2.5. Türkçe Öğretiminde Değer Aktarımı ve Söz Varlığı
4.1.3. Nane ile Limon Analiz Edilen Bölümlerde Aktarılan Değerler
Tablo 7
Nane ile Limon Çizgi Filminde Yer Alan Değerler
Değerler Olumlu Değer Sıklığı Olumsuz Değer Sıklığı
Tablo 7 incelendiğinde çizgi film bölümlerinde 82 değer aktarılmaktadır. Bunların 70’i olumlu, 12’si olumsuz değerdir.
Çizgi filmde en sık yer alan değer sevgidir (f=21). Sevgi değeri farklı boyutlarıyla çizgi filmde yer almaktadır. Takdir etme ve övgü çizgi filmde sık tespit edilen davranışlardır.
Bunun yanı sıra sevilen kişinin başına bir şey gelmesinden duyulan korku ve sevginin diğer bir boyutu olan hayvan sevgisi çizgi filmde yer almaktadır.
Şekil 8. Hayvan sevgisi
Limon deveyi seviyor.
“- Aferin, güzel çalışmışsın.” - Bukalemun, sevgi
“- Aferin”- Bukalemun, sevgi
“- Tebrik ederim.” - Bilgi Yarışması, sevgi
“- Bu harikaaa.
- Muhteşemmm.” - Bukalemun, sevgi
“- Gerçekten harika dans ediyorsun.
- Bence de muhteşem dans ediyorsun.” - Bukalemun, sevgi
“- Çok güzeel! Harikaa! Harikasııın.” - Bukalemun, sevgi
“- Harikaydı Limon! Seni tebrik ederim!
- Manşeti hak ediyorsun dostum!” - Gazete, sevgi
“- Harikasın Limon.” - Bilgi Yarışması, sevgi
“- Tebrikler kaptan.” - Bilgi Yarışması, sevgi
“- Harikaydın kaptan.” - Bilgi Yarışması, sevgi
“- Aferin uşaklar. Bu görev de bitti.” - Karadeniz, sevgi
“- Tebrik ederim.” - Gazete, sevgi
“- Aferin size. Önlüklerinizden birer avuç almayı hak ettiniz.” - Karadeniz, sevgi
“- Biber dalga geldi, dikkat et!” - Karadeniz, sevgi
“- Dikkat et ağır değil mi?” - Balık, sevgi
“- Dişinle kırma uşağım. Çok zararlı.” - Karadeniz, sevgi
“- Hâlâ aramadılar. Hastaneye gideli bir saatten fazla oldu.
- Sakin ol Limon. Birazdan ararlar.” - Kardeş, sevgi
“- Bütün kitapları okuyup bitirmen imkânsız Limon. Kendini çok yormamalısın bu yüzden.”
- Bilgi Yarışması, sevgi
“- Babam yeni balık almış. Yaşasın! Bu harika!” - Balık, sevgi
“- Ne yapıyorsun Fasulye?
- Bir şey yapmıyorum.
- Ha? Dur! Balıklara bu kadar sık yem vermemelisin!
- Niye ki?
- Balıkların hafızalarının kısa süreli olduğunu duymuştum. Yedikleri yemi unutup tekrar yiyebilirlermiş. Bu onlara zarar verebilir.” - Balık, sevgi
“- Balıklara gereğinden fazla yiyecek vermemeliyiz. Çünkü suları kirlenir ve fazla yiyip ölebilirler.” - Balık, sevgi
Çizgi filmde sık yer alan ikinci değer çalışkanlıktır (f=15). Çalışkanlık değeri çaba harcamak, karşılaşılan durumlara çözüm üretmekle birlikte kullanılmaktadır. Olumsuz olarak ise zor durumda yılgınlık gösterme olarak yer almaktadır.
“- Çölde yaşamak gerçekten zormuş abla. Oradaki insanların çok güçlü olması gerekiyor.
- Evet, Limon. Çok haklısın. Ama sadece onların değil, bir şeyleri başarmak için hepimizin güçlü olması gerekiyor. Hem böyle düşünürsek şikâyet etmek yerine zorluklarla mücadele ederiz.” - Çöl, çalışkanlık
“- Tam üç yıl oldu. Bu işi çözmelisin artık, daha çok çalışmalısın.” - Bukalemun, çalışkanlık
“- Bunu bana bırak. Ben hallederim.
- Fazla zorlama istersen.
- Şimdi kaldıracağım.” Balık taşıyabileceğinden ağır bir kayayı kaldırmaya çalışıyor. - Balık, çalışkanlık
“- Heyecanını atlatman için kesinlikle olumsuz düşünmemelisin Ne olursa olsun başarabileceğine inanıp hiçbir zaman ümidini kaybetmemen gerekiyor.”- Bilgi Yarışması, çalışkanlık
“- Yarışmayı bir farkla kırmızı takım kazanıyor. Ve işte bu hediyeye sahip oluyor.” - Bilgi Yarışması, çalışkanlık
“- Gazete okumak bu kadar zor olmamalı
- Her şeyini kendimizin belirleyeceği bir gazete olsa ne dersiniz?
- Haberlerini bizim seçtiğimiz, çocuklara özel bir gazete.” Hep birlikte okul gazetesi çıkarıyorlar. - Gazete, çalışkanlık
“- Bolca araştırıp yeni yerler gezip, yeni şeyler öğrenmenin de ne kadar önemli olduğunu anladım yine bugün. Hatta yarışmayı bu sayede kazandık.” - Bilgi Yarışması, çalışkanlık
“- Demek kemençe çalmayı öğrenmek istiyorsun. İşiniz zor uşağım. Zorlu dört aşamadan geçmeniz gerekiyor.
- Olsun. Ne gerekiyorsa yaparız.
- İlk aşama; fındık toplama. Yani; emek.” - Karadeniz, çalışkanlık
“- Üçüncü aşama; çay toplama. Yani sabır.
- Bence bu kolaydır.
- Hiç öyle sanma evlat. Dediğim gibi çay toplamak sabır ister.” - Karadeniz, çalışkanlık
“- Fındıklara nasıl yetişeceğiz Limon? Hoop. ııh olmuyor.
- Bilmiyorum. Ama bir yolu olmalı.
- Benim aklıma bir fikir geldi.
- Aaaa. Harikasın.” Biber fındık ağaçlarına ulaşmak için bir yol buluyor. - Karadeniz, çalışkanlık
“Ders çalışırken odaklan. Başka şeyle uğraşma. Her gün düzenli ders çalış, son güne bırakma. Soruları iyice okumadan acele yanıtlama. Düzenli odada ders çalış. Kitabını unutma. En önemlisi severek çalış. Gör, bak başarı gelir tıpış tıpış. Sevdikçe başarırsın, başardıkça seversin. Severek ne yaparsan iyi yaparsın. Sevdikçe başarırsın, başardıkça seversin. Severek ne yaparsan iyi yaparsın.” Nane, Limon ve Biber’e nasıl ders çalışacaklarıyla ilgili şarkı dinletiyor. - Sınav, çalışkanlık
“- Siz de derslerinizde başarılı olmak bu taktikleri kullanabilirsiniz. Düzenli çalışın, soruları iyi okuyun, dikkatinizin dağılmasına izin vermeyin.” - Sınav, çalışkanlık
“- Hiçbir zaman başarılı olamayacağım. Kimse benim renk değiştirme ustası olduğumu göremeyecek. Of.” - Bukalemun, çalışkanlık (olumsuz)
“- Bir. İki. Üç. Başla.
- Glup. Hıaa. Hıa.
- Of. Yapamıyorum işte. Kameradan beni izleyeceklerini düşününce utanıyorum.”
Bukalemun pes ediyor. - Bukalemun, çalışkanlık (olumsuz)
Saygı değeri (f=8) en sık yer alan bir diğer değerdir. Toplumsal kurallardan olan teşekkür etmek çizgi filmde sık kullanılan davranışlardır.
“- Teşekkürler Mutro.” - Bilgi Yarışması, saygı
“- Meyve suyu çok güzelmiş, teşekkür ederim Mutro.
- Teşekkürler Mutro.” - Çöl, saygı
“- Teşekkür ederim. Teşekkür ederim.”- Bukalemun, saygı - Teşekkürler dostum.” - Bilgi Yarışması, saygı
“- Harika! Sağ ol. Şarkıyı da dinleyince her şey oturdu kafamda - Teşekkürler abla, çok güzel anlattın.” - Sınav, saygı
“- Mutro! Kitabı getirir misin?
- Teşekkürler Mutro. Gidebilirsin.” - Sınav, saygı
“- İşte eviniz bitti.
- Harika görünüyor Fasulye. Yardımın için çok teşekkür ederiz.
- Bir şey değil.” - Balık, saygı
“- Fesleğen öğretmenim. Fesleğen.
- Ne yapıyorsun?
- Cevabı söylüyorum işte.
- Sınıfta değiliz ki. Yarışmanın kurallarına uymalısın. Sessizce cevabı bize söylemen gerek.
- Kim koydu ki kuralları?
- Kim olacak? Öğretmenimiz.
- Evet arkadaşlar. Doğru cevap fesleğen. Fakat kurallara uymadığı için 1 puan mavi takımın oluyor.” - Bilgi Yarışması, saygı (olumsuz)
Çizgi filmde olumsuz örnekleri olumlulardan fazla yer alan öz denetim değeri (f=8) çizgi filmde sık yer alan bir diğer değerdir. Öz denetim değeri yalan söyleyememe ve davranışlarının sorumluluğunu alarak özür dileme davranışlarıyla olumlu olarak kullanılmaktadır. Olumsuz olarak ise fikir ayrılığında tartışma, karşısındakini kıracak cümleler sarf etme ve kendi yaptıklarını diğerlerinin davranışlarından üstün görme yönünde davranışlar tespit edilmiştir.
Şekil 9. Yalan söyleyememe
“- Tam benim gibi. Beni de kimse göremez. İzci kampındaki lakabım neydi biliyor musunuz?!
- Of yine başlama. Biz de oradaydık, ne çabuk unuttun!
- Hıı? Ee. Heh he he.
- Ney?
- Haydi söyle.
- Şey işte. Ee.
- Yanakların kıpkırmızı oldu Ağabey.” Biber yalan söyleyemediği için yanakları kızarıyor.
- Bukalemun, öz denetim
“- Özür dilerim abla, çok inatçılık yaptım.
- Ben de özür dilerim Limon.” - Kardeş, öz denetim
“- Ablanı güneş çarpmış anlaşılan Limon. Yoksa neden böyle yapsın.
- Seni duyuyorum!
- Heh he he. Şaka yapmıştım. Hemen alınma lütfen.” Biber toplum içinde fısıltıyla konuşuyor. - Çöl, öz denetim (olumsuz)
“- Dünyanın en iyi haritacılarından biri benim.” - Çöl, öz denetim (olumsuz)
“- Siz benim izci kampının en iyi kamuflaj ustası olduğumu unutuyorsunuz galiba!” - Bukalemun, öz denetim (olumsuz)
“- Yıldız golcü Limonun da iyi olmasına rağmen, kendisinin birazcık daha iyi golcü olduğunu söyledi.” - Gazete, öz denetim (olumsuz)
“- Bence kardeşimiz kız olacak.
- Hayır, erkek olacak
- Biz onunla salıncakta sallanacağız!
- Bizde bisiklete bineceğiz! Ayrıca o erkek olacak!
- Kitap okuyacağız
- Bizde satranç oynayacağız
- İnat etme Kuşburnu ismi çok güzel
- Hayır, en güzeli Ihlamur. Iııh laa muur.” - Kardeş, öz denetim (olumsuz) tartışma
“- Hâlâ yapamıyorsun. Aaaah. Sorun nerede acaba? Her zaman başarısız oluyorsun.” - Bukalemun, öz denetim (olumsuz)
Sorumluluk değeri (f=6) mesuliyet alma isteği ve mesuliyetlerini yerine getirmek olarak olumlu şekilde yer alırken bazı durumlarda karakterler bunun dışında davranış örnekleri de göstermektedir. Bu durumlarda sorumluluk değeri olumsuz olarak yer almaktadır.
“- Görevlendirmeyi yaptım. Sen spor haberi hazırla. Ceviz, sanat haberini merakla bekliyorum. Limon, gündemdeki gelişmeleri masamda istiyorum. Kısacası, Her biriniz manşet olacak haberler bulmalısınız.” - Gazete, sorumluluk
“- Akşama kadar süremiz var. En iyi haberi getiren manşetteki yerini alır.” - Gazete, sorumluluk
Şekil 10. Ders çalışma
“- Şimdi bu söylediklerimi uygulamaya çalışın. Bakalım faydasını görecek misiniz?
- Tamam abla.
- Haydi Limon. Hemen başlayalım.” Sınavları için ders çalışmaya başlıyorlar. - Sınav, sorumluluk
“- Oyuna dalmışız da. Yoksa verecektim ben.” Limon balıklara yem vermeyi unutuyor. - Balık, sorumluluk (olumsuz)
Şekil 11. Oyun oynama
“- Hayat bilgisi sınavınız yok muydu sizin? Ne zaman çalışmaya başlayacaksınız?
- Ablam haklı. Artık çalışmaya başlamamız lazım.
- Tamam. Başlayalım.” Sınava çalışmak yerine oyun oynuyorlar. - Sınav, sorumluluk (olumsuz)
“- Hazır oyun durmuşken şu sayfayı bitireyim.
- Tamam, ben de okuyacağım.
- Hiii! Ne yapıyorsunuz siz?
- Haaa! Ne yaptık ki abla?
- Hani ders çalışacaktınız?
- Çalışıyoruz işte abla. Bak kitaplarımız yanımızda! Ben de bir şey oldu sandım.
- Bir yandan oyun oynayıp bir yandan nasıl ders çalışıyorsunuz Limon?” - Sınav, sorumluluk (olumsuz)
Çizgi filmde sık yer alan bir diğer değer millî kültürdür (f=6). Millî kültür ögelerini yansıtan geleneksel halk oyunlkarından horon, geleneksel çalgılardan kemençeye yer verilmektedir.
Çocuk oyunlarından ise saklambaç oynanmaktadır.
“- Kırk yedi, kırk sekiz, kırk dokuz, elliii… Önüm arkam sağım solum sobe, saklanmayan ebe.
- Hımmm. Acaba burada kimse… Var mı! Peki ya buradaaa! Haaa… Yakaladım!
- Ayy!
- Sobeee!” - Bukalemun, millî kültür
“- Kardeşiniz doğunca bundan sonra birçok farklı oyun oynayabileceksiniz. Yakar top, ip atlama, kulaktan kulağa, daha birçok oyun oynayabileceksiniz.” - Kardeş, millî kültür
“- Abla bak!
- Kemençe mi o?” - Karadeniz, millî kültür
“- Çaldığın şey yüreğime işledi. Beni Doğu Karadeniz yaylalarına götürdün.” Limon kemençe çalıyor. - Karadeniz, millî kültür
Şekil12. Horon
“- Horon tepeceksiniz.
- Horon mu? Yaşasın!” - Karadeniz, millî kültür
“- Karadeniz insanı; hızlı yaşantısını, oksijen deposu yaylalarını ve dalgalı denizini kemençeye de yansıtmış. Tabii eğlenceyi de unutmamak lazım. Hepsi birbirinden eğlenceli ve neşeli insanlar. Bu yüzden kemençeden sonra tulum çalmayı da öğrenmek istiyorum.” - Karadeniz, millî kültür
Çizgi filmde aile değerine (f=6) kardeş sevgisiyle yer verilmektedir.
“- Limon hâlâ heyecanını atamadı üzerinden. Haydi kardeşim yapabilirsin.” - Bilgi Yarışması, aile
“- Çok yakında ailemize bir kişi daha katılıyor.
- Neee! Yaşasın. Hah ha ha.
- Kim katılıyor anne? Hiçbir şey anlamadım.
- Nasıl anlamıyorsun Limon? Yeni bir kardeşimiz olacak işte.
- Neee! Kardeş mi? Yaşasın yaşasın.” - Kardeş, aile
“- Bence kardeşiniz için hoş geldin hediyesi hazırlayabilirsiniz. Hem böylece zaman da hızlıca geçer.
- Aaaa, bu harika bir fikir. Kardeşim için çok güzel bir sürpriz hediye yapacağım.” - Kardeş, aile
“- Kardeşim doğduktan sonra her şey çok güzel olacak.” - Kardeş, aile
“- Merhaba arkadaşlar, nasılsınız? Ben çok mutluyum. Hem de çok heyecanlıyım. Çünkü artık yeni bir kardeşim var. Kız oldu ismi de Tarçın, o kadar tatlı ki inanamazsınız. Hemen büyümesini istiyorum. Onunla bir sürü oyun oynayacağız. Ablam, o ve ben, üçümüz çok iyi anlaşacağız. Kulaktan kulağa oynayacağız. Ama bunun için en aşağı üç sene beklememiz lazımmış. Çünkü küçük çocuklar üç yaşından sonra anlamlı cümleler kurabiliyormuş. Tarçın şimdilik sadece ses çıkarıyor. Ama yine de çok tatlı. Ben şimdi onu sevmeye gidiyorum.” - Kardeş, aile
Çizgi filmde bazı değerlerin kullanım sıklığı daha azdır. Dostluk/arkadaşlık (f=3), yardımlaşma (f=2), vatan (f=2), dayanışma (f=1), temizlik (f=1), merhamet (f=1), dürüstlük (f=1), eşitlik(f=1) kullanım sıklığı en az olan değerlerdir.
“- Aayy! Ay! Ay! Aaaaaaa! Diken battıııı! Ay Ayyy Oooo!
- Serap görmüşüz! Hepsi hayalmiş!
- Aaaa, şunu çıkartır mısın?” - Çöl, dostluk/arkadaşlık
“- Limooon elimden düştü! Yardım et geri çekelim.
- Tamam dostum!” - Karadeniz, dostluk/arkadaşlık
“- Balıklar vücutlarının çeşitli yerlerinde bulunan duyular sayesinde, sıcağı ve soğuğu hissedebiliyormuş. Solungaçlarıyla suda çözünmüş oksijeni kullandıkları için, yaşadıkları suyun temiz olması gerekiyor. Bu yüzden göllerimizin ve denizlerimizin temizliğine özen göstermeliyiz.” - Balık, vatan
“- Evimizde boşa yanan lamba olmasını engellemeliyiz. Bozuk musluklarımızın onarılmasını sağlamalıyız. Suyumuzun boşa akıp gitmesini önleyelim, izlemediğimiz ve kullanmadığımız sürece televizyonu, bilgisayarı kapalı tutalım. Paramızı lüzumsuz yere harcamayalım. Ekmeği ve diğer yiyecekleri israf etmeyelim. Evimizde, okulumuzda, kısacası yaşadığımız her yerde enerji kaynaklarını dikkatli kullanalım. Unutmayalım,
‘Damlaya damlaya göl olur.’” - Gazete, vatan
“- Siz matematik sınavına da böyle oyun oynayarak mı çalıştınız?
- Iııı evet.
- Şey biraz.
- Of Limon. İyi ki benim yarın sınavım yok. Size nasıl ders çalışılırmış gösterebilirim.” - Sınav, yardımlaşma
“- İsterseniz ben size yardım edebilirim.” -Balık, yardımlaşma
“- Akvaryum çok kirlenmiş abla. Ne yapacağız?
- Haklısın kardeşim. Haydi, gidip temizleyelim - Haydi, haydi. Hah! Yakaladım!
- Yaşasın!
- İşte oldu. Şimdi de suyunu değiştirelim.” - Balık, temizlik
“- Hayırdır Limon? Somurtuyorsun?
- Bir şey yok abla.” - Gazete, merhamet
“- Haydi, ebe sensin Fasulye, saymaya başla.
- Hıı? Ben miyim? Hayır Ağabey, sıra sende. Ben iki el önce ebe olmuştum.” - Bukalemun, eşitlik
“- Hemen kendi gazetemizi çıkartalım!
- Liderimiz de sen ol!
- Benden editörlük yapmamı mı istiyorsunuz?” - Gazete, dayanışma
“- Bana güven Limon! Şu tepeyi aşınca şehre varmış olacağız.” - Çöl, dürüstlük
Kahramanlık, vefa, sadakat, bayrak, özgürlük, görev bilinci ve adalet değerleri çizgi filmin izlenen bölümlerinde yer almamaktadır.
Çizgi film, başlamadan önce gösterilen ve anlatı dışı unsur olan 40 saniyelik jeneriğin değer aktarımında rolü önemlidir. Çünkü programı tekrar tekrar tanıtma işlevinin yanı sıra çizgi filmin örtük ya da doğrudan gerçekleştirdiği değer dizisini de verebilmektedir. Bu bilgiler ışığında Nane ile Limon, 70 saniyelik jenerik şarkısıyla başlamaktadır. Jenerikte çalışkanlık, aile ve dostluk/arkadaşlık değerlerine vurgu yapılmaktadır.
Çizgi filmde her bölümün sonunda bölümün konusuyla ilgili Nane veya Limon tarafından bilgilendirici kısa bir bölüm sunulmaktadır. Nane veya Limon’un ekrandan çocuklarla konuştuğu bu bölümde coğrafya, bilim, biyoloji alanlarına ait bilgilendirici paylaşımlar yapılmaktadır. Çocuklara öğretici içeriğin yaşıtları tarafından verilmesi olumlu davranışlara teşvik yönünden önemlidir.
Nane ile Limon çizgi filminde hangi değerlerin yer alıp almadığına yönelik hazırlanan Tablo 7 incelendiğinde çizgi filmin izlenen bölümlerinde 82 değer aktarıldığı görülmektedir.
Bunların 70’i olumlu, 12’si olumsuz değerdir. Olumsuz değerlerin olumlu değerlere oranı
%15’tir.
Çizgi filmde en sık yer alan değer sevgidir (f=21). Sevgi değerinin farklı boyutlarıyla çizgi filmde yer aldığı tespit edilmiştir. Takdir etme ve övgü, çizgi filmde sık tespit edilen davranışlardır. Bunun yanı sıra sevilen kişinin başına bir şey gelmesinden duyulan korku ve sevginin diğer bir boyutu olan hayvan sevgisi de çizgi filmde yer almaktadır.
Çizgi filmde sık yer alan ikinci değer çalışkanlıktır (f=15). Çalışkanlık değeri çaba harcamak, karşılaşılan durumlara çözüm üretmekle birlikte kullanılmaktadır. Limon ve Biber, pratik zekâya sahip olduklarından sorunlara alternatif çözüm önerisi de geliştirmektedirler. Olumsuz olarak ise zor durumda yılgınlık gösteren davranışlar sergiledikleri tespit edilmiştir. “Karadeniz” adlı bölümde Biber’in fındık ağacına uzanmak ve denize düşen ağı çekmek için alternatif çözümler üretmesi çalışkanlık değerine vurgu yapmaktadır.
Olumsuz örneklerin olumlulardan fazla yer aldığı değer, öz denetimdir (f=8) ve çizgi filmde sık yer almaktadır. Öz denetim değeri, yalan söyleyememe ve davranışlarının sorumluluğunu alarak özür dileme davranışlarıyla olumlu olarak kullanılmaktadır. Olumsuz olarak ise fikir ayrılığında tartışmak, karşıdaki kişiyi kıracak cümleler sarf etmek ve kendi yaptıklarını diğerlerinin davranışlarından üstün görme şeklinde kullanılmaktadır. İzlenen bölümlerde Nane ve Limon’un birbirleriyle iyi geçinen kardeşler oldukları tespit edilmiştir.
“Kardeş” adlı bölümde yeni doğacak kardeşlerinin cinsiyeti üzerine bir tartışma yaşarlar. Bu örneğin haricinde ise Nane, kardeşi Limon’a karşı yardımsever ve anlayışlı bir tutum sergilemektedir. “Sınav” adlı bölümde Nane, Limon ve Biber’in nasıl doğru ders çalışacaklarına ilişkin bilgi verir. Çizgi filmde bilgiler didaktik bir söylemle verilmez.
Örnekler üzerinden ve karşıdaki kişinin ilgi alanına uygun olarak anlatılır. Nane, Limon ve Biber’e doğru ders çalışma yöntemlerini anlatırken kendisini teknik direktör olarak görmelerini ister. Onları futbol maçına hazırlar gibi sorular sorarak doğru yöntemleri aktarır.
Bunun yanı sıra onlara şarkı dinleterek konuştuklarının kalıcı olmasını da sağlamaktadır.
Yaş grubunun ilgi alanları üzerinden eğitici bilgilerin sunulması davranışlarda olumlu değişim yapması yönünden önemlidir. Ulutaş, çocuk edebiyatı ürünlerinde didaktik yaklaşımla ilgili makalesinde eğitim ve hayatla ilgili öğüt verme kaygısının çocuksu özgürlüğün önüne geçmemesi gerektiği görüşünü savunmaktadır (2015, s. 6). Nane ile
Limon çizgi filmi bu noktada çocuğa didaktik bilgi sunmak yerine yaşıtlarının deneyim ve görüşlerinin paylaşıldığı bölümler sunması yönünden önemlidir.
Sorumluluk değeri (f=6), mesuliyet alma isteği ve mesuliyetlerini yerine getirmek olarak olumlu şekilde yer alırken bazı durumlarda karakterler bunun dışında davranış örnekleri de göstermektedir. Bu durumlarda sorumluluk değeri olumsuz olarak yer almaktadır.
Sorumluluk değerinin olumlu ve olumsuz örneklerinin eşit olduğu tespit edilmiştir. Bunun sebebi Limon ve Biber’in sorumluluklarını yerine getirmektense oyun oynayıp eğlenmeyi tercih etmeleridir. Nane ise karakter özelliği sebebiyle onlara sorumluluklarını hatırlatıcı konuşmalar yapmaktadır.
Çizgi filmde millî kültür ögelerine dair bulgular da mevcuttur. Geleneksel halk oyunlarından horon, geleneksel çalgılardan kemençeye yer verilmektedir. Çocuk oyunlarından ise saklambaç oynanmaktadır.
Çizgi filmde aile değeri “Kardeş” bölümünde işlenen kardeş sevgisiyle verilmektedir.
Nane ile Limon’da bazı değerlerin kullanım sıklığı daha azdır. Dostluk/arkadaşlık (f=3), yardımlaşma (f=2), vatan (f=2), dayanışma (f=1), temizlik (f=1), merhamet (f=1), dürüstlük (f=1), eşitlik (f=1) kullanım sıklığı en az olan değerlerdir. Kahramanlık, vefa, sadakat, bayrak, özgürlük, görev bilinci ve adalet değerleri çizgi filmin izlenen bölümlerinde yer almamaktadır.
4.1.4. Nane ile Limon Adlı Çizgi Filminin Türkçe Öğretimine Katkısı
Bu bölümde, çizgi filmde Türkçe öğretimine katkı kapsamında toplam söz varlığında yer alan deyim, atasözü, kalıp söz, ikilemelere yönelik söz varlığı ile soyut ve argo sözcükler, slogan ve ağız özellikleri bulunan sözcüklerle ilgili bulgular sunulmuştur. Bulgular elde edilirken çevrimiçi olarak erişim sağlanan TDK’nin sözlüklerinden faydalanılmıştır. Nane ile Limon çizgi filminin toplam söz varlığı 5110, farklı sözcük sayısı ise 1088’dir.
Çizgi filmde 71 soyut sözcük kullanılmıştır. Bunlar: “güzel (f=35), fikir (f=8), akıl (f=6), güven (f=3), hafıza (f=3), ruh (f=3), zarar (f=3), bilgi (f=2), hayal (f=2), duygu (f=1), neşe (f=1), keyif (f=1), sıkıntı (f=1), ümit (f=1), dert (f=1)”tir. En sık kullanılan soyut sözcük güzeldir. Toplam söz varlığı içinde soyut sözcüklerin oranı %1,38’dir.
Çizgi filmde yer alan kalıp sözler tespit edilmiş ve frekans analizleri yapılmıştır. Bunlar:
“merhaba (f=18), aferin (f=6), tebrik ederim (f=5), teşekkür ederim(z) (f=4), teşekkürler
(f=4), görüşmek üzere (f=4), hoş geldin (f=3), görüşürüz (f=3), hoşça kal (f=2), nasılsınız (f=2), kusura bakma (f=2), özür dilerim (f=2), Allah rahatlık versin (f=1), tebrikler (f=1), inşallah (f=1), günaydın (f=1), dikkat (f=1), dikkat et (f=1)”tir. En sık kullanılan kalıp söz lütfen’dir. Çizgi filmde toplam 61 olmak üzere 18 farklı kalıp sözün kullanıldığı tespit edilmiştir. Farklı kalıp söz sayısının toplam kalıp söz sayısına oranı %29,5’tir. Veriler, toplam söz varlığı sayısıyla birlikte düşünüldüğünde toplam kalıp söz sayısının toplam söz varlığı içindeki oranı %1,13’tür.
“çöl (f=14), bukalemun (f=9), futbol (f=7), penaltı (f=4), oksijen (f=3), gol (f=3), voleybol (f=2), derece (f=2), merkür (f=2), atom (f=1), Jüpiter (f=1), asistan (f=1), vaha (f=1), 1 gezegen (f=1), karikatür (f=1)” çizgi filmde kullanılan terimlerdir. Çöl, en sık kullanılan terimdir. Toplam terim sayısı 49’dur. Farklı terim sayısı ise 12’dir. Farklı terim sayısının toplam terim sayısına oranı %24’tür. Toplam söz varlığı içinde terimlerin oranı ise %0,95’tir.
Çizgi filmde yer alan deyimler tespit edildikten sonra frekans analizi yapılarak kullanım sıklıkları belirlenmiştir: “aklına gel- (f=5), kendine gel- (f=4), bir şey ol- (f=3), bir şey yap- (f=2), işe yara- (f=2), golü at- (f=2), karar ver- (f=2), şaka yap- (f=1), buz gibi (f=1), canı sıkıl- (f=1), ucuz kurtul- (f=1), bir şey söyle (f=1), efendime söyleyeyim (f=1), elinden geleni yap- (f=1), telefon aç- (f=1), endişe et- (f=1), faydasını gör- (f=1), gol ye- (f=1), gözlerine inanama- (f=1), hayal kur- (f=1), hoşuna git- (f=1), ilaç gibi (f=1), kafası karış- (f=1), özen göster- (f=1), pes et- (f=1), yüreğine işle- (f=1), ziyafet çek- (f=1)” çizgi filmde yer alan deyimlerdir.
Nane ile Limon’da toplamda 40 olmak üzere 27 farklı deyimin kullanıldığı görülmektedir.
Çizgi filmde en sık kullanılan deyimler aklına gel- ve kendine gel-’tir. Farklı deyim sayısının toplam deyim sayısına oranı %67,5’tir. Veriler toplam söz varlığı sayısıyla birlikte düşünüldüğünde deyimlerin çizgi filmin söz varlığındaki yeri daha net görülebilmektedir.
Çizgi filmde toplam deyim sayısının toplam söz varlığı içindeki oranı %0,78’dir.
Çizgi filmde toplam deyim sayısının toplam söz varlığı içindeki oranı %0,78’dir.