KARġILAġTIRMA

Gökçeada sınırları içinde yer alan tarih öncesi dönemlerde yerleĢim görmüĢ olan Uğurlu – Zeytinlik Höyük yerleĢimi günümüzden yaklaĢık 8500 yıl öncesine kadar uzanmaktadır. YerleĢimde ortaya çıkan taĢ mimari örnekleri adada hala varlığını sürdürmekte olan geleneksel taĢ mimari örnekleri ile kısmen benzerlikler taĢımaktadır.

Uğurlu – Zeytinlik Höyük yerleĢiminde yapılan dört sezonluk kazı çalıĢmaları sırasında Neolitik ve Kalkolitik Çağlara ait binalar ortaya çıkartılmıĢtır. Neolitik Çağ‟da binalar taĢ temel üzeri muhtemelen ahĢap malzeme ile yapılmıĢlardır. Kalkolitik Çağ‟da ise binaların tamamen taĢtan yapıldıkları görülmüĢtür. Bu bakımdan bütünüyle taĢtan yapılmıĢ yerel mimari, Kalkolitik mimari ile daha iyi karĢılaĢtırılabilmektedir.

Uğurlu – Zeytinlik Höyük yerleĢiminde Neolitik Çağ V. evreye ait “Bina 2” adı verilen tek bir bina kazılmıĢtır. IV. evreye ait henüz tümüyle kazılmıĢ bir bina yoktur. Kalkolitik Çağ III. evreye ait “Bina 3” adı verilen çok odalı bir bina kazılmıĢtır. II. evrede ise “Bina 1” olarak adlandırılan bir bina kazılmıĢtır. Kazı çalıĢması yapılmıĢ bu binaların önce plan sonra yapım teknikleri açısından adanın yerel mimarisi ile karĢılaĢtırırsak;

Neolitik Çağ V. evreye ait “Bina 2” adı verilen yapı kare planlıdır. Kalkolitik Çağ III. evreye ait “Bina 3” adı verilen anıtsal boyutlu inĢa edilen yapıya ait dört oda ortaya çıkartılmıĢtır. “Bina 3” çok odalı yapılmıĢ bir yapıdır. II. evreye ait yapı ise “Bina 1” denilen kare forma yakın yamuk planda inĢa edilmiĢtir.

Gökçeada köy yerleĢimlerindeki evlerin çoğunlukla dikdörtgen planlı, daha sonra L planlı ve zaman geçtikçe ihtiyaca göre yapıların uzun planda inĢa edildiklerini görmekteyiz. Kırsal alan özellikle de Cugura kırsal alan yerleĢimindeki ev veya dam planlarına baktığımızda dikdörtgen ve L planlı ayrıca uzun formda

yapılmıĢ evlerle karĢılaĢmaktayız. Tarih öncesi yerleĢim olan Uğurlu – Zeytinlik yerleĢimindeki dört sezonluk kazı çalıĢmalarında ortaya çıkan binaların planlarıyla Gökçeada‟daki köy ve kırsal alan yerleĢimi olan Cugura‟ daki ev planları arasında benzerliklerin olmadığını görmekteyiz.

Neolitik Çağ V. evreye ait “Bina 2” ile Kalkolitik Çağ III. evreye ait „‟Bina

3‟‟ ve II. evreye ait „‟Bina 1‟‟ yapılarının tabanları topraktır. Bu tabanlar kırsal alan

yerleĢimi olan Cugura „daki evlerin tabanları ile benzeĢmektedir. Adadaki köy evlerinin tabanlarının bazen düz yassı kayrak taĢları ile döĢendiği görülmektedir. Bu tarz kayrak taĢlarının döĢeme olarak kullanılması Kalkolitik Çağa tarihlendirilen Bina 3‟ün 1 numaralı odasında görülmektedir. Bu odanın sadece köĢelerinde kayrak taĢları döĢeme olarak kullanılmıĢtır. Neolitik Çağ V. evreye ait “Bina 2” isimli yapının temel duvarlarında yuvarlak formlu, yassı ve küçük dere taĢları kullanılmıĢtır. Duvar yapımında toprak harç kullanılmıĢtır. Kalkolitik Çağ III. evreye ait „‟Bina 3‟‟ ve II. evreye ait „‟Bina 1‟‟ yapılarının duvarları düzgün çok köĢeli kare formlu taĢlardan inĢa edilmiĢtir. Ayrıca bu dönem yapılarının duvarlar inĢasında devĢirme malzeme olarak kullanım özelliğini yitirmiĢ ezgi ve öğütme taĢları da kullanılmıĢtır. (Resim 4) Gerek Neolitik gerekse Kalkolitik çağa ait binaların duvarlarında moloz örgü tekniği görülmektedir. Cugura kırsal alan yerleĢmesinde bazı binaların duvarlarının düzensiz, yuvarlak formlu dere taĢları ile oluĢturulmuĢ olduğu gözlemlenmektedir. Fakat genellikle düzgün kesilmiĢ taĢlarla inĢa edilmiĢlerdir. Özellikle düzensiz olarak yapılmıĢ duvar teknikleri Uğurlu – Zeytinlik yerleĢmesindeki binalarda görülen duvar teknikleri ile uyuĢmaktadır. Köylerdeki evlerin duvarları daha özenli inĢa edilmiĢ olup, tarih öncesi yerleĢimindeki binaların duvar teknikleri ile uyuĢmamaktadır. DevĢirme malzemenin bazen yerel mimaride de kullanıldığı gözlemlenebilir. Örneğin bu tip uygulamalar Zeytinliköy‟de karĢımıza çıkmaktadır. (Resim 22)

Adanın yerel mimarisinde duvar kalınlıkları standart 60 ila 70 cm. arasında değiĢmektedir. Kalkolitik Çağ III. ve II. evreye ait „‟Bina 3‟‟ ve Bina 1”in duvar kalınlıkları hemen hemen bu ölçülere uymaktadır. Neolitik Çağ V. evreye ait “Bina

2” nin kuzey ve güney duvarı bu ölçülerde yapılmasına rağmen, doğu ve batı duvarı

1 m. kalınlığında inĢa edilmiĢtir.

Tarih öncesi yerleĢimde yapıların sadece temel kısımlarını bulduğumuz için bu dönem binalarında pencerenin kullanıp kullanılmadığını söylemek çok zordur. Tarih öncesine tarihlenen bu yapılara muhtemelen pencerelerin kırsal alan yerleĢimi olan Cugura‟ deki binalarda olduğu gibi küçük boyutlu141

yapılmıĢ olması muhtemeldir. Adanın yerel mimarisine daha uygun olan Kalkolitik dönem yapılarından „‟Bina 3‟‟ ün Cugura kırsal alanı yapılarında da bildiğimiz asimetrik formda inĢa edildiğini düĢünmekteyiz.

Adanın köy ve kırsal alan yerleĢimlerindeki yapıların üzerleri kırma veya beĢik çatı ile örtülmüĢtür. YerleĢimde Neolitik ve Kalkolitik döneme tarihlenen binaların da üzerlerinin çatıyla kapatılmıĢ olması gerekmektedir. Fakat kazı çalıĢmalarında binaların üst örtüsünü arkeolojik olarak saptayamadığımız için bu dönem yapılarında ne tür tipte çatı kullanıldığını söylemek çok zordur. YerleĢimde bulunan farklı dönemlere ait bu binaların çatı iskeletlerinin ahĢaptan yapılması ihtimali yüksektir. Cilalı taĢ baltaların yerleĢimde bol miktarda bulunması yerleĢim sakinlerinin ahĢap iĢleriyle uğraĢtığını kanıtlamaktadır.142

Cugura‟daki binalarda tavanın iskeletini taĢıyan ahĢap direkler görülmektedir. Bazen bu ahĢap direkler taĢtan yapılmıĢ bir yükselti ile desteklenmektedir. Kalkolitik dönem Bina 1 ve Bina

3‟de muhtemelen tavanı taĢımak için ahĢap direklerin geçirildiği taĢ kaideler vardır.

(bkz. Resim 2 – 5)

Ada evlerinde çatının ısı yalıtımı çatı iskeleti üzerine adada yetiĢen bir tür saz çeĢidinin dalları tabaka halinde konulmaktadır. Bu dalların üzerine killi toprak ve saman karıĢımından oluĢan bir harç serilip üzerine kiremitler yerleĢtirilmektedir. Çatı iskeletlerinin de böyle bir harç ile kaplanması muhtemeldir. Ayrıca hem kırsal alan yerleĢmelerinde hem de köylerde bazı binalarda gördüğümüz, çatıda kiremit yerine kayrak taĢlarının sıra halinde dizilip örtülme iĢlemi de uygulanmıĢ olabilir. (bkz.

141 _{Kazı ekibinden Mimar Ġncila Öztürkca‟nın öngörüsü} 142 _{( Yontma taĢ uzmanı ) Doç. Dr. Onur Özbek „in görüĢleri}

Resim 16) Diğer yandan kayrak taĢlarının duvarların üst kesimlerine (HarpuĢta) çatı ile duvar arsına dizildiği görülmektedir ( bkz. Resim 15) Kazılar sırasında kayrak taĢlarına bina duvarlarının yan kesimlerinde, muhtemelen yukardan düĢmüĢ halde rastlamaktayız. (Resim 23) Bu buluntular tarih öncesi dönemlerde de benzer uygulamaları gösteriyor olabilir.

Tarih öncesi yerleĢimi olan Uğurlu – Zeytinlik Höyükteki ve adanın köy ve kırsal alan Cugura yerleĢimindeki binaların taĢınmaz öğelerinden olan ocak ve fırın gibi yapıların organizasyonuna baktığımızda tarih öncesi yerleĢimdeki ocaklar ile adanın fırınları arasında benzerliklerin olduğu görülmektedir. Tarih öncesi yerleĢimdeki ocaklar ile köy ve kırsal alandaki fırın yapılarının evlerin dıĢına avluya yapıldıklarını görmekteyiz. Özellikle Neolitik Çağ tabakalarında bina dıĢı ocaklarla karĢılaĢılmıĢtır. Ayrıca adanın köy ve kırsal alan yerleĢimi olan Cugura‟ daki evlerde ev içi yemek piĢirmek ve ısınma amaçlı kullanılan Ģömine tarzı ocaklar yer almaktadır. Neolitik Çağ V. Evreye ait “Bina 2”de bu tipte Ģömine tarzı ocak bulunmuĢtur.

Özet olarak; adanın tarih öncesi yerleĢimlerinden olan Uğurlu – Zeytinlik Höyükte yer alan Neolitik dönem yapılarının taĢ temel üstüne muhtemelen çit – çamur tekniğinde yapılmıĢ duvarları olan binalar olduğunu düĢünmekteyiz. Bu dönem yapılarında kullanılan inĢa tekniği ile inĢasında tamamen taĢ kullanılan adanın yerel mimarisi arasında benzerliğin olmadığını düĢünmekteyiz. Yapım tekniklerinin benzemediği Neolitik dönem binası ile adanın yerel mimarisinde yapılmıĢ Cugura kırsal alan yerleĢimindeki evlerin tabanlarının, temel duvar örgü sisteminin ve ocak fırın organizasyonun benzediği görülmüĢtür.

Adanın yerel mimarisi gibi tamamıyla taĢtan inĢa edilen Uğurlu – Zeytinlik Höyükte yer alan Kalkolitik dönem binaları adanın yerel mimari özelliklerini daha iyi yansıtmaktadır. Bu dönem yapılarının özellikle Cugura kırsal alan yerleĢimindeki evlerin yapım teknikleri, duvar örgü teknikleri, kısmen duvar ölçüleri, tabanların yapılıĢ Ģekli ve ocak – fırın organizasyonunun benzediği görülmüĢtür. (Tablo 6 - 7)

Tarih öncesi yerleşim ile Cugura kırsal alanı yerleşimi arasındaki

benzerlikler ve farklılıklar

Neolitik dönem binası arasındaki benzerlikler

Kalkolitik dönemi binaları arasındaki

benzerlikler

Evlerin yapım teknikleri X

Ev planları

Tabanların yapılış şekli X X

Duvar örgü teknikleri X

Duvar kalınlık ölçüleri X

Ocak – Fırın organizasyonu

X X

Tablo 7: Tarih öncesi yerleĢim ile adanın yerel mimarisinin karĢılaĢtırılması sonucunda saptanan benzerlikler ve farklılıklar

6. SONUÇ

Gökçeada‟da son 20 sene içinde yapılan araĢtırmalar ve gerçekleĢtirilen kazı çalıĢmaları ile adanın tarih öncesi dönemleri aydınlanmaya baĢlamıĢ, Gökçeada‟nın Doğu Ege adalarının en erken yerleĢmelerine sahne olduğu ortaya çıkmıĢtır.

Gökçeada‟nın geleneksel mimarisi ile Uğurlu-Zeytinlik Höyük kazısında ortaya çıkartılan, Neolitik ve Kalkolitik çağlara (MÖ 6500-4500) ait mimari buluntular arasında paralellikler arayarak, bu dönemlere ait mimarinin yorumlanmasına katkı sağlamak amacı ile hazırlanan bu çalıĢma, Gökçeada için öncü bir çalıĢma olmuĢtur. ÇalıĢma sırasında hem yerel köy mimarisi hem de kırsal alan mimarisi incelenmiĢ, paralellikler daha çok kırsal alan mimarisi ile kurulabilmiĢtir. Uğurlu-Zeytinlik Höyük kazısı henüz yeni bir projedir. Neolitik ve Kalkolitik Çağlara ait sadece üç bina tam olarak kazılabilmiĢtir. Benzerlikler ve farklılıklar bu üç binaya göre çıkartılmaya çalıĢılmıĢtır. Bütünüyle taĢtan inĢa edildiği düĢünülen Kalkolitik Çağ binaları adanın yerel mimarisini daha iyi yansıtmaktadır.

Tek katlı, taĢ duvarlı kırsal alan mimarileri içinde Uğurlu-Zeytinlik Höyük mimarisi ile benzerlik kurulabilecek, adanın güneyinde Cugura mevkiindeki binalar detaylı olarak incelenmiĢtir. Duvar yapım tekniklerinde Uğurlu-Zeytinlik Höyük mimari buluntuları ile kısmen benzerlikler saptanmıĢtır. Cugura‟daki bazı binalar Uğurlu-Zeytinlik Höyükte de karĢımıza çıktığı gibi düzensiz dere taĢları kullanılarak inĢa edilmiĢlerdir. Mimari plan olarak her hangi bir benzerlik yoktur fakat Uğurlu- Zeytinlik Höyük binalarındaki duvar kalınlıklar hemen hemen yerel mimari ile aynıdır. Gene Cugura kırsal alan yerleĢimindeki evlerin tabanları Uğurlu-Zeytinlik Höyük binalarındaki tabanlarla örtüĢmektedir. Cugura kırsal alan yerleĢimindeki ocakların binaların dıĢına yapılıĢı veya bina içinde Ģömine tarzı ocakların oluĢu gibi ocak-fırın organizasyon biçimleri de hemen hemen Uğurlu-Zeytinlik Höyük örnekleri ile örtüĢmektedir. Cugura kırsal alan yerleĢiminde harpuĢta olarak adlandırılan çatı iskeleti ile birleĢen duvarların üzerine düz ve yassı kayrak taĢları döĢenmiĢtir. Yassı kayrak taĢları Uğurlu-Zeytinlik Höyük binalarında duvarların kenarlarında bulunmuĢtur. Bu durum benzer bir uygulamanın kanıtı olabilir.

Ortaya çıkan benzerlikler neticesinde ada toprakları içinde tarih öncesi dönemlerden baĢlayarak günümüze kadar inĢa edilen mimari arasında az da olsa kültürel bir bağın olduğunu söyleyebiliriz. Uğurlu-Zeytinlik Höyük kazıları ilerledikçe ve daha geniĢ alanlar kazıldıkça yerel mimari ile olan benzerlik ve farklılıklar daha iyi anlaĢılabilecektir.

KAYNAKÇA

Ağaryılmaz, Ġ.,

Polat, E., (2002). „‟Gökçeada YerleĢim Yerleri ve Mimarisi‟‟, Gökçeada

Yeşil ve Mavinin Özgür Dünyası, Gökçeada

Belediyesi, 93 – 126. Andreou, I.,

Andreou, Y.,(1991). "E Imvros sten Archaioteta", Archaıologıa 41, s. 92-100.

Akartuna, M., (1950). „‟Ġmroz Adasında Bazı Jeolojik MüĢahedeler‟‟, Türkiye

Jeoloji Kurumu Bülteni, Cilt II, Sayı 2, s. 9 – 17.

Aktepe, E., (2009). Gökçeada Rehberi, 47 Numara Yayıncılık, Ġstanbul.

Andel, T.H.,

Shackleton, J. C., (1982). „‟Late Paleolithic and Mesolithic Coastlines of Greece and the Aegean‟‟, Journal of Field Archaeology, Vol. 9, No. 4, s. 445 – 454.

Atalay, A., (2008). Gökçeada İçin Bir Kaynak Yönetim Modelinin

Geliştirilmesi (Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri

Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, BasılmamıĢ Doktora Tezi), Ankara.

Erdinç, L. Y., (2008). Gökçeada ve Bozcaada‟nın Doğal ve Kültürel Peyzaj

Özelliklerinin Belirlenmesi Koruma ve Geliştirme Olanakları (Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri

Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, BasılmamıĢ Doktora Tezi), Ankara.

Erdoğu, B., (2010). „‟ Gökçeada Uğurlu – Zeytinlik Höyük Kazıları – 2009‟‟, Haberler Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü, Sayı 29, Ocak, s. 26 – 28.

Erdoğu, B., (2011). „‟Gökçeada Uğurlu – Zeytinlik Kazısı 2009 Yılı ÇalıĢmaları‟‟, XXXII. Kazı Sonuçları Toplantısı,

Cilt 1, s. 119 – 127.

Erdoğu, B., (2011). „‟A Preliminary Report from the 2009 and 2010 Field Seasons at Uğurlu on the Island of Gökçeada‟‟, Anatolica XXXVII, s. 45 – 65.

Erdoğu, B., (2011). „‟Gökçeada Uğurlu – Zeytinlik Kazı ÇalıĢmaları„‟, Çanakkale – Troas VIII. Arkeoloji Buluşması, Çanakkale, s. 53 – 57.

Erdoğu, B., (2012). „‟ 2010 Yılı Gökçeada Uğurlu-Zeytinlik Kazı ÇalıĢmaları„‟, XXXIII. Kazı Sonuçları Toplantısı,

Cilt 1, s. 365 – 375.

Erdoğu, B., (2012). „‟ Uğurlu – Zeytinlik: Gökçeada‟da Tarih Öncesi Dönemlere Ait Yeni Bir YerleĢme‟‟, Trakya

Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı

2, s. 1 – 16.

Erhat, A., (2007). Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitapevi, Ġstanbul.

David F., (1972). „‟AfĢan Excavations‟‟, Keban Project 1970 Activities, Ankara, s. 55-62.

Harmankaya, S.,

Erdoğu, B., (1999 – 2000).

„‟Prehistoric Survey at Gökçeada, Turkey in 1999,‟‟ Archaeological Reports, s. 28 – 35.

Hüryılmaz, H., (2006). Kuzeydoğu Ege Denizi‟nin Rüzgârlı Bahçesi:

Gökçeada, Gökçeada Belediyesi Yayınları,

Çanakkale.

Hüryılmaz, H., (2002). ‘’Yenibademli Höyük: Kuzeydoğu Ege Denizi‟nde Bir Erken Tunç Çağı YerleĢmesi‟‟, Hacettepe

Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 19, Sayı

l, s. 27 – 44.

Hüryılmaz, H., (2002). „‟ Gökçeada Arkeolojisi‟‟, Halime Hüryılmaz (ed.), Gökçeada Yeşil ve Mavinin Özgür Dünyası, Gökçeada Belediyesi, s. 69 – 92.

Hüryılmaz, H., (2007). „‟ Gökçeada - Yenibademli Höyük: 5000 Yıllık bir YerleĢmede Sosyal YaĢam,‟‟ Sosyal Bilimler

Dergisi, Sayı 17, s. 85 – 97.

Hüryılmaz, H., (2011). „‟ Erken Bronz Çağı‟nda Gökçeada – Yenibademli Höyükte Kent ve Kadın,‟‟ Çanakkale - Troas VIII. Arkeoloji Buluşması, Çanakkale, s. 43 – 50.

Homeros, (2006). İlyada (çev. A. Erhat – A. Kadir), Can Yayınları, Ġstanbul.

Kahraman, S. Ö., (2005). „‟GeçmiĢten Günümüze Gökçeada‟da YerleĢmelerin DağılıĢında Etkili Olan Faktörler‟‟, Coğrafya

Dergisi, Sayı 14, Ġstanbul, s. 25 – 42.

Kahraman, S. Ö., (2005). „‟Gökçeada‟da Göçlerin Nüfus GeliĢimi ve DeğiĢimi Üzerine Etkileri‟‟, Coğrafi Bilimler Dergisi, Sayı 3 (2), s. 39 – 53.

Kaplan, A., (2009). Etnoarkeolojinin Anadolu‟da Uygulanabilirliği( Adana Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), Aydın.

Kapsız, A., (2004). Gökçeada‟da Fiziki Coğrafya Araştırmaları( Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, basılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), Ġzmir.

Lambeck, K., „‟ Sea-level Change and Shore-line Evaluation in Aegean Greece since upper Palaeolithic Time,‟‟ Antiquity 70,1996, s. 588–611.

Ousterhout, R.,

Helt, W., (1999). „‟Ġmbros/Gökçeada 1997 Yüzey AraĢtırması‟‟, XVI.

Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt I, Ankara, s.

61 – 74.

Ousterhout, R.,

Helt, W.(2000). „‟Ġmbroz/Gökçeada 1998‟‟, XVII. Araştırma Sonuçları

Toplantısı, Cilt I, Ankara, s. 123 – 136.

Öner, E., (2001). „‟ Gökçeada Kıyılarında Holosen Deniz Seviyesi ve

Kıyı Çizgisi DeğiĢmeleri‟‟, Türkiye‟nin Kıyı ve Deniz

Alanları III. Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 01 Konferansı Bildiriler Kitabı, Ġstanbul, s. 779 – 790.

Özbek, Ö., (2008). „‟Antik Çağda Gökçeada‟‟, Ali Akdemir, Osman Demircan, Selehattin Yılmaz, Turan Takaoğlu, Cengiz Akbulak (eds.) Gökçeada Değerleri

Sempozyumu, Çanakkale, s. 59 – 68. ÖZDEN, S., ATEġ, Ö., ġENGÜN, F., TUNÇ, Ġ. O., TÜRKYILMAZ, O., YÜKSEL, ġ. D., AVCIOĞLU, M.,

ERTEKĠN, C., (2008). „‟Gökçeada‟nın Jeolojik Özellikleri,‟‟Ali Akdemir, Osman Demircan, Selehattin Yılmaz, Turan Takaoğlu, Cengiz Akbulak (eds), Gökçeada Değerleri

Sempozyumu, Çanakkale, s. 47 – 57.

Pasadeos, A., (1973). The Folk Architecture of Ġmbros, Athens.

Saygı, E., (2010). Gökçeada, Gülermat Matbaacılık, Ġzmir.

Sayar, H. M., (2000). „‟Doğu Trakya‟da Epigrafi ve Tarihi Coğrafya

AraĢtırmaları,‟‟ XVII. Araştırma sonuçları Toplantısı I, s. 245 - 250.

Takaoğlu, T., (2004). „‟Etnoarchaeology in Turkey: A Historical Approach‟‟, Etnoarchaeological Investigations in Rural Anatolia 1, s. 15-37.

Turhan, A., (1997). Gökçeada Sivil Mimari Örnekleri Cephe Analizleri (Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi ), Ġstanbul.

Warner, J. L., (1994). Elmalı Karataş II. The Early Bronze Age Village of

Karataş, Bryn Mawr.

Yakar, J., (2007). Anadolu‟nun Etnoarkeolojisi (çev. Selen Hırçın Riegel), Homer Yayınları, Ġstanbul.

YaĢar, O., (2006). „‟Turizm Coğrafyası Açısından Bir AraĢtırma:

Gökçeada(Ġmroz)‟‟, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler

Dergisi, Cilt 16, Sayı 1, Elazığ, s. 1 – 32.

Yurtseven, H. R., (2006).

Gökçeada: Sıradan İnsan Öyküleri, Detay Yayıncılık, Ankara.