD Hükümetinin yaptığı hataları görmek mümkündür. Özellikle istihbarat alanında çok ciddi boşluklar mevcuttu. Ülkenin hava güvenliğiyle ilgili iki temel kurumu olan Federal Hava Yönetimi (FAA) ve Kuzey Amerika Hava Sahası Savunma Kumandası (NORAD) arasında işbirliği ve iletişim konularında çok ciddi boşluklar görülmekteydi. Bu kurumların hiç birisi böyle büyük çaplı bir saldırı beklemiyorlardı. Aynı zamanda uçakların silah olarak kullanıldığı böyle bir saldırıya hazır değillerdi. Belki de tüm bu saldırılar onlara yeni olduğu için sadece diğer kurumlarla değil kendi içerisinde bile iletişimsizlik yaşamıştır. Şöyle ki, ilk uçak hedefe çarptıktan tam 25 dakika sonra, NORAD’ın hava savunma üssüne diğer uçakların düşürülmesi talimatı verilse de bu emir, hiç bir zaman havadaki savaş uçaklarına iletilmemiştir. Aynı zamanda saldırıları gerçekleştiren 13 teröristin ismi ABD’nin terör listelerinde bulunmasına rağmen, kurumlar arasındaki işbirliği ve iletişim eksikliği nedeniyle bu kişiler rahat bir şekilde ülkeye girmiş ve uçakların kontrolünü ele geçirmişlerdir. 11 Eylül günü gerçekleştirilen bu hain saldırılar sonucunda ABD yönetimi, istihbarat alanında yeni reformlara giderek yeniden bu kurumların faaliyet mekanizmasını gözden geçirmiştir. Bu reformlar, İç Güvenlik Örgütünün kurulması, PATRİOT kanununun yasalaşması ve 2004 İstihbarat Reformu ve Terörizmin Engellenmesi Kanunu`nun kabul edilmesidir. Bu reformların uygulanmasının esas sebebi terör örgütlerinin yok edilmesi, üyelerinin belirlenmesi ve mahkemede yargılanma süreçlerini

502 İnternet: Operation Active Endeavour (Archived). (27 October 2016). Web:

http://www.nato.int/cps/eu/natohq/topics_7932.htm adresinden 13 Mayıs 2017’de alınmıştır.

hızlandırmaktır.504 Ayrıca, Federal Soruşturma Bürosu (FBI) ve Hukuki İstihbarat Teşkilatı gibi istihbarat kurumları da yeniden yapılandırılmıştır.

11 Eylül sonrasında terörizmle mücadele kapsamında alınan uluslararası tedbirler arasında askeri müdahaleler de vardır. ABD 7 Ekim 2001 ve 20 Mart 2003 tarihlerinde sırasıyla Afganistan ve Irak’ta askeri operasyonlar düzenlemiştir. Bu operasyonların esas başlatılma nedeni, Amerikan toplumunun kırılan onurunu düzeltmek, kaybedilen güven duygusunu yeniden kazanmak ve El-Kaide’nin barındığı Afganistan topraklarındaki Taliban rejimini devirmekti. Ama ABD bunun ötesine geçmiş, Afganistan ve Irak’ta yaptığı askeri operasyonlarla sorunu “küresel terörle mücadele” boyutundan, ABD’nin emperyalist çıkarlarını artırma mücadelesine dönüştürmüştür. Böylece terörle mücadele sürecini su-istimal ederek dünya liderliği kurma arayışına girmiştir.505