Neolitik Dönem Mimaris

Uğurlu-Zeytinlik Höyük yerleĢmesinde VI. ve V. evreler Neolitik Çağa aittir. V. Evre MÖ. 6500 – 6000 yıllarına tarihlendirilmektedir. Bu evreye ait iki tabaka saptanmıĢtır. Bu evrenin ilk tabakasında yaklaĢık 5x4 m. ölçülerinde, kuru duvar tekniği ile yapılmıĢ taĢ temelli, duvarları olasılıkla ahĢap ve çamur tekniğinde yapılmıĢ tabanı sıkıĢtırılmıĢ topraktan bir bina ortaya çıkarılmıĢtır. Bina 2 olarak (Resim 1 – Harita 12 – Plan ve çizimler 1) isimlendirilen binanın kuzey ve güney duvar kalınlıkları 60 ila 70 cm, doğu ve batı duvarı kalınlıkları ise yaklaĢık 1 metredir. Yapının kuzey duvarı yarım metreye kadar korunmuĢtur. Yapının güney duvarı köye merkezden su getirmek için yapılan su kanalı nedeniyle zarar görmüĢtür. Yapının kuzey duvarı içinde Ģömine tarzında bir ocak vardır. Daha sonraları bu kısma duvar örülerek ocağın iptal edildiği gözlemlenmiĢ olup, ocak iptal edilirken bir cilalı taĢ baltanın özel olarak ocağın üzerine yerleĢtirildiği görülmüĢtür. Kuzey duvarına paralel doğu duvarı ile bitiĢik gelen 1 m. kalınlığında baĢka bir duvar vardır ve bu duvarın binanın doğusunda muhtemelen sundurma biçiminde bir avlu

83

oluĢturduğu düĢünülmektedir. Ayrıca bu binanın köĢelerine bastiyon yapıldığı görülmektedir. Binanın temel duvarlarının çok kalın yapılması binanın iki katlı olduğu izlenimi vermektedir. Binanın içinde depolama alanı, platform vb. gibi taĢınmaz öğelere rastlanmamıĢtır. Büyük bir ocak binanın dıĢında yer almaktadır.84

Binada yapılan 2012 kazı dönemi çalıĢmaları sırasında çok sayıda yontma taĢ alet, hayvan kemiği ve çanak çömlek parçaları ele geçmiĢtir. Ayrıca binanın içinde toplu halde patella vulgata tipi deniz kabukları ele geçmiĢ olup, yontma taĢ aletlerin içinde obsidiyenden yapılmıĢ Ġç Anadolu kökenli dilgiler önemli yer tutmaktadır. Binanın içinde insitu halde az sayıda kemik alet, bir küçük cilalı taĢ balta da bulunmuĢtur. Binanın içinde ele geçen hayvan kemiğinden yapılmıĢ figürin baĢı ünik bir buluntu örneğidir. Kilden yapılmıĢ sokma baĢlı figürinlerin baĢ tarafına geçirildiği düĢünülen bu kemik baĢ üzerine burun kabartma halinde yapılmıĢ, göz ve kaĢlar ise kırmızı aĢı boyası ile belirtilmiĢtir.85

V. evrenin ikinci tabakası yerleĢimin en erken tabakasıdır. Bu tabakaya ait kalıntılar yerleĢimin eteğinde 2x5 metrelik BB22 sondaj açmasından ele geçmiĢtir. Bu alanda herhangi bir mimari yapı kalıntısına rastlanmamasına rağmen, yak 1.08 metre derinlikte çok sayıda hayvan kemiği, taĢ aletler ve kemiklerden yapılmıĢ aletlerden oluĢan bir düzlem bulunmuĢtur. Bu düzlem 1.57 metreye kadar devam etmiĢ ve sonunda ana toprağa ulaĢmıĢtır.86

2012 kazı sezonunda daha önceki yıllarda materyal buluntulardan bildiğimiz V. evrenin erken dönemlerine ait mimari kalıntılarını bulabilmek için CC21 açmasında 4x3 m‟lik alanda sondaj çalıĢması yapılmıĢtır. Bu sondaj çalıĢmasında V. evrenin erken dönemlerine ait yer yer akıntı niteliğinde irili ufaklı taĢlardan oluĢan dağınık taĢ gruplarına rastlanmıĢtır.87

84 _{Burçin Erdoğu, „‟ Uğurlu – Zeytinlik: Gökçeada‟da Tarih Öncesi Dönemlere Ait Yeni Bir}

YerleĢme‟‟, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, s 5; Prof. Dr. Burçin Erdoğu ile özel görüĢme.

85 _{Prof. Dr. Burçin Erdoğu ile özel görüĢme.}

86 _{Burçin Erdoğu, „‟ Gökçeada Uğurlu – Zeytinlik Kazı ÇalıĢmaları„‟, s. 55; Burçin Erdoğu, „‟ 2010}

Yılı Gökçeada…, s. 368 – 369; Burçin Erdoğu, „‟ Uğurlu – Zeytinlik: Gökçeada‟da Tarih Öncesi … s.6.

VI. evre MÖ. 6000 – 5600 yıllarını kapsayan yerel Neolitik çağ kültürüne aittir. Uğurlu – Zeytinlik Höyük yerleĢiminde yapılan çalıĢmalarda saptanan en kalın kültür dolgusu VI. evreye aittir.88

YerleĢimin bu evrede yak. 6 hektarlık bir alana yayılmıĢ olduğu ve en az 4 kültür tabakasına sahip olduğu söylenebilir. VI. evreye tarihlenen yapı kalıntıları yerleĢimin batı ucundaki P5 sondaj açması ile yerleĢimin doğuya bakan kısmında açılan BB20 – 21, BBCC19 ve V18 açmalarında saptanmıĢtır. 89

P5 açmasında yapılan çalıĢmalar sonucu bu evreye ait iki kültür tabakası kazılmıĢtır. ÇalıĢma yapılan ilk tabakada III. evrenin çukurları tarafından oldukça zarar görmüĢ sarı renkli bir topraktan yapılmıĢ taban ve tabanın hemen üzerinde 0. 75x0. 90 m. ölçülerinde oval formda yapılmıĢ bir ocak bulunmuĢtur. Bu sarı tabanın altından baĢka bir sarı tabanda ortaya çıkartılmıĢtır. 90

Sarı taban üzerinde yapılan ocağın hemen yanında tabana oyulmuĢ, kutu biçimli içi sıvalı bir çukur yer almaktadır. Bu çukurun içinde toplu halde 14 iĢlenmiĢ kemik ve bir kırık cilalı taĢ keski ele geçmiĢtir. P5 açmasında VI. evreye ait diğer kültür tabakasında kuzey – güney doğrultusunda uzanan oldukça tahrip olmuĢ bir yapıya rastlanmıĢtır. Yapının bir kısmı açmanın kazılmayan kesiminde kalmıĢtır. Yapının 60 cm. kalınlığında kısmen korunmuĢ taĢ duvarlarına, beyaz renkte birkaç defa yenilendiği anlaĢılan çok kalın sert taban parçalarına ve yapının kuzeydoğu köĢesinde çok büyük depolama kapı insitu halde bulunmuĢtur.91

Uğurlu – Zeytinlik yerleĢiminin doğusunda BB20 – 21 açmasında, yapılan kazı çalıĢmaları sonucunda, tarım faaliyetleri ve su kanalı yapımı sırasında oldukça zarar görmüĢ bir bina kalıntısı bulunmuĢtur. VI. kültür evresinin son dönemlerine tarihlenen bu binanın içinde kemikten yapılmıĢ aletler, mermerden bir topuz baĢı, deniz kabuğundan yapılmıĢ boncuklar, cilalı taĢ baltalar ile kemikten yapılmıĢ üst kısmı insan baĢı Ģeklinde bir kanca ele geçmiĢtir.92

88_{Burçin Erdoğu, „‟ Gökçeada Uğurlu – Zeytinlik Kazı ÇalıĢmaları„‟, s. 54; Burçin Erdoğu, „‟ 2010}

Yılı Gökçeada…,s. 368; Burçin Erdoğu, „‟ Uğurlu – Zeytinlik: Gökçeada‟da Tarih Öncesi …, s. 4.

89

Burçin Erdoğu, „‟ Uğurlu – Zeytinlik: Gökçeada‟da Tarih Öncesi …, s. 4.

90 _{Burçin Erdoğu, „‟ Gökçeada Uğurlu – Zeytinlik Kazı ÇalıĢmaları„‟, s. 54; Burçin Erdoğu, „‟ 2010}

Yılı Gökçeada…, s. 368; Burçin Erdoğu,„‟ Uğurlu – Zeytinlik: Gökçeada‟da Tarih Öncesi …, s. 4.

91 _{Burçin Erdoğu,„‟ Uğurlu – Zeytinlik: Gökçeada‟da Tarih Öncesi…, s. 4 – 5.} 92

VI. kültür evresinin geç dönemlerine ait bir diğer mimari yapı kalıntısı ilk kazı sezonunda 2009 yılında çalıĢılan V18 test açmasında ortaya çıkmıĢtır.93

Doğu – Batı yönünde uzanan iki sıra taĢtan yapılmıĢ kısmen zarar görmüĢ, yak. 8 m. uzunluğunda bir taĢ duvar ortaya çıkartılmıĢtır. Mimari yapıya ait duvar kuzey yönde devam etmekte olup dönüĢ yaptığı kısımda yapının tavanını taĢıması için taĢlardan oluĢturulmuĢ, yak. 80 cm. çapında ahĢap direk yeri bulunmuĢtur. Yapı dolgusunda iki adet figürin ele geçmiĢtir.94

VI. kültür evresinin erken dönem tabakalarına ait yapı kalıntıları yerleĢimin doğu kısmında açılan BBCC/19 sondaj açması ile CC21 açmasından ele geçmiĢtir.

CC21 açmasında tahrip olmuĢ Kalkolitik tabakanın hemen altında kuzeybatı- güneydoğu yönünde uzanan taĢ temelli bir yapı saptanmıĢtır. Sadece küçük bir kısmı kazılan yapının iki evreli olduğu ve köĢelerinin uzun payandalarla desteklendiği görülmüĢtür. Önceki yıllarda yapılan çalıĢmalarda 2x3 metrelik BBCC/19 sondaj açmasında yüzeyden yaklaĢık 2 m. derinlikte büyük boyutlu ve düzgün taĢlarla yapılmıĢ, yüksekliği yer yer yarım metreden fazla korunmuĢ, kalın bir duvar ile sarı renkli taban üzerinde yer alan 50x50 cm. ölçülerinde yuvarlak formlu bir ocağın yer aldığı görülmüĢtür. Bu sondaj açması 2012 kazı sezonunda geniĢletilerek 6x6 m.‟lik bir açmaya dönüĢtürülmüĢtür. Yapılan çalıĢmada yüzeyin hemen altında açılan su kanalları tarafından oldukça tahrip edilen Kalkolitik dönem duvarları ortaya çıkartıldığından, Kalkolitik tabakanın altındaki Neolitik tabaka geniĢ alanlarda araĢtırılamamıĢtır. Açılan kısımda sadece çeĢitli düzlemlerde yanık katmanları ile dört ocak kalıntısı daha ele geçmiĢtir.95

2009 – 2012 yılları arasında dört kazı sezonu çalıĢılan yerleĢimde ortaya çıkarılan Neolitik döneme tarihlenen açmalardan ele geçen yapı kalıntıları değerlendirildiğinde bu dönemde yapıların tek odalı ve toprak tabanlı olduğu görülmektedir. Bu dönem yapılarının taĢ temel üzerine çit çamur tekniğinde yapılmıĢ

93

Burçin Erdoğu, „‟ Gökçeada Uğurlu – Zeytinlik Kazı ÇalıĢmaları„‟, s. 54; Burçin Erdoğu, „‟ 2010 Yılı Gökçeada…, s. 368; Burçin Erdoğu, „‟ Uğurlu – Zeytinlik: Gökçeada‟da Tarih Öncesi …, s. 5.

94 _{Burçin Erdoğu, „‟ Uğurlu – Zeytinlik: Gökçeada‟da Tarih Öncesi …, s. 5.}

95 _{Burçin Erdoğu, „‟ Uğurlu – Zeytinlik: Gökçeada‟da Tarih Öncesi …, s. 5; Prof. Dr. Burçin Erdoğu}

ahĢap duvarlı olduğunu düĢünmekteyiz. Yapının taĢınmaz öğeleri olan ocak ve fırınların genellikle yapı dıĢında yapıldığı gözlenmiĢtir. YerleĢimde yapılacak yeni kazı çalıĢmaları ile bu döneme ait daha fazla bilgi elde edilebilecektir.