Modern Çağda Terörün Tarihsel Gelişimi

Modern anlamda terörizm 1789 Fransız ihtilaliyle ortaya çıkmış ve sonrasında da devam etmiştir. Literatürde söz konusu devre “The Reign of Teror” (Terörün Hükümranlığı) devri gibi nitelendirilmiştir.80

1793-1794 yılları Fransa tarihine “Jakobenler Dönemi” olarak geçmiştir. 81

Robespierre liderliğindeki Jakobenler grubu, “terör dönemi” ve ya “terör rejimi” adı verildiği82 13 aylık yönetimleri döneminde tedhiş ve korkuyu yaygınlaştırarak mühalifleri sindirmişler ve bu yolla siyasal düşüncelerini topluma benimsetmeye çalışmışlardır.83

Jakobenler kendi rejimlerini ülkede yaygınlaştırırken onlara karşı çıkan insanları toplu şekilde giyotin adlandırılan idam şekliyle öldürerek84 teröre imza atmışlardır. Fransa’da terörün egemen olduğu bu dönemde 300 bin kişi tutuklanmış, 17 bin kişi idam edilmiştir.85

Bu döneme kadar terörizm kelimesi pozitif anlamlı kullanılmıştır. Baş kaldıran ayaklanmaları bastırmak ve karışıklıklarla dolu anarşi döneminde düzeni sağlamanın bir aracı olarak kabul edilmiştir. Bundan sonra ise gücün ve iktidarın kötüye kullanımı ile ilişkilendirilen kavram haline gelmiştir.86

Terörizm konusu araştıran bilim adamlarının birçoğu modern terörizmin XIX yüzyılda Rusya’da kendini Narodnaya Volya (Halkın İradesi) olarak adlandırılan bir ideolojik grubun ortaya çıkması ile başladığını kabul ediyorlar.87 Bu grub birçok yönden XX yüzyıl teröristlerine cesaret vermiştir. Bu grubun şimdiye kadarki terörist

78 TBB, 2006, 29.

79 Altuğ, 1995, 18.

80 Çiftçioğlu, E. (2005). Gri tehdit Terörizm. Ankara: Ümit Yayıncılık, 97.

81 Muratoğlu, E. (2007). 11 Eylül sonrası terörizmin kazandığı yeni boyut ve uluslararası terörizmin Türkiye’ye yansımaları, Yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İsparta, 12.

82 Larousse, M. (1973). Meydan Yayınları. İstanbul: Meydan Gazetecilik ve Neşriyat, 6(12), 83.

83 Altun, 2011, 66.

84 Berkan, İ. (1999). Jakoben Dedirten. Radikal.

85 Örgün, F. Küresel Terör. İstanbul: Okumuş Adam Yayınları, 60-61.

86 Bruce, H. (1998). İnside Terrorism. Columbia University Press, 15.

harekatlardan farkı sadece 1878 Ocağından 1881 Martına kadar kısa sayıla bilecek bir sürede önemli oranda ses getirecek eylemlere imza atmış olmalarıdır.88

Örgüt, Çarlık Rusya’sına karşı ideolojik tabanlı ve sistematik birçok eylem düzenlemiş,89 kısa ama mücadele dolu savaşında örgüt, çeşitli kamu görevlilere ve polislere karşı eylem yapmıştır. Örgütün esas amacı yönetimin saygınlığını sarsmak, yönetime karşı savaşın olanaklılığını sürekli kanıtlamak, bunun sonucunda halkın devrimci ruhunu canlandırmak olmuştur.90 Birçok girişim başarısız olduktan sonra örgüt 1881’de Çar II Aleksandrı polisin gruba son vermesinden önce bir suikast ile öldürmüştür.91

Birinci Dünya Savaşı öncesi dönemde sol siyasal görüş bir eylem biçimi olarak görülüyordu.92 Donald H. Bell “Modern Terörizmin Kökenleri” adlı makalesinde şu sonuçlara varmıştır: “Savaştan önce, siyasal şiddetin tipik eylem biçimi yöneticilere suikastlar düzenlemekti. Çar II Aleksander 1881’de, Fransa Başbakanı Sadi Carnot 1894’te, İspanya Başbakanı Canovas 1897’de, Avusturya İmparatoriçesi Elizabeth 1891’de, İtalya Kralı Umberto 1900’de, ABD Başbakanı McKinley 1901’de, Rusya Başbakanı Stolypin 1911’de ve Arşidük Franz Ferdinand Saraybosna’da 1914’te öldürülmüşlerdi. Genellikle hepsi tek bir suikastçı tarafından öldürüldüler. Öldürülmelerin doğrudan etkileri olacağı ve en azından tüm rejimi sarsacağı ve sefalet içinde yaşayan insanların dünyasına aydınlık getireceği farz ediliyordu.”93

Görüldüğü gibi XIX yüzyılın ikinci yarısından itibaren Batı Avrupa, Rusya ve Güney Amerika’daki terör grupları siyasal ve toplumsal değişiklikler için iktidarda bulunan devlet başkanı ve devlet görevlilerini ortadan kaldırmışlardır.94 İncil’deki “Kılıç tutanlar kılıçla yok olacaklardır”95 cümlesi hükümdarların öldürülmesini mübah sayarak terör eylemlerine dinsel zemin kazandırmıştır.96

88 Altuğ, Y. (1989). Terörizm, Dünü, Bugünü, Yarını. Ankara: T. C. İçişleri Bakanlığı Yayınları, 21.

89 Çınar, 1997, 196.

90 Fırat, 2010, 9-10.

91 Korkmaz, 1999, 23.

92 Kongar, E. (2007). Küresel Terör ve Türkiye: Küreselleşme, Huntington, 11 Eylül. (Onuncu Baskı). İstanbul: Remzi Kitapevi, 39.

93 Aydemir, Salim. (2006). Soğuk Savaş Sonrası Uluslararası Terörizm. Yüksek Lisans Tezi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale, 19.

94 Kurt, Ş. (1998). Uygulamada Terör Suçları ve İlgili Mevzuat. Ankara: Seçkin Yayınevi, 15.

95 Altuğ, 1995, 56.

Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun Bosna-Hersek’i ilhakını kabullenmeyen sırplar tahtın tek varisi Prens Ferdinand’ın öldürülmesiyle tek ortak yönü aynı hanedan tarafından yönetilmek olan imparatorluk parçalanabilir düşüncesindeydiler.97

I Dünya Savaşının başlaması ile sonuçlanan Avusturya Arşidükü Ferdinand’ın Saraybosna’da öldürülmesi tarihteki en etkili terör eylemi olarak gösterilmektedir.⁹⁸ I Dünya Savaşından sonra ise terör örgütleri etnik milliyetçi ve ayrılıkçı gruplar haline gelmiştir.99 Bu dönemde dikkat çeken terör örgütleri içinde IRA’nı sayabiliriz.

Kısaca “IRA” olarak bilinen “İrlanda Cumhuriyetçi Ordusu” 1916 yılından itibaren terör eylemlerine başlamıştır. Örgütün esas amacı Kuzey İrlanda’nın kurulmasına yol açan “Eastern ayaklanması” 1916 yılında IRA’nın sol kanadı olan Sinn Flin tarafından başlatılmıştır.100 Bu dönemde IRA’nın başında bulunan Michael Collins kurduğu küçük gerilla gruplarını hücreler şeklinde örgütlemiştir. 19. Yüzyılda mali yönden de güçlenen IRA, Katolik halktan da destek görmüştür. IRA özellikle hedefe yakın yerde oturan İrlandalı gençler tarafından, şehir merkezlerinde bombalama ve yaralama türü eylemler gerçekleştirmiştir. IRA’nın eylemlerinin tehlikeli bir noktaya geldiğini gören İngiliz Başbakanı Lloyd George (1863-1945), IRA lideri Michael Collins ile yaptığı görüşmeler sonunda, İrlanda’nın kuzeyinin İngilizlerde kalmasını başarmıştır. 101 Bu görüşme sonrasında IRA üyelerinin Collins’i ülkeyi satmakla suçlaması üzerine ordu ikiye bölünmüştür. Bunun sonucunda ülke iç savaş sürecine girmiştir. İç savaşı kazanan hükumet IRA’nın önemli militanlarını idam ettirmiş, Collins ise silahlı sonucu öldürülmüştür.102

I Dünya Savaşı sonrasında ise dünya, Almanya, İtalya ve Rusya’da iktidarların gerçekleştirdiği devlet terörünün zirveye ulaştığına şahit olur. Bu devletler tarafından doğal olarak kabul edilmese de terörizm bir devlet politikası olarak benimsenmiş, bu ülkelerde herhangi bir yasal sınırlama olmaksızın korku ortamı yaratmak ve halka ulusal ideoloji ile

97 Altun, 2011, 68.

98 Kongar, 2007, 78-79.

99 Kongar, 2007, 39.

100 Yılmaz, A. (1996). Kuzey İrlanda Sorunu. Ankara: Avrasya Yayınları, 15.

101 Acar, 2012,104.

devletin ilan ettiği ekonomik, toplumsal ve siyasal amaçları benimsetmek için tutuklama, hapis, işkence ve idam gibi terör eylemlerine başvurulmuştur.103