Evlerin Yapım Sistemleri, Yapımında Kullanılan Malzeme ve Planı

Ada evlerinin özelliklerine baktığımızda, taĢtan yapılmıĢ, sade cepheli, genellikle avlulu ve iki katlı yapılardır.107

Binaların yapımında kullanılan teknik, taĢ ve çamur harcı ile oluĢturulan yığma tekniktir. Köylerin yakınlarındaki ocaklardan getirilen taĢlar, kireç ve kum karıĢımı harçla örülmüĢtür. Bu tekniğin yanı sıra kuru taĢ duvar tekniği de ustalarca kullanılmıĢtır. AhĢap malzeme ise çatılarda, döĢemelerde ve tüm cephe boyunca uzanan cumbalarda kullanılmıĢtır.108

Binalarda duvarların temelleri genellikle 70 – 80 cm. derinliktedir. Binalar kayalık zemine yapılmakta, yumuĢak toprak üzerine ev yapmak tercih edilmemektedir. Evlerde kullanılan taĢlar köy yakınlarındaki damarlardan çıkartılmakta olup, uzunlukları 2– 3 m., geniĢlikleri 1 m. ile kalınlıkları 15 – 25 cm. arasında değiĢmektedir. Bu taĢlar dikkatlice parçalanarak istenilen boy ve Ģekle getirilince kullanılmaktadır. Evlerin duvarlarında düzgün yonu ve moloz örgü taĢ duvar örme metotları kullanılmıĢtır. (Plan ve çizimler 3 – 4) (Resim 6 – 7) KöĢelerde bazen dengenin sağlanması için büyük ve uzun ( 1,5 m. den fazla ) taĢ taĢıyıcılar kullanılmaktadır. (Resim 8) Bu uygulamanın yanı sıra, taĢ duvar örme metodunda önemli bir noktada taĢların aralarında iyi bağlantı kurmalarını sağlamak amacıyla her 1 m. mesafede büyükçe sağlam taĢların kullanılmasıdır. (Plan ve Çizimler 5) Evlerde duvar kalınlığı alt ve üst kat 60 cm.‟ dir. (Resim 9) Fakat

106 _{Selver Özözen Kahraman, „‟ GeçmiĢten Günümüze…, s. 30; Arzu Turhan,Gökçeada Sivil Mimari}

Örnekleri Cephe Analizleri(Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, BasılmamıĢ Yüksek

Lisans Tezi ), Ġstanbul, 1997, s. 30.

107 _{Ġsmet Ağaryılmaz – E. Onat Polat,„‟ Gökçeada YerleĢim Yerleri ve Mimarisi‟‟, Gökçeada Yeşil ve}

Mavinin Özgür Dünyası, Gökçeada Belediyesi, 2002, s. 99.

108

Ģömine bulunan duvarın kalınlığı 70 cm. ‟yi bulmaktadır. Duvarın 50 cm. „si Ģömine için 20 cm. ‟si ise duvar için kullanılmaktadır.109

Binaların kuzey ve giriĢ cephelerinde iri gözenekli kumlu sıva, yol döĢemeleri için kayrak taĢı110

ve granit kullanılmıĢtır. (Resim 10) Pencere, kapılar ve kepenler için kullanılan malzeme ahĢaptır. Duvarlardaki açıklıklarda da lento olarak ahĢap kullanılmıĢtır. Çatılarda ise kiremit kullanılmıĢtır.111

Adada bilinen en erken taĢ ev Zeytinköy‟de 300 sene önce Yorgo Pupa isimli Rum vatandaĢ tarafından yapılan ev olduğu bilinmektedir. Ev planları dikdörtgendir. (Plan ve çizimler 6) Fakat eski eve yapılan eklemelerle „‟ L‟‟ planlı evler ortaya çıkmıĢtır.112

(Plan ve Çizimler 7) Dikdörtgen planlı evlerin „‟ L‟‟ planlı evlere dönüĢmesi daha çok kız çocukları olan ailelerin evlerinde gerçekleĢmektedir. Ada geleneklerine göre, adada yaĢayan aileler kız çocuklarını evlendirirken, kendi oturdukları evi kızlarına çeyiz olarak verirler. Kızın ailesi ise, „‟yaĢlılar evi‟‟ guerico ismi verilen eski eve bitiĢik, avlu ve terası ortak kullanılan yeni bir ev inĢa ederlerdi.113 Diğer yandan eski eve ekleme yapılsa da dikdörtgen planın bozulmadığı örnekler de vardır.

„‟ L‟‟ planlı evlerde göze çarpan değiĢiklik, alt katı üst kata bağlayan merdivenin içeri alınmasıdır. Merdiven sahanlığının açık mekân olarak kullanılması ile balkon kullanımı artmıĢtır. Zamanla balkon baĢlı baĢına bir mekân görevi üstlenmiĢtir.114

Zamanın ilerlemesiyle koĢullar değiĢmeye baĢlamıĢ değiĢen koĢullarla birlikte köylerde konut sayısı artmıĢ, bu artan konut sayısı sonucunda sadece zorunlu ihtiyaçları karĢılayacak mekânlar karĢımıza çıkmaktadır. Bu değiĢimler sonucu

109 _{Arzu Turhan, a.g.e.,s. 112 – 114.}

110 _{Kayrak taĢı: KayağantaĢ, arduvaz, yassı düz taĢ‟ tır. Doğan Hasol, Mimarlık Cep Sözlüğü, Yem}

Yayın, Ġstanbul, 1999, s. 105.

111 _{Ġsmet Ağaryılmaz – E. Onat Polat, a.g.m, s. 102.} 112_{Arzu Turhan, a.g.e.,s. 86.}

113_{Arzu Turhan, a.g.e.,s. 86; Ġsmet Ağaryılmaz – E. Onat Polat, a.g.m., s. 100.} 114

farklı tipte evler ortaya çıkmıĢtır. Yapılan evlerde yeterli arsanın bulunmaması nedeniyle, avlu ortadan kalkmıĢ „‟ avlusuz ev tipi ‟‟ adı verilen planda evler inĢa edilmiĢlerdir. Daha sonra ise evin boyutları uzamaya baĢlamıĢtır. Uzun evlerin yapılmasının gerekçesi ise, alt kattaki mekânın sadece depo değil bir odanın da bu depo yanında yer almasıdır. Bu yeni odaya Hamoy ismi verilmiĢtir. Yeni tipteki evin tüm ihtiyaçlarını bu oda karĢılamaktadır. Bu tip evlerde pencere sayısında da artıĢ olmuĢtur. Bir diğer yeni bina tipte de taĢ merdivenin içeri girmemiĢ biçimde yapılmıĢ binalardır115

. Bu binalarda böyle bir uygulamanın yapılması çok odaya sahip olmak istenmesidir. Bu tip binalara sadece Dereköy‟ de rastlanmaktadır. Bu binalarda sahanlık tam olarak binanın ortasına güney tarafa yerleĢtirilmektedir. Adada evleri belirli bölümleri ahĢap olan evler de bulunmaktadır. Evin ahĢap bölmeleri Anadolu‟dan gelen marangozlar tarafından yapılmıĢtırlar. Bağdadi tekniği uygulanan evlerde ada da mevcut olup, örneklerine Anadolu‟da da rastlanmaktadır.116

4.1.3 Evin Bölümleri

4.1.3.1 Avlu

Genellikle binaların avlusu, kuzeyden esen soğuk ve sert rüzgârlardan korunmak için binaların güney cephesinin uzun kenarında yapılmaktadır. Zaman içinde doğan ihtiyaçlardan dolayı binalara yapılan eklemelerle avlular küçülmüĢ, gerektiği takdirde yönleri değiĢtirilmiĢtir.117

(bkz. Plan ve Çizimler 6)

Avlunun en önemli bölümünü fırın yapısı oluĢturmaktadır. Fırının görevi evin ekmek ihtiyacını karĢılamaktır. Adada fırınlar tek baĢlarına taĢtan inĢa edilmiĢlerdir. Ada fırınlarının iç tarafı ufak kiremit parçalarıyla yarım daire Ģeklinde yapılmaktadır. Yarım dairenin çapı 1. 20 cm. olup, yarım daire 60 cm. ‟lik sağlam

115 _{Sahanlık: Binalarda kapı önünde, merdiven baĢlarında ya da ortasında geniĢçe bırakılan düz alana}

verilen isimdir. Doğan Hasol, a.g.e., s. 177.

116 _{Arzu Turhan, a.g.e., s. 96 – 99.} 117