Nüfus Dinamikleri a) Mevcut Durum

Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) verilerine göre ülke nüfusumuz 2017 yılı sonunda 80,8 milyona ulaşmıştır. Uzun süredir azalma eğiliminde olan toplam doğurganlık hızı yenileme seviyesi (kadın başına 2,1 çocuk) civarında durağanlaşmış, 2017 yılında da kadın başına 2,07 çocuk düzeyinde gerçekleşmiştir. Doğurganlık hızındaki uzun süreli aşağı yönlü hareketin temel nedenleri kadınların eğitim seviyesinin yükselmesi ve işgücüne katılımlarının artması, şehirleşme, geniş aile yapısının azalması ve ortalama evlenme yaşının yükselmesi olarak görülmektedir. Son 10 yıldır yaşanan toplam doğurganlık hızının durağanlaşmasının temel nedeni ise doğumların ertelenmesi olarak değerlendirilmektedir.

Nitekim Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmasına (TNSA) göre doğurganlık hızının en yüksek olduğu yaş grubu 20-24’ten 25-29’a yükselmiştir. 2008 yılı TNSA’ya göre ortalama ideal çocuk sayısı 2,5 iken, Onuncu Kalkınma Planı ile benimsenen doğurganlık yanlısı politikaların da etkisiyle, 2013 yılında bu sayı 2,8’e yükselmiştir. Eğitim ve gelirin yüksek olduğu toplum kesimlerinde doğurganlık seviyesi genel seviyeden daha düşük gerçekleşmektedir.

Uzun vadede düşen doğurganlık hızının son 10 yılda durağanlaşması ve doğurganlık yanlısı nüfus politikalarının uygulamaya geçirilmesiyle Onuncu Kalkınma Planında yer alan toplam doğurganlık hızında yenileme seviyesinin korunması hedefine ulaşılmıştır.

145 TABLO II: 20- Demografik Göstergeler

2011 2015 2016 2017

Toplam doğurganlık hızı (kadın başına) 2,05 2,15 2,10 2,07

Doğuşta beklenen yaşam süresi (yıl) (1) 76,6 78,0

78,0

Erkek 74,4 75,3 -

75,3

Kadın 78,9 80,7 -

80,7

Nüfus artış hızı (binde) 13,5 13,4 13,5 12,4 -

Nüfus (bin) 74 724 78 741 79 815 80 811

Kaynak: TÜİK Nüfus Projeksiyonları ve ADNKS verileridir.

(1) Doğuşta beklenen yaşam süresine ait son veri 2015-2017 dönemine aittir.

Doğuşta beklenen hayat süresinin uzaması sonucunda yaşlı nüfusun toplam nüfus içerisindeki payı artmaktadır. 2017 yılı sonu itibarıyla yaşlı nüfus (65+ yaş) yaklaşık 6,9 milyon kişi olup bu nüfusun toplam nüfus içindeki payı yüzde 8,5’e ulaşmıştır. Yaşlı nüfusun artmasıyla çalışma çağı nüfusunun bakmakla yükümlü olduğu nüfus gelecekte artacak ve üretken nüfusun payı azalacaktır. TÜİK tarafından 2018 yılında güncellenen projeksiyonlara göre yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranının 2023 yılında yüzde 10,2’ye, 2060 yılında ise yüzde 22,6’ya ulaşacağı tahmin edilmektedir.

Yaşlanma sürecine hazırlık yapılması amacıyla öncelikle hukuki ve kurumsal altyapının oluşturulmasına, araştırma ve kayıt sistemlerinin geliştirilmesine yönelik politikaların hayata geçirilmesine ihtiyaç bulunmaktadır.

2017 yılında mülga Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 27.817’si uzatma olmak üzere toplam 87.182 çalışma izni verilmiştir. Çalışma izni alanların yüzde 35’i yükseköğretim mezunudur. Diğer taraftan 15.765 yabancıya, ev içi çocuk ve yaşlı bakımı için çalışma izni verilmiştir. Mevsimlik ve kayıt dışı çalışanlar dikkate alındığında ülkemizdeki yabancı çalışan sayısının daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir.

Yüksek nitelikli insan gücünün ülkemize kazandırılması için kolaylaştırılmış yeni bir çalışma iznini düzenleyen Turkuaz Kart Yönetmeliği 14/03/2017 tarihinde yürürlüğe girmiş olmakla birlikte Turkuaz Kart uygulaması henüz hayata geçirilememiştir.

Türkiye, uluslararası yükseköğretim alanında sadece bölgesinde değil dünya genelinde bir cazibe merkezi konumundadır. 2012 yılına kadar çoğunluğu Orta Asya ve Balkan ülkelerinden olmak üzere ortalama 8 bin başvuru alan Türkiye Burslarına 2018 itibarıyla 157 farklı ülkeden 135 bin başvuru yapılmış ve 5 bine yakın öğrenci burslu olarak üniversitelerimizde okuma hakkı kazanmıştır. 2017-2018 öğretim döneminde Türkiye’de 17.500 öğrenci Türkiye Bursları ile öğrenim görmektedir.

Nisan 2017 tarihinde yayımlanan Yurtdışı Vatandaşlara Burs Verilmesine İlişkin Yönetmelik kapsamında oluşturulan Yurtdışı Vatandaşlar Bursları ile yurt dışında yaşayan vatandaşlarımızın bulundukları ülkenin eğitim, kültür ve akademik hayatlarına katılımlarını ve başarılarını desteklemek amaçlanmıştır. Yurt dışında yaşayan Türk çocuklarına anadilleri olan Türkçeyi öğretmek için ihtiyaç duyulan öğreticileri yetiştirmek üzere Yurt Dışındaki Türk Çocuklarına Türkçe Öğretimi Tezli Yüksek Lisans Programı 2018 yılı Ekim ayı itibarıyla başlamıştır.

2011 yılında Suriye’de başlayan iç savaş neticesinde meydana gelen göçmen krizi süresince Ekim 2018 itibarıyla yaklaşık 3,6 milyon Suriyeli sığınmacıya geçici koruma

146

statüsü sağlanmış ve kayıt altına alınmıştır. Bu nüfusa eğitim, sağlık, sosyal yardım ve koruma ile işgücü piyasasına erişim hakkı sağlanmıştır. Geçici koruma altındaki Suriyelilerin kayıt bilgilerinin doğrulanması için başlatılan Yeniden Kayıtlama Projesi kapsamında Eylül 2018 itibarıyla yaklaşık 3 milyon kişiye ulaşılarak kayıtlar yenilenmiştir.

2010 yılından 2017 yılı sonuna kadar yapılan uluslararası koruma başvuru sayısı 363.772’ye ulaşmış olup en çok başvuru Irak ve Afganistan uyruklu kişilerce yapılmıştır.

2018 yılı içerisinde ülkemizde 198.247 düzensiz göçmen yakalanmıştır. 2014-2018 yılları arasında geçici koruma kapsamında 14.541 kişi üçüncü ülkelere yerleştirilmiştir. Tüm bu veriler ışığında Türkiye dünyada en fazla sığınmacıya ev sahipliği yapan ülke konumuna gelmiştir.

Göçmen akımına mali destek sağlama ve sorumluluk paylaşma amacıyla 29/11/2015 tarihinde Avrupa Birliği ile bir anlaşma yapılmıştır. Bu anlaşmayla 2016 ve 2017 dönemi için insani yardım, eğitim, sağlık ve işgücü piyasası alanlarında Avrupa Birliği toplamda 3 milyar Avro destek sağlamayı taahhüt etmiştir. Bu bağlamda 3 milyar Avro 72 proje kapsamında sözleşmeye bağlanmış, bunun 1,94 milyar Avrosu uygulayıcı kurumların hesaplarına aktarılmıştır. Söz konusu anlaşmanın ikinci fazı için öngörülen 3 milyar Avro kapsamında 2018-2019 yılları için beş proje sözleşmeye bağlanarak 450 milyon Avro taahhüt altına alınmıştır.

2017 yılında İçişleri Bakanının başkanlığında toplanan Göç Politikaları Kurulunda Milli Göç Politikasının oluşturulması karara bağlanmış ve çalışmalara başlanmıştır. Şubat 2018 tarihindeki Kurulun beşinci toplantısında Uyum Strateji Belgesi ve Ulusal Eylem Planı onaylanmıştır. Milli Göç Politika belgesinin hazırlanması kapsamında gerekli görülen Yabancıların Statülerine Göre İhtiyaç Analizi projesi çalışmaları devam etmektedir. Etkin bir göç yönetimi için gerekli olan yıllık göç akış istatistikleri (yurt dışından gelen ve yurt dışına giden göç) TÜİK tarafından idari kayıtlara dayalı olarak ilk kez üretilerek 2018 yılı Eylül ayında yayımlanmıştır.

Göç alanında güvenilir bir veri sisteminin oluşturulması, yurt dışında yaşayan vatandaşlarımızın ekonomik ve sosyal statülerinin güçlendirilmesi ve ülkemizle ilişkilerinin geliştirilmesi, göç ve uluslararası koruma alanında hukuki ve kurumsal yapılanma eksikliklerinin tamamlanması, uluslararası korumadan faydalananlar için sağlık, barınma ve eğitim sorunlarının giderilmesi ihtiyacı devam etmektedir.

b) Amaç ve Hedefler

Sahip olduğumuz genç nüfusun yarattığı demografik fırsat penceresinden azami derecede faydalanılması, toplam doğurganlık hızındaki düşüşlerin önlenerek dinamik nüfus yapısının korunması ve nüfusun yaşam kalitesinin yükseltilmesi temel amaçtır.

Ülkemizin ekonomik, sosyal, kültürel ve dış politika önceliklerini gözeten, insan odaklı bir milli göç politikası oluşturularak etkin bir şekilde uygulanması esastır. Başta AB ülkelerinde olmak üzere yurt dışında yaşayan vatandaşlarımızın ekonomik ve sosyal statülerinin güçlendirilmesiyle ülkemizle ilişkilerinin geliştirilmesi hedeflenmektedir.

147 c) Politika ve Tedbirler

Politika/ Tedbir Sorumlu/ İşbirliği

Yapılacak Kuruluşlar Süre Yapılacak İşlem ve Açıklama Nüfusa ilişkin kayıt sistemleri; doğrum, ölüm, iç ve dış göçe ilişkin verilerin güncel olarak takip edilmesine imkân verecek şekilde geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p. 353)

Tedbir 146. 2018 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması yapılacaktır.

Hacettepe Üniversitesi (S), Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı, TÜBİTAK, TÜİK

Aralık

Sonu Ülkemizde nüfus ve üreme sağlığı alanındaki veri ihtiyacını karşılamak üzere Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü tarafından 2018 TNSA çalışmalarına devam edilecektir.

Ülkenin ekonomik ve sosyal yapısını destekleyecek şekilde seçici bir yaklaşımla nitelikli yabancı işgücü artırılacak ve yabancı kaçak işçi sayısı azaltılacaktır. (Kalkınma Planı p. 354) Tedbir 147. Kayıt dışı yabancı

işgücü istihdamının önlenebilmesi için öncelikli olarak Geçici Koruma Kapsamındaki sığınmacılara yönelik bilgilendirme ve bilinçlendirme faaliyetleri artırılacaktır.

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (S), Dışişleri Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, SGK

Aralık

Sonu Kayıt dışı yabancı istihdamla mücadele kapsamında çalışma izni sürecine dair bilgi sahibi olmayan yabancılara ve işverenlere yönelik kamu kurum ve kuruluşlarının bilgilendirme faaliyetleri çeşitlendirilecektir.

Yurt dışındaki vatandaşlarımızın sorunlarının çözümüne yönelik faaliyetler çeşitlendirilecek ve ülkemizle bağları güçlendirilecektir. (Kalkınma Planı p.355) Tedbir 148. Yurt dışında

yaşayan vatandaşlarımızın ülkemizle bağları güçlendirilecektir.

Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (S), Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Gençlik ve Spor Bakanlığı, Yunus Emre Enstitüsü, YÖK

Aralık

Sonu Yurt dışında yaşayan vatandaşlarımızın özellikle gençlere yönelik olarak düzenlenecek hareketlilik programları ve sosyo-kültürel programlarla Türkiye ile bağları güçlendirilecektir.

Ülkemize yurt dışından gelen göçmen, uluslararası korumaya muhtaç olanlar, kaçak işçiler ve transit geçiş yapanlara ilişkin etkin bir izleme ve takip sistemi oluşturulacak ve uluslararası koruma statüsü tanınan kişilerin ülkeye uyumu desteklenecektir. (Kalkınma Planı p.356)

Tedbir 149. Milli Göç Politika

Belgesi hazırlanacaktır. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (S), Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Avrupa Birliği Başkanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı, AFAD

Aralık

Sonu Etkin bir göç yönetimi oluşturulması amacına yönelik olarak ülkemizde yasal olarak ikamet eden ve uluslararası koruma kapsamında olan yabancılara dair gerekli görülen alanlarda politikaları belirleyen Milli Göç Politika Belgesi hazırlanacaktır.

148 Tedbir 150. Ülkemizdeki

yabancıların toplumla uyumunun kolaylaştırılmasına yönelik farkındalık çalışması yürütülecektir.

Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (S), İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları, STK’lar

Aralık

Sonu Ülkemizdeki yabancıların toplumla uyumunun kolaylaştırılmasına yönelik ülke genelinde bilgilendirme toplantıları yapılacak, çeşitli dillerde afiş, broşür, video gibi bilgilendirme materyali hazırlanarak dağıtılacaktır.

Tedbir 151. Göç izleme ve

takip sistemi iyileştirilecektir. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (S), Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı, YÖK, İŞKUR, TÜİK

Aralık

Sonu GöçNet sisteminin etkin çalışması sağlanacak, entegrasyon yapılan kurum sayısı artırılacaktır.

Yabancıların bildirim yükümlülüklerini biyometrik doğrulama ile yerine getirmesi için gerekli altyapı çalışmaları

tamamlanacaktır. Geçici koruma kapsamındaki yabancıların verileri güncellenecektir.

Tedbir 152. Ülkemizdeki yabancıların uyumunu desteklemek için bir uyum eğitim programı

oluşturulacaktır.

Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (S), Milli Eğitim Bakanlığı

Aralık

Sonu Ülkemizdeki yabancıların uyumunu desteklemek için Milli Eğitim Bakanlığı ile işbirliğinde verilen Türkçe ve meslek edindirme kurslarına katılımları arttırılacak ve müstakil bir uyum eğitim programı oluşturulacaktır.

2.2.1.15. Kamuda Stratejik Yönetim