Evin Bölümler

nedeniyle, avlu ortadan kalkmıĢ „‟ avlusuz ev tipi ‟‟ adı verilen planda evler inĢa edilmiĢlerdir. Daha sonra ise evin boyutları uzamaya baĢlamıĢtır. Uzun evlerin yapılmasının gerekçesi ise, alt kattaki mekânın sadece depo değil bir odanın da bu depo yanında yer almasıdır. Bu yeni odaya Hamoy ismi verilmiĢtir. Yeni tipteki evin tüm ihtiyaçlarını bu oda karĢılamaktadır. Bu tip evlerde pencere sayısında da artıĢ olmuĢtur. Bir diğer yeni bina tipte de taĢ merdivenin içeri girmemiĢ biçimde yapılmıĢ binalardır115

. Bu binalarda böyle bir uygulamanın yapılması çok odaya sahip olmak istenmesidir. Bu tip binalara sadece Dereköy‟ de rastlanmaktadır. Bu binalarda sahanlık tam olarak binanın ortasına güney tarafa yerleĢtirilmektedir. Adada evleri belirli bölümleri ahĢap olan evler de bulunmaktadır. Evin ahĢap bölmeleri Anadolu‟dan gelen marangozlar tarafından yapılmıĢtırlar. Bağdadi tekniği uygulanan evlerde ada da mevcut olup, örneklerine Anadolu‟da da rastlanmaktadır.116

4.1.3 Evin Bölümleri

4.1.3.1 Avlu

Genellikle binaların avlusu, kuzeyden esen soğuk ve sert rüzgârlardan korunmak için binaların güney cephesinin uzun kenarında yapılmaktadır. Zaman içinde doğan ihtiyaçlardan dolayı binalara yapılan eklemelerle avlular küçülmüĢ, gerektiği takdirde yönleri değiĢtirilmiĢtir.117

(bkz. Plan ve Çizimler 6)

Avlunun en önemli bölümünü fırın yapısı oluĢturmaktadır. Fırının görevi evin ekmek ihtiyacını karĢılamaktır. Adada fırınlar tek baĢlarına taĢtan inĢa edilmiĢlerdir. Ada fırınlarının iç tarafı ufak kiremit parçalarıyla yarım daire Ģeklinde yapılmaktadır. Yarım dairenin çapı 1. 20 cm. olup, yarım daire 60 cm. ‟lik sağlam

115 _{Sahanlık: Binalarda kapı önünde, merdiven baĢlarında ya da ortasında geniĢçe bırakılan düz alana}

verilen isimdir. Doğan Hasol, a.g.e., s. 177.

116 _{Arzu Turhan, a.g.e., s. 96 – 99.} 117

yapılmıĢ tabana oturmaktadır. Fırının iç kısmının tabanı düzenli yerleĢtirilmiĢ taĢlardan oluĢmaktadır. Bu tip fırınların iki deliği bulunmaktadır. Büyük delik ana ocağın üstünde iki büyük taĢın oturmasıyla yapılır. Ġçine çalı, çırpı konulup yakılır, yanınca dıĢarı alınır yerine ekmekler konur. Ġkinci delik bacaya bağlanır. Bu borunun iĢlevi; fırının çok fazla ısınması durumunda fırını soğutmaktır. Ana ocağın içerisinde yer alan 30 – 40 cm. „lik delik ise, kül toplamak için yapılmıĢtır.118 (Plan ve çizimler 8) (Resim 11)

4.1.3.2 Evin Ġç Bölümleri

Ada evleri genellikle iki katlı yapılmaktadır. (Plan ve çizimler 9 – 10 – 11) Evler üst kat ( Anoy / Anoii ) ve alt kat ( Katoy / Katoii )‟dan oluĢmaktadır. (Plan ve Çizimler 12 – 13) Bu iki kat tek bir iç mekân oluĢturmakta bu evlere basit ya da tek konutlar anlamına gelen „‟ Monospita „‟ ismi verilmektedir. Evin yaĢam alanı üst kattır. Alt kat ise, depolama – ambar iĢlevine sahiptir. Üst kata giriĢ çıkıĢlar dıĢarıda bulunan merdiven ile sağlanmaktadır. Bu merdiven sahanlığa ulaĢmaktadır. Anadolu‟da hayat ismi verilen sahanlık üst katın giriĢ kısmında yer almaktadır. Bu katta döĢemenin ortalarında 10 cm. yüksekliğinde bir seki bulunur. Bu yükseltilmiĢ kısma yukarı ev anlamına gelen apano/u – spit, daha alçakta kalan kısma ise aĢağı ev anlamına gelen kato/u – spit isimleri verilmektedir. Apano/u – spit denilen alan ailenin oturduğu, yemek yediği ve uyuduğu alandır. Bu alanda ocak da bulunur. Ocağın her iki yanında iki tane pencere yer almaktadır. Ocak ve pencerelerin etrafını tek sıra ya da çift sıra raf bulunmaktadır.119

Evin batı kısmının büyük bölümünü ambarlar oluĢturmaktadır. Ambarların havalanması için duvarın üst kısmına amborothirida denilen küçük bir pencere bulunur. GiriĢin tam karĢısında kuzey duvarında yer alan gukeri diye bilinen iki kısımdan oluĢan ahĢap dolap yer almaktadır. Bu dolaba evin yatak ve döĢekleriyle yaĢayanlara ait giysiler konurdu. Gukerinin bitiĢiğinde mengene ya da mengenes

118 _{Arzu Turhan, a.g.e., s. 99.}

denilen üçgen raflardan oluĢan dolap bulunur. Ev hanımları en çok kullandıkları ev eĢyalarını buraya koyarlardı.120

Üst katın aydınlanması için çatının belirli bir alanına yerleĢtirilen fengites denilen küçük cam bölmeler bırakılır. Evin duvarlarının iç kısmı çamur ve saman karıĢtırılarak yapılan karıĢım ile sıvanır. Bu karıĢımın üstüne beyaz kireç sürülür.

Ev pencereleri duvarlarda alttan ve üstten dört kalasla birleĢtirilip sabitlenmektedirler. Bu ahĢap kalasları yağmur sularından korumak için kalasın tam üstüne gelecek Ģekilde taĢ bir plaka yerleĢtirilmekteydi. Eski pencereler cepheyle aynı hizada giyotin pencere121

denilen pencere türünde yapılıyordu. Pencere geniĢlikleri yak. 55 – 60 cm. yükseklikleri 85 – 120 cm. civarlarındadır. Eski tip evlerde pencereler dörtte bölünüyordu. Kapılarda pencereler gibi alttan ve üstten dört kalasla sabitlenmekteydiler. Kapıların yükseklikleri farklılık göstermektedir. Bazı evlerde 2.20 cm. kapı yüksekliği varken, baĢka evlerde bu yükseklik 2.50/70 cm. ‟ye kadar çıkmaktadır.122

Zemin kat ya da alt kat evin depolama alanıdır. Bu katın duvarları sıvalı değildir. Ayrıca bu alanda pencere yoktur. Katın havalanması için duvar örgüsünde delik bırakılarak sağlanmaktadır. Bu deliğe thirdaki denilmekteydi. Zemin katın tabanı sıkıĢtırılmıĢ topraktan yapılmaktaydı. Bu katın bir köĢesinde ahĢaptan yapılan ve abadi denilen zeytinlerin depolandığı ambar yer almaktadır. Burada abadi dıĢında duvar boyunca yerleĢtirilen farklı boyutlarda toprağa gömülü küpler yer almaktadır. Bu küpler zeytinyağı ve Ģarap saklamak için kullanılmaktaydı. (Resim 12) Ayrıca bu katta evin odunları ve diğer malzemeleri saklanmaktaydı.123

120 _{Arzu Turhan, a.g.e., s. 78 – 85;Ġsmet Ağaryılmaz – E. Onat Polat, a.g.m., s. 99.}

121_{Giyotin pencere: Yukarıya doğru sürülerek açılan pencere çeĢididir. Doğan Hasol, a.g.e., s. 159.} 122 _{Arzu Turhan, a.g.e., s. 85 – 116.}

123

4.1.3.3 Çatısı

Ada evlerinin tüm çatıları kırma veya beĢik çatı ile örtülüdür. (Plan ve çizimler 14) (Resim 13) Çatının ısı yalıtımı çatı iskeletinin üzerine adada bulunan

phterie isimli saz tabaka halinde konulur. Bu saz üzerine killi toprak ve saman

karıĢımından oluĢan harç serilir ve üzerine kiremitler yerleĢtirilir. Yüksek yerlerdeki köylerde, rüzgârdan kiremitlerin uçmaması için taĢ konulmaktadır.124

(Resim 14) Adanın baca mimarisi çok geliĢmiĢtir. Her evde farklı bir baca tipi görmek mümkündür. Adada, tamamen taĢ örgü olanlar, tuğla örgü olanlar, üzeri kiremit kaplı olanlar, testi ( küp ) kaplı olanlar, alüminyum boru kaplı olan bacalar tipleri vardır.125

Çatı ve duvarın birleĢtiği alanda duvarların üzerleri yassı ve düz taĢ taĢlarla (kayrak taĢı) kaplanmaktadır. Bu uygulamaya harpuşta126 ismi verilmektedir. (Resim

15) Bu uygulama ile duvar dıĢ etkilere karĢı korunmuĢ olur. Kayrak taĢları adada